Ο «πόλεμος των σχολείων» επέστρεψε στην Γαλλία; Οι δηλώσεις της νέας υπουργού Παιδείας επανέφεραν την παλιά διαμάχη ανάμεσα στην δημόσια και την ιδιωτική εκπαίδευση που αγγίζει την ίδια την ταυτότητα μιας χώρας εμμονικής με την ισότητα. Η υπουργός Παιδείας και Αθλητισμού Αμελί Ουντεά-Καστερά προκάλεσε πολιτική θύελλα και έφερε σε αμηχανία την νέα κυβέρνηση του Γκαμπριέλ Ατάλ εξηγώντας ότι τα παιδιά της φοιτούν σε ιδιωτικό σχολείο λόγω των ελλείψεων της δημόσιας εκπαίδευσης και ανοίγοντας πληγές που φθάνουν μέχρι τις ρίζες της Γαλλικής Δημοκρατίας.
Η υπουργός ζήτησε αμέσως συγγνώμη, αλλά οι δηλώσεις της, μία ημέρα μετά την ανάληψη των καθηκόντων της, τροφοδοτούν τις κατηγορίες της γαλλικής αριστεράς για ελιτισμό. «Στην Γαλλία, ιστορικά, το δημόσιο δημοτικό σχολείο είναι το λαϊκό σχολείο. Είναι έμφυτο. Και απέναντί του, το ιδιωτικό σχολείο ενσάρκωσε σιγά σιγά το σχολείο των πιο προνομιούχων.Υπάρχει σε αυτό μία διαφορά ανάμεσα στις κοινωνικές τάξεις ιδιαίτερα τονισμένη στη Γαλλία και αυτό ακριβώς αναζωπύρωσε η υπουργός», σχολιάζει ο καθηγητής Επιστημών της Εκπαίδευσης Bruno Garnier.
Με το 17,6% των μαθητών της να φοιτά στην ιδιωτική εκπαίδευση, η Γαλλία κατατάσσεται λίγο πολύ στον ευρωπαϊκό μέσο όρο (18,8%), σύμφωνα με μελέτη του Ελεγκτικού Συνεδρίου του Ιουνίου 2023. Το ποσοστό είναι πολύ υψηλότερο της Γερμανίας (4%) ή της Ιταλίας (3,6%), αλλά πολύ μικρότερο του Ηνωμένου Βασιλείου ή του Βελγίου (γύρω στο 60%), σύμφωνα με τον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ).
Ομως στην Γαλλία το θέμα είναι ιδιαιτέρως εύφλεκτο.
Θύελλα
Την άνοιξη 2023, ένας από τους προκατόχους της Αμελί Ουντεά-Καστερά, ο ιστορικός Παπ Ντιαγέ, προκάλεσε θύελλα όταν ζήτησε την ενίσχυση της κοινωνικής ποικιλομορφίας στην ιδιωτική εκπαίδευση. Στην Γαλλία, τα ιδιωτικά εκπαιδευτικά ιδρύματα συνδέονται σχεδόν καθ' ολοκληρίαν με την καθολική πίστη και κατά παράδοσιν υποδέχονται μαθητές προερχόμενους από προνομιακό κοινωνικό περιβάλλον. «Το θέμα της κοινωνικής ποικιλομορφίας δεν πρέπει να αποτελέσει ένα είδος παραβάν και δεν πρέπει να είναι η ευκαιρία για να ξανανοίξει ο πόλεμος των σχολείων», προειδοποίησε ο πρόεδρος της Γερουσίας Ζεράρ Λαρσέρ (Les Republicains).
Σαράντα χρόνια πριν, τον Ιούνιο 1984, κατά την διάρκεια της πρώτης θητείας του προέδρου Φρανσουά Μιτεράν (1981-1995), οι υποστηρικτές της ιδιωτικής εκπαίδευσης κατέβασαν στους δρόμους του Παρισιού 850.000 έως δύο εκατομμύρια διαδηλωτές κατά του εκπαιδευτικού νομοσχεδίου για τον ενιαίο χαρακτήρα της εκπαίδευσης που προέβλεπε την ενίσχυση του κρατικού ελέγχου επί της ιδιωτικής εκπαίδευσης. Η μεγαλύτερη αυτή μεταπολεμική διαδήλωση στην Γαλλία συνέβαλε στην πτώση της κυβέρνησης τρεις εβδομάδες αργότερα.
Αλλά γιατί τόσο πάθος; Αναμφίβολα διότι η ιστορία του σχολείου είναι συνυφασμένη με την ιστορία της Δημοκρατίας και του διαχωρισμού κράτους και εκκλησίας. Μετά την επανάσταση του 1789 και τον τερματισμό της μοναρχίας, ο αυτοκράτορας Ναπολέων ιδρύει το 1802 δημόσια λύκεια για την εκπαίδευση των ελίτ. Μόνο στα τέλη του 19ου αιώνα ιδρύονται τα δημοτικά σχολεία υποχρεωτικής εκπαίδευσης χωρίς σύνδεση με την θρησκεία. «Τότε, αποστολή του σχολείου είναι η εκπαίδευση των δημοκρατικών απέναντι στους μοναρχικούς, εξ ου και η ισχυρή προσήλωση στο δημόσιο σχολείο που θεωρείται στήριγμα της ίδιας της ύπαρξης της Δημοκρατίας (République)», εξηγεί ο ιστορικός Bruno Poucet.
Ετσι, το σχολείο γίνεται το πρώτο εργαστήριο της «laïcité» (λαϊκός χαρακτήρας του Κράτους), της συνυφασμένης με την Γαλλία αυτής αρχής της θρησκευτικής ουδετερότητας που είναι χαραγμένη στον θεμελιώδη νόμο του 1905 για τον διαχωρισμό κράτους - εκκλησίας, που συνεχίζει να ορίζει τον πολιτικό διάλογο και σήμερα. «Ηταν ο πρώτος λίθος της laïcité αλά γαλλικά, αλλά δεν έχει χαρακτήρα αντικληρικό, είναι μία laïcité κατευνασμού», τονίζει ο Bruno Garnier.
Δίπλα στο δημόσιο σχολείο, η Γαλλία επιτρέπει έτσι την ύπαρξη σχολείων ιδιωτικών και θρησκευτικών, που μπορούν να κάνουν επιλογή των μαθητών τους, αλλά οι εκπαιδευτικοί τους πληρώνονται από το κράτος. Αυτή η συγκατοίκηση γέννησε τον «πόλεμο των σχολείων», που τροφοδοτείται από την επιθυμία των ιδιωτικών σχολείων να ανακτήσουν την χαμένη τους εξουσία, σύμφωνα με τον ιστορικό Bruno Poucet, και από τις διεκδικήσεις της δημόσιας εκπαίδευσης για την παροχή περισσότερων μέσων. Οι ανισότητες του συστήματος δεν αμβλύνουν αυτήν την διαμάχη: ανάμεσα στις ανεπτυγμένες χώρες, η Γαλλία εμφανίζει , σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, ένα από τα μεγαλύτερα χάσματα επιτυχίας ανάμεσα στα παιδιά που προέρχονται από μη προνομιούχα περιβάλλοντα και τα παιδιά των πλούσιων οικογενειών.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
