Οι πλημμύρες στην Κεντρική Ευρώπη στις αρχές του φθινοπώρου, οι οποίες στοίχισαν τη ζωή σε 26 ανθρώπους και επέφεραν υλικές καταστροφές δισεκατομμυρίων αποτελούν ένα ακόμη καμπανάκι κινδύνου ότι η γηραιά ήπειρος βρίσκεται στη δίνη της κλιματικής κρίσης και τα ακραία καιρικά φαινόμενα χτυπούν ανεξαιρέτως τις ευρωπαϊκές χώρες.
Σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο της Μεσογείου (IEMed), oi πλημμύρες αποτελούν τις πιο συχνές και δαπανηρές φυσικές καταστροφές στη Μεσόγειο, προκαλώντας σημαντικές οικονομικές ζημιές (ζημιές αξίας άνω των 85 δισεκατομμυρίων ευρώ από το 1900), επηρεάζοντας την ανθρώπινη ζωή και την υγεία, τα αποθέματα πόσιμου νερού και την παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας και αυξάνοντας την απόρριψη ρύπων απευθείας στη θάλασσα. Τόσο τα κλιματικά όσο και τα γεωμορφολογικά χαρακτηριστικά της περιοχής της Μεσογείου ευνοούν τη δημιουργία ξαφνικών πλημμυρών ως αποτέλεσμα έντονων βροχοπτώσεων, αλλά και πλημμύρες λόγω εκτεταμένων βροχοπτώσεων ή τήξης χιονιού. Οι έντονες βροχοπτώσεις και οι πλημμύρες επηρεάζονται φυσικά και από την κλιματική αλλαγή.
Αν και οι μακροπρόθεσμες περίοδοι πλούσιες σε πλημμύρες μπορούν συχνά να εξηγηθούν από τη φυσική μεταβλητότητα του κλίματος, τις τελευταίες δεκαετίες, οι πλημμύρες έχουν δείξει μικτές τάσεις στην περιοχή της Μεσογείου. Αρνητικές τάσεις έχουν διαπιστωθεί στις ακραίες ετήσιες ροές στη βόρεια και ανατολική λεκάνη της Μεσογείου. Οι προβλέψεις κινδύνου πλημμύρας ποικίλλουν, αλλά γενικά, τα γεγονότα πλημμύρας που υπερβαίνουν τα τρέχοντα μέτρα προστασίας αναμένεται να αυξηθούν παγκοσμίως υπό διαφορετικά επίπεδα θέρμανσης. Το μέγεθος της πλημμύρας των ποταμών αναμένεται να αυξηθεί σημαντικά στο μεγαλύτερο μέρος της Μεσογειακής Ευρώπης εάν η θερμοκρασία αυξηθεί κατά 2°C.
Εκτός από τα μεσογειακά κράτη, οι πλημμύρες πλήττουν και την Κεντρική Ευρώπη. Σε έρευνα που διενήργησε η επιστημονική ομάδα World Weather Attribution (WWA) αναφέρεται ότι οι βροχοπτώσεις που προκάλεσαν τις πλημμύρες ήταν «μακράν» οι πιο έντονες που έχουν καταγραφεί ποτέ στην περιοχή. Οι επιστήμονες διαπίστωσαν επίσης ότι ο κίνδυνος και η σοβαρότητα τέτοιων καταστροφών θα αυξηθούν ακόμη περισσότερο καθώς ο πλανήτης συνεχίζει να θερμαίνεται.
Η μελέτη υποστηρίζει ότι, σήμερα, υπό συνθήκες κλιματικής κρίσης όπου το κλίμα είναι περίπου κατά 1,3 βαθμούς Κελσίου θερμότερο από την προβιομηχανική εποχή, οι έντονες βροχοπτώσεις έχουν γίνει όχι μόνο δύο φορές πιο πιθανές, αλλά και 20% πιο έντονες.
Στο μέλλον, ακραία φαινόμενα όπως οι πλημμύρες θα γίνουν ακόμη πιο έντονα και εάν επαληθευθούν οι εκτιμήσεις για το 2050 για άνοδο της θερμοκρασίας κατά 2 βαθμούς Κελσίου παρόμοια φαινόμενα θα καταστούν 50% πιο πιθανά και θα προκαλέσουν 5% περισσότερη βροχή από ό,τι σήμερα, σύμφωνα με ένα μετριοπαθές σενάριο της ανάλυσης.
Οι ερευνητές σημείωσαν επίσης ότι χάρη στις πιο στοχευμένες προσπάθειες πρόβλεψης και προετοιμασίας, οι πλημμύρες δεν ήταν τόσο καταστροφικές και θανατηφόρες όσο θα μπορούσαν να είναι. Ωστόσο, δεν μπόρεσαν να αποφευχθούν οι απώλειες σε ανθρώπινες ζωές ούτε οι υλικές καταστροφές ύψους δισεκατομμυρίων ευρώ.
Πώς προετοιμάζεται η Ελλάδα για την πρόληψη πλημμυρικών φαινομένων
Ο κρατικός μηχανισμός βρίσκεται σε φάση προετοιμασίας για την αντιπλημμυρική προστασία και ήδη πριν από λίγες ημέρες πραγματοποιήθηκε σύσκεψη υπό τον υπουργό Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας, Βασίλη Κικίλια. Στόχος, όπως ανέφερε, είναι «να συντονίσουμε, αλλά και να βοηθήσουμε την προσπάθεια αυτή», ενώ επισήμανε τα πλημμυρικά φαινόμενα, όπως η κακοκαιρία «Boris» που έπληξαν πρόσφατα την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, τονίζοντας ότι «η κλιματική κρίση είναι εδώ και δεν δίνει περιθώρια για ολιγωρία και για λάθη και για μη οργάνωση». Ο ίδιος αναφέρθηκε στην κακοκαιρία Daniel που έπληξε πέρυσι τη Θεσσαλία και επεσήμανε ότι σε συνεργασία με τους υπόλοιπους φορείς θα γίνει «ό,τι είναι ανθρωπίνως δυνατό, οργανωμένα, επαγγελματικά και στην ώρα του, προκειμένου να μειώνουμε μόνιμα τις πιθανότητες στην οποιοδήποτε κλιματική έξαρση να έχουμε προβλήματα».
Για την αντιμετώπιση των φυσικών καταστροφών υλοποιείται στη χώρα μας το πρόγραμμα ΑΙΓΙΣ, ύψους 2,1 δις. Στα έργα του προγράμματος περιλαμβάνονται μεταξύ άλλων ένα πάρκο προσομοίωσης φυσικών καταστροφών που θα απευθύνεται στους πολίτες, στα παιδιά και στους φοιτητές και θα τους εκπαιδεύει σε θέματα προστασίας από φυσικές καταστροφές. Παράλληλα, προβλέπεται η δημιουργία Εθνικής Βάσης Δεδομένων, δηλαδή ένα ολοκληρωμένο πληροφοριακό σύστημα διαχείρισης κινδύνων και πρόληψης (αφορά αποκλειστικά στην τεχνητή νοημοσύνη) ενώ περιλαμβάνονται επίσης η προμήθεια συστημάτων πυρανίχνευσης και πυρόσβεσης, η προμήθεια εξοπλισμών συστημάτων πρόληψης και έγκαιρης προειδοποίησης, η προμήθεια μετεωρολογικών σταθμών και σταθμών επικοινωνιών Radar,η προμήθεια 250 ασθενοφόρων και η αναβάθμιση και ενσωμάτωση τεχνολογιών (αναβάθμιση του 112).
Στην δέσμη δράσεων υπάγεται και η προμήθεια 23 πτυσσόμενων μεταφερόμενων γεφυρών για την αντιμετώπιση πλημμυρών και φυσικών καταστροφών ενώ δρομολογείται και η προμήθεια μέσων ατομικής προστασίας και εξοπλισμού για το Πυροσβεστικό Σώμα. Παράλληλα, μέσω του ΑΙΓΙΣ καλύπτονται συμπληρωματικά και ανάγκες άλλων υπουργείων. Έτσι, εκτός από τα νέα ασθενοφόρα για το υπουργείο Υγείας, προβλέπεται και η προμήθεια 83 οχημάτων για το υπουργείο Εθνικής Άμυνας, 553 οχημάτων για το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη, 140 οχήματα για το υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής καθώς και 29 πλωτά μέσα για μεταφορά και απομάκρυνση πολιτών και προσωπικού. Στο ίδιο πλαίσιο, προγραμματίζεται η προμήθεια νοσοκομείων εκστρατείας (κινητός υγειονομικός εξοπλισμός και υποδομές για την προστασία της δημόσιας υγείας) αλλά και η εξασφάλιση υποδομών για την προσωρινή διαμονή πληθυσμού μετά από την εκδήλωση φυσικών καταστροφών.
Σημειώνεται ότι από τα μέσα Οκτωβρίου αναμένεται να εκκινήσουν οι διαγωνισμοί για την αναβάθμιση και ενίσχυση των μετεωρολογικών σταθμών καθώς και εκείνοι για την προμήθεια μετεωρολογικών ραντάρ. Το κόστος των παραπάνω παρεμβάσεων υπολογίζεται να ξεπεράσει τα 40 εκατομμύρια ευρώ ενώ μέχρι τις αρχές του 2025 αναμένεται να εκκινήσουν οι σχετικοί διαγωνισμοί που θα αφορούν συστήματα πρόληψης και μέτρησης για κινδύνους από πυρκαγιές, πλημμύρες, σεισμούς και ηφαίστεια καθώς και για τα έντονα καιρικά φαινόμενα. Με βάση τα χρονοδιαγράμματα και τους διαγωνισμούς που ήδη έχουν προκηρυχθεί, από το 2025 θα αρχίσει να παραλαμβάνει η Ελλάδα το νέο σύγχρονο εξοπλισμό για την αντιμετώπιση των φυσικών καταστροφών.
