Τα στοιχεία για την ποιότητα του σιδηροδρομικού δικτύου ανά την ΕΕ ανακοίνωσε σήμερα η Eurostat. Η Ελλάδα απουσιάζει από τη λίστα των 18 κρατών με προηγμένα συστήματα πλοήγησης (που μειώνουν την πιθανότητα ατυχήματος), ενώ παρά την πρόοδο που έχει σημειωθεί σημαντικές είναι οι ελλείψεις σε σχέση με τα κράτη της ΕΕ ειδικά στο πεδίο των αφύλακτων διαβάσεων και της τηλεδιοίκησης όπως αποτυπώνονταν το 2023, κατά το έτος του μεγάλου και τραγικού δυστυχήματος στα Τέμπη.
Στην Ελλάδα, η αναλογία αφύλακτων διαβάσεων δηλαδή χωρίς κάποιο σύστημα προστασίας, παραμένει υψηλή, στις 15,1 ανά 100 χλμ. έναντι επίδοσης 10,8 στην Ισπανία ή 9,9 στη Γερμανία και 3,7 στην Ιταλία.
Μεταξύ 2013 και 2023, ο αριθμός των αφύλακτων διαβάσεων στην ΕΕ μειώθηκε κατά περισσότερο από το ένα πέμπτο, από 47.404 σε 37.337 (-21,2%).
Σε απόλυτους αριθμούς, οι μεγαλύτερες μειώσεις επιτεύχθηκαν στην Πολωνία (-2.486 κατά 28,9%), τη Σουηδία (-1.608 κατά 32,0%), την Αυστρία (-1.189 κατά 44,3%) και τη Φινλανδία (-984 κατά 36,1%). Η Δανία μείωσε τον αριθμό των αφύλακτων διαβάσεων κατά 70,2% κατά την περίοδο .
Άλλες χώρες της ΕΕ με σημαντικές μειώσεις ήταν το Λουξεμβούργο (-64,5%) και η Ελλάδα (-61,9%). Αυτό το επίτευγμα στη μείωση του αριθμού των αφύλακτων ισόπεδων διαβάσεων αντικατοπτρίζεται στην απότομη μείωση των ατυχημάτων σε ισόπεδες διαβάσεις, τα οποία μειώθηκαν κατά 19,9% κατά την ίδια περίοδο.
Υψηλά προφανώς είναι και τα ατυχήματα, με το έτος που καλύπτει η ανακοίνωση να περιγράφει το τραγικό και πολύνεκρο δυστύχημα των Τεμπών: 60 νεκροί το 2023, αλλά και 10 το 2022, και 6 το 2021.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat, το 2023 σημειώθηκαν 841 θάνατοι από σιδηροδρομικά ατυχήματα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, παρουσιάζοντας αύξηση από τους 803 θανάτους το 2022. Η Ελλάδα κατέγραψε το υψηλότερο ποσοστό θανάτων σε σιδηροδρομικά ατυχήματα μεταξύ των κρατών-μελών της ΕΕ για το 2023. Συγκεκριμένα, η χώρα μας είχε 22,3 θανάτους ανά 1.000 χιλιόμετρα σιδηροδρομικών γραμμών, ενώ ο μέσος όρος στην ΕΕ ήταν 2,5 θάνατοι ανά 1.000 χιλιόμετρα.
Η μικρότερη πυκνότητα δικτύου στην ΕΕ
Η πυκνότητα του ελληνικού σιδηροδρομικού δικτύου με μόλις 14 m/km², είναι η μικρότερη στην ΕΕ.
Σύμφωνα με τη Eurostat, το 2023, το σιδηροδρομικό δίκτυο της ΕΕ είχε 200.947 km σιδηροδρομικών γραμμών, με τις υψηλότερες πυκνότητες να βρίσκονται εντός και γύρω από κύριες πόλεις και άλλους πληθυσμιακούς κόμβους.
Η μεγαλύτερη πυκνότητα σιδηροδρομικού δικτύου καταγράφηκε στην Τσεχία, με 123,2 μέτρα σιδηροδρομικών γραμμών ανά τετρ.χιλιόμετρο. Άλλες χώρες της ΕΕ με υψηλή πυκνότητα ήταν το Βέλγιο (119,2 m/km²), η Γερμανία (109,5 m/km²) και το Λουξεμβούργο (104,8 m/km²).
Οι χαμηλότερες πυκνότητες σιδηροδρομικού δικτύου εντοπίστηκαν στην Ελλάδα (14,0 m/km²) και στη Φινλανδία (19,4 m/km²). Χαμηλές πυκνότητες καταγράφηκαν επίσης στη Σουηδία (26,8 m/km²), την Εσθονία (27,2 m/km²), την Πορτογαλία (27,8 m/km²), τη Λετονία (28,9 m/km²) και την Ιρλανδία (29,8 m/km²).
Επέκταση σιδηροδρομικών γραμμών υψηλής ταχύτητας στην Ε.Ε
Στο σιδηροδρομικό δίκτυο της ΕΕ, οι σιδηροδρομικές γραμμές υψηλής ταχύτητας που έχουν σχεδιαστεί για ταχύτητα 250 km/h γνώρισε σημαντική ανάπτυξη την τελευταία δεκαετία. Από το 2013 έως το 2023, επεκτάθηκε κατά 2.744 km (+47,2%) σε 8.556 km.
Το 2023, η Ισπανία πρωτοστάτησε με 3.190 km γραμμές υψηλής ταχύτητας, αύξηση 66% από 1.919 km το 2013, ακολουθούμενη από τη Γαλλία με 2.748 km (+35% από 2.036 km), τη Γερμανία με 1.163 km (+32% από 881 km) και την Ιταλία με 7%30 km (+32% από 881 km) 675 χλμ.). Το Βέλγιο κατέγραψε 211 χλμ. γραμμών υψηλής ταχύτητας και η Ολλανδία 90 χλμ (και τα δύο αμετάβλητα από το 2013). Η Δανία αντιπροσωπεύει 57 χιλιόμετρα, που εγκαινιάστηκαν το 2019.
Συστήματα ασφαλείας
Η εγκατάσταση συστημάτων προστασίας αμαξοστοιχιών θεωρείται ευρέως ένα από τα πιο αποτελεσματικά μέτρα ασφάλειας των σιδηροδρόμων για μείωση του κινδύνου σύγκρουσης μεταξύ αμαξοστοιχιών.
Τα TPS είναι μη διαλειτουργικά παλαιά συστήματα, γνωστά και ως συστήματα κατηγορίας Β, με διαφορετικές λειτουργίες, αξιοπιστία και ακρίβεια, ανάλογα με το πότε εγκαταστάθηκαν ενώ το Ευρωπαϊκό Σύστημα Διαχείρισης Σιδηροδρομικής Κυκλοφορίας (ERTMS) είναι το πιο προηγμένο σύστημα κατηγορίας Α.
Το ETCS είναι το πρότυπο ευρωπαϊκό σύστημα αυτόματης προστασίας των αμαξοστοιχιών και αποτελείται από την προστασία των αμαξοστοιχιών, ραδιοεπικοινωνία και αυτοματοποιημένη λειτουργία των αμαξοστοιχιών.
Ορισμένα κράτη μέλη έχουν αποφασίσει να αναπτύξουν το ETCS σε ολόκληρο το σιδηροδρομικό τους δίκτυο, υπερβαίνοντας έτσι τις νομικές απαιτήσεις της ΕΕ.
Σύμφωνα με τη Eurostat, από τις 18 χώρες της ΕΕ για τις οποίες υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία σχετικά με την ανάπτυξη του ERTMS το 2024, η χρήση του συστήματος σηματοδότησης ETCS επιπέδου 1 (με βάση την τροχιά) ήταν κυρίαρχη στη Βουλγαρία, την Κροατία, το Λουξεμβούργο και τη Σλοβενία (όλες οι σιδηροδρομικές γραμμές που είναι εξοπλισμένες με ERTMS χρησιμοποιούν ETCS επιπέδου 1), τη Σλοβακία, τη Ρουμανία, το Βέλγιο και την Ισπανία.
Αντίθετα, όλες οι σιδηροδρομικές γραμμές που είναι εξοπλισμένες με ERTMS χρησιμοποιούν το επίπεδο ETCS 2 (ραδιοσήματα) στην Τσεχία, τη Δανία και τη Σουηδία. Το μερίδιό τους είναι επίσης κυρίαρχο στη Γερμανία, την Ουγγαρία, την Ιταλία, τη Γαλλία, την Αυστρία, τις Κάτω Χώρες και την Πολωνία.
Σημαντικό ζήτημα ασφάλειας οι διαβάσεις
Πρόκειται για το σημείο όπου ένας δρόμος διασχίζει μία σιδηροδρομική γραμμή και θα πρέπει να είναι ανοικτή σε όλους τους χρήστες του δρόμου. Μάλιστα, υπάρχουν δύο τύποι τέτοιων διαβάσεων οι ενεργητικές, που είναι εξοπλισμένες με εμπόδια, πύλες ή προειδοποιητικά σήματα όπως κουδούνια και κόρνες που ενεργοποιούνται όταν το πέρασμα δεν είναι ασφαλές και οι αφύλακτες που δεν διαθέτουν εξοπλισμό για την προστασία ή την προειδοποίηση των διαβατών.
Μια βασική πρόκληση για την ασφάλεια των σιδηροδρόμων είναι η μείωση του αριθμού των διαβάσεων, καθώς είναι αρκετά επικίνδυνο, αυτοκίνητα, ποδηλάτες, πεζοί να έρθουν σε άμεση επαφή με τρένα. Τα ατυχήματα σε ισόπεδες διαβάσεις είναι μία από τις κύριες κατηγορίες σιδηροδρομικών ατυχημάτων, τόσο όσον αφορά τον αριθμό των νεκρών όσο και τον αριθμό των ατυχημάτων.
Οι κύριες στρατηγικές για τη μείωση του κινδύνου ατυχημάτων μεταξύ των χρηστών του οδικού δικτύου και του σιδηροδρομικού τροχαίου υλικού είναι η κατασκευή υπόγειων διαβάσεων ή σηράγγων για τους δρόμους ή τις σιδηροδρομικές γραμμές, προκειμένου να εξαλειφθούν οι διαβάσεις αυτές, καθώς και η μετατροπή των αφύλακτων διαβάσεων σε ενεργές με την εγκατάσταση συσκευών προστασίας και προειδοποίησης.
Μεταξύ 2013 και 2023, ο συνολικός αριθμός των ισόπεδων διαβάσεων στην ΕΕ μειώθηκε κατά 11,4% (από 104.865 σε 92.890). Ο αριθμός των διαβάσεων μειώθηκε σημαντικά κατά την περίοδο αυτή στην Ελλάδα (-55,7%), στις σκανδιναβικές χώρες Δανία (-30,4%), Φινλανδία (-29,6%) και Σουηδία (-18,3%), καθώς και στην Αυστρία (-29,3%).
Σε απόλυτο αριθμό, οι αριθμοί μειώθηκαν περισσότερο στη Γαλλία (-2.774 κατά 16,3%), ακολουθούμενη από την Πολωνία (-1.528 κατά 11,2%) και τη Σουηδία (-1.505 κατά 18,3%).
Όμως από άποψη ασφάλειας, μπορεί να είναι πιο ενδιαφέρον να αναλυθεί ο αριθμός των διαβάσεων, και ιδίως των αφύλακτων διαβάσεων, σε σχέση με το μήκος των σιδηροδρομικών γραμμών που λειτουργούν.
Το 2023, υπήρχαν κατά μέσο όρο 46,2 ισόπεδες διαβάσεις ανά 100 χιλιόμετρα σιδηροδρομικής γραμμής στην ΕΕ, από 51,5 το 2013 (-10,3%).
Η υψηλότερη αναλογία διαβάσεων ανά 100 χλμ. σιδηροδρομικής γραμμής το 2023 εντοπίζεται στην Τσεχία (81,3), ακολουθούμενη από την Ουγγαρία (81,2) και τις Κάτω Χώρες (72,9).
Μεταξύ 2013 και 2023, ο αριθμός των διαβάσεων σε σχέση με το μήκος του δικτύου μειώθηκε κατά 37,1% στην Ελλάδα, από 58 διαβάσεις ανά 100 χλμ. γραμμής το 2013 σε 36,5 το 2023. Άλλες χώρες της ΕΕ που κατάφεραν να μειώσουν σημαντικά τον σχετικό αριθμό των ισόπεδων κόμβων κατά την περίοδο αυτή ήταν η Αυστρία (-29,9% σε 58,0 ισόπεδες κόμβους ανά 100 χλμ. γραμμής το 2023), η Φινλανδία (-29,2% σε 41,7 το 2023) και η Δανία (-25,6% σε 35,8 το 2023).
