Είναι new entry στην εγχώρια αγορά φαρμάκου και ένα από τα πιο πολυσυζητημένα πρόσωπα στο χώρο το τελευταίο διάστημα. Τον Απρίλιο του 2023, η Λαμπρίνα Μπαρμπετάκη, ανέλαβε το «τιμόνι» της AbbVie Hellas, ενώ μόλις έναν μήνα αργότερα, εκλέχθηκε πρόεδρος Διοικητικού Συμβουλίου του PhARMA Innovation Forum Greece (PIF), του συνδέσμου που εκπροσωπεί τις 26 ηγέτιδες καινοτόμες φαρμακευτικές εταιρείες στην Ελλάδα.
Έχοντας εργαστεί σε θέσεις ευθύνης, σε Ευρώπη και Αμερική, διαθέτει πλούσια και πολυδιάστατη εμπειρία στο πεδίο του φαρμάκου, της βιοτεχνολογίας και της συμβουλευτικής, παρά το νεαρό της ηλικίας της.
Ερχόμενη στην Ελλάδα, στόχος της είναι η διαμόρφωση ενός φιλικού προς την καινοτομία περιβάλλοντος, που θα λειτουργήσει υπέρ της ανάπτυξης του κλάδου και θα διασφαλίσει την καλύτερη φροντίδα των ασθενών.
Σε συνέντευξη που παραχώρησε στο Insider, η κ. Μπαρμπετάκη, αναφέρεται -μεταξύ άλλων- στην αξία της φαρμακευτικής καινοτομίας, στα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο κλάδος σήμερα και στα εμπόδια πρόσβασης των Ελλήνων ασθενών σε νέες θεραπείες. Παράλληλα, μιλά για την εμπειρία της από το εξωτερικό και το πώς αυτή θα αποτυπωθεί στη «γραμμή» που θα ακολουθήσει ως πρόεδρος του PIF καθώς και για τις προτεραιότητες που αναμένεται να τεθούν σε θεσμικό επίπεδο. Λίγα 24ωρα πριν ανοίξουν για 2η φορά οι κάλπες, η κ. Μπαρμπετάκη, επισημαίνει τις σημαντικότερες εκκρεμότητες που άφησε η προηγούμενη κυβέρνηση και προβάλλει την πρώτη προτεραιότητα που θα πρέπει να θέσει η νέα κυβέρνηση για τη στήριξη της καινοτομίας στη χώρα, με τελικό στόχο την ισότιμη και ταχεία πρόσβαση όλων των ασθενών σε σύγχρονες θεραπευτικές λύσεις.
Συνέντευξη στην Έφη Τσιβίκα
- Κυρία Μπαρμπετάκη, πώς «βλέπετε» την παρούσα κατάσταση ως προς την αντιμετώπιση των νέων καινοτόμων θεραπειών στην Ελλάδα;
- Ξεκινώντας τη συζήτησή μας, δεν μπορώ να μην θέσω ως βάση τις αποδεδειγμένα ευεργετικές επιπτώσεις που επιφέρει η φαρμακευτική καινοτομία σε όλες τις προεκτάσεις της, ως προς την προαγωγή της υγείας του πληθυσμού και την ανάπτυξη της οικονομίας στη χώρα. Η υγεία αποτελεί δημόσιο αγαθό, το οποίο συνδέεται άρρηκτα με την άμεση πρόσβαση των ασθενών σε βέλτιστες θεραπευτικές λύσεις, τις οποίες προσφέρει η φαρμακευτική καινοτομία. Αυτόματα συνεπάγεται ότι το αναφαίρετο δικαίωμα των ασθενών για ανεμπόδιστη πρόσβαση στην υγεία αποτελεί την πρώτη μας προτεραιότητα. Χαρτογραφώντας την παρούσα κατάσταση, ως προς την αντιμετώπιση των νέων καινοτόμων θεραπειών, διαφαίνεται ότι υπολείπεται η ζωτικής σημασίας στήριξη από την πολιτεία σε δύο πολύ κρίσιμους τομείς. Αναλυτικότερα, η φαρμακευτική περίθαλψη συστηματικά υποχρηματοδοτείται, ενώ ταυτόχρονα το ρυθμιστικό θεσμικό πλαίσιο δυσλειτουργεί, προκαλώντας, κατά συνέπεια, μεγάλες και σοβαρές καθυστερήσεις στην εισαγωγή της καινοτομίας στο σύστημα. Για να έχουμε όμως την πλήρη εικόνα αναφορικά με τα εμπόδια που αντιμετωπίζει η φαρμακευτική καινοτομία, θα πρέπει να σταθούμε ιδιαίτερα στις υπέρογκες υποχρεωτικές επιστροφές που καλείται να καλύψει η φαρμακευτική εταιρεία που ανέπτυξε καινοτόμες θεραπείες για τη βελτίωση της ζωής των ασθενών, οι οποίες αγγίζουν έως και το 70%!
- Ποιος είναι ο αντίκτυπος της αντιμετώπισης αυτής στη φαρμακοβιομηχανία και στους ασθενείς;
- Η φαρμακοβιομηχανία με τα τρέχοντα δεδομένα καλείται να ισορροπήσει μεταξύ των θεσμικών ελλειμάτων, των καθυστερήσεων στις απαραίτητες διαρθρωτικές αλλαγές, της ανεπάρκειας κατάλληλων κινήτρων για την επένδυση σε έρευνα και ανάπτυξη, ενώ «το σχοινί ισορροπίας» είναι το σοβαρό ζήτημα βιωσιμότητας του επιχειρηματικού περιβάλλοντος. H δημόσια χρηματοδότηση της φαρμακευτικής δαπάνης παραμένει καθηλωμένη, χωρίς να προσμετρώνται στην πράξη οι ανάγκες των ασθενών που αυξάνονται διαρκώς. Επί της ουσίας η φαρμακοβιομηχανία που ερευνά και αναπτύσσει καινοτόμα φάρμακα, καλύπτει το κενό που υπάρχει μεταξύ του κρατικού προϋπολογισμού και της πραγματικής δαπάνης. Όπως προανέφερα, η συνέχιση της δωρεάν διάθεσης ακόμα και 7 στα 10 φαρμακευτικών προϊόντων, εξ αιτίας των υποχρεωτικών εκπτώσεων και επιστροφών, θέτει σοβαρό ζήτημα βιωσιμότητας του επιχειρηματικού περιβάλλοντος.
Τελικοί θιγόμενοι, όμως, είναι οι ασθενείς και αυτό είναι το πιο σημαντικό. Η ανάλυση του αντίκτυπου της αντιμετώπισης των νέων καινοτόμων θεραπειών στην Ελλάδα, ουσιαστικά, αφορά στα εμπόδια πρόσβασης των ασθενών σε νέες θεραπείες που έχουν ανάγκη. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι οι Έλληνες ασθενείς, προκειμένου να λάβουν ένα καινούργιο – εγκεκριμένο από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό φάρμακο, περιμένουν έως και 674 μέρες, την ίδια στιγμή που ασθενείς που ζουν στη Γερμανία π.χ., μπορούν να έχουν πρόσβαση σε περίπου 128 ημέρες.
- Αναλαμβάνοντας τα ηνία του PhARMA Innovation Forum Greece, ποιες είναι οι προτεραιότητες που θα θέσετε;
- Διαχρονικά, στόχος του PhARMA Innovation Forum Greece αποτελεί η ισότιμη και ταχεία πρόσβαση όλων των ασθενών σε σύγχρονες θεραπευτικές λύσεις, ως συνολικό αποτέλεσμα που προκύπτει από ένα υγιές επιχειρηματικό περιβάλλον. Με σταθερότητα και συνεχή εξέλιξη, παραμένουμε ενεργός συνομιλητής με την πολιτεία, αναλαμβάνοντας πρωτοβουλίες με κατάθεση στοιχειοθετημένων προτάσεων προς ενθάρρυνση του στρατηγικού διαλόγου. Η θεματική του διαλόγου συνδέεται με το στόχο μας, ενώ αφορά στη συνδιαμόρφωση ενός βιώσιμου συστήματος υγείας, το οποίο καλύπτει άμεσα και αποτελεσματικά τις ανάγκες των ασθενών. Η ανάγκη να εξασφαλίσουμε ως χώρα ότι θα έλθει και σε εμάς η φαρμακευτική καινοτομία, με τελικό αποδέκτη τον ασθενή, έχει αναγνωριστεί από όλους. Η εξασφάλιση αυτή συνδέεται με τρεις βασικούς πυλώνες, οι οποίοι μπορούν να στηρίξουν την καινοτομία και τίθενται στις προτεραιότητες του PIF. Ο πρώτος πυλώνας αφορά στην αρμονική συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων φορέων, δηλ. της Πολιτείας, των ερευνητών, της βιομηχανίας και φυσικά των ενδυναμωμένων ασθενών. Ο δεύτερος, επικεντρώνεται στην εύρυθμη λειτουργία του συστήματος υγείας, τη διαφάνεια που αφορά στη χρηματοδότηση, στη ομαλή λειτουργία των επιτροπών αξιολόγησης, διαπραγμάτευσης κ.ά. Ο τρίτος πυλώνας αφορά στην ίδια την καινοτομία, ως βαθιά κατανόηση του τι σημαίνει και ποιες υπηρεσίες μπορεί να προσφέρει.
- Από τις χώρες στις οποίες εργαστήκατε, ποια θεωρείτε ότι εφαρμόζει το πιο αποδοτικό μοντέλο για τα νέα καινοτόμα φάρμακα και γιατί;
- Κάθε χώρα έχει τις δικές της ιδιαιτερότητες και ένα σύστημα υγείας που συνδυάζεται με την ευρύτερη οικονομική και αναπτυξιακή πολιτική της και το κατά ποσό υπάρχει η θέληση για παροχή υψηλής ποιότητας υπηρεσιών υγείας στους πολίτες. Υπάρχει γενικότερα το περιβάλλον των χωρών της Δυτικής Ευρώπης, όπου οι ασθενείς έχουν ταχεία και απρόσκοπτη πρόσβαση στη φαρμακευτική καινοτομία και ταυτόχρονα ένα υγιές επιχειρηματικό περιβάλλον, στο οποίο οι φαρμακευτικές επιχειρήσεις μπορούν να επενδύσουν, να ακμάσουν και να επιστρέψουν το όφελος στην τοπική κοινωνία. Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, όπου οι ασθενείς έχουν καθυστερημένη έως και καθόλου πρόσβαση στις καινοτόμες θεραπείες, ενώ το οικονομικό περιβάλλον δεν επιτρέπει τις επενδύσεις από πλευράς του φαρμακευτικού κλάδου.
Σε κάθε περίπτωση, το κρίσιμο ερώτημα στο οποίο καλείται το κάθε σύστημα υγείας να απαντήσει είναι, εάν αυτό καλύπτει με επάρκεια τις υπάρχουσες ανάγκες των ασθενών και εάν οι ασθενείς λαμβάνουν στον συντομότερο δυνατό χρόνο τις πλέον σύγχρονες θεραπείες, που τόσο απλόχερα μάς χαρίζει η σύγχρονη επιστήμη. Ανταποκρίνεται η Ελλάδα επαρκώς στο στόχο αυτό; Η απάντηση είναι δυστυχώς αρνητική, καθώς δεν βρισκόμαστε εκεί που θα έπρεπε. Δυστυχώς, στη χώρα μας, παρά τις πολύ αξιόλογες προσπάθειες και την πολύ καλή δουλειά από την Επιτροπή ΗΤΑ και την Επιτροπή Διαπραγμάτευσης, οι ασθενείς λαμβάνουν με μεγάλη καθυστέρηση τις νέες θεραπείες. Ταυτόχρονα, όπως προανέφερα, το πλαίσιο λειτουργίας των καινοτόμων φαρμακευτικών εταιρειών είναι τόσο ασφυκτικό που δεν της αφήνει «να αναπνεύσουν», να αναπτυχθούν και να επενδύσουν στη χώρα.
- Η εμπειρία σας και οι προσλαμβάνουσες από το εξωτερικό, πώς αναμένεται να επηρεάσουν τη «γραμμή» σας, ως προέδρου του PhARMA Innovation Forum Greece;
- Τα 20 χρόνια της διαδρομής μου σε πολλές χώρες της Ευρώπης και στην Αμερική, έχοντας αναλάβει πολλούς, πολυδιάστατους ρόλους ευθύνης, είναι η παρακαταθήκη μου, την οποία ήρθε η στιγμή να μοιραστώ με τη χώρα μου, μέσα από θεσμικό ρόλο. Τώρα είναι η ώρα να συνδυάσουμε τα θετικότερα στοιχεία της Ελλάδας και του εξωτερικού καταθέτοντας εμπειρία, ενέργεια, χρόνο και πόρους. O συνδυασμός των «τριών κόσμων» (Ελλάδα, Ευρώπη, Αμερική) προσφέρει μία πολύπλευρη οπτική και η διαμόρφωση του περιβάλλοντος ως φιλικό προς την καινοτομία, χρειάζεται εξωστρέφεια που δεν περιορίζεται μόνο στους προφανείς εταίρους, αλλά εκτείνεται στην εγκαθίδρυση του οφέλους της καινοτομίας σε όλη την κοινωνία. Γνωρίζουμε τα προβλήματα που πρέπει να επιλυθούν αλλά και τις σύγχρονες λύσεις που πρέπει να αξιολογηθούν από την Πολιτεία. Τα αιτήματά μας αποτελούν μια πρόταση ευρύτερης, ολιστικής οπτικής για τη δημιουργία ενός συστήματος Υγείας που θα καλύπτει με απόλυτη επάρκεια τις πραγματικές ανάγκες των ασθενών στη χώρα μας. Τώρα είναι η καταλληλότερη στιγμή να αποδείξουμε τι πραγματικά σημαίνει καινοτομία.
- Ποιες είναι οι σημαντικότερες «εκκρεμότητες» που άφησε η προηγούμενη κυβέρνηση;
- Η Ελλάδα πέρασε μια δύσκολη δημοσιονομική δεκαετία αφήνοντας πολλές και διαχρονικές εκκρεμότητες. H υποχρηματοδότηση της δημόσιας Υγείας είναι ένα από τα σημαντικότερα επακόλουθα και προβλήματα που αντιμετωπίζουμε, που οδηγούν στην αδυναμία αποζημίωσης και ένταξης καινοτόμων θεραπειών στο σύστημα υγείας, και δυσκολία πρόσβασης των ασθενών σε αυτές.
Η επαρκής χρηματοδότηση του συστήματος υγείας, λοιπόν, χρήζει άμεσης αντιμετώπισης και συγχρόνως πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις πραγματικές ανάγκες των ασθενών, τον έλεγχο της κατανάλωσης, τα θεραπευτικά πρωτόκολλα, την ψηφιοποίηση και τη θέσπιση ανώτατων ορίων στις υποχρεωτικές επιστροφές με προοπτική ελαχιστοποίησής τους. Αυτή τη στιγμή η ένταξη μιας καινοτόμου θεραπείας στο σύστημα Υγείας προϋποθέτει η φαρμακευτική εταιρεία που την έχει αναπτύξει να καλύπτει έως και το 70% του κόστους, λόγω υποχρεωτικών επιστροφών.
Η Πολιτεία πρέπει να αντιληφθεί ότι η φαρμακευτική καινοτομία δεν αποτελεί πηγή κόστους, αλλά αντιθέτως είναι πολλαπλασιαστής κοινωνικής -ευημερίας, οικονομικής ανάπτυξης και απασχόλησης. Είναι σημαντικό να δοθούν κίνητρα στον κλάδο και να υιοθετηθούν αποτελεσματικές, σταθερές και διαχρονικές πολιτικές, που δε θα αλλάζουν με την αλλαγή Κυβέρνησης. Πολιτικές που διασφαλίζουν την επαρκή χρηματοδότηση, την ορθή λειτουργία του κανονιστικού και θεσμικού πλαισίου, την πλήρη ψηφιοποίηση και κίνητρα για την προσέλκυση επενδύσεων σε τομείς όπως τις κλινικές μελέτες. Όλοι οι συνεργάτες στο PhARMA Innovation Forum και στον κλάδο της Υγείας θέλουμε να βρούμε αμοιβαία επωφελείς λύσεις με την Πολιτεία για την ανάπτυξη του κλάδου, για τη βιωσιμότητα του συστήματος Υγείας και για την καλύτερη φροντίδα των ασθενών μας.
- Μία από τις βασικές προτάσεις που έχουν πέσει στο τραπέζι είναι η δημιουργία Ταμείου Καινοτομίας. Ποιες είναι οι προϋποθέσεις για να λειτουργήσει αποτελεσματικά;
- Η δημιουργία του Ταμείου Φαρμακευτικής Καινοτομίας, είναι ένα αναδυόμενο ζήτημα για το μέλλον της φαρμακευτικής αγοράς και στην Ελλάδα. Είναι ένα ουσιαστικό εργαλείο φαρμακευτικής πολιτικής, το οποίο μπορεί να δημιουργήσει έναν επιπλέον ζωτικό δημοσιονομικό χώρο για τη φαρμακευτική καινοτομία, που τόσο βάλλεται. Το Ταμείο Καινοτομίας αναδεικνύει την ανάγκη που επιβάλει η εποχή μας για συνεργατικές λύσεις που απαιτούνται μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. Ουσιαστικά, το Ταμείο Καινοτομίας είναι ένας καινοτόμος και ξεκάθαρος μηχανισμός με συγκεκριμένο κόστος που θα εξασφαλίσει την άμεση πρόσβαση των ασθενών στα καινοτόμα φάρμακα, χωρίς να επιβαρύνει τα ήδη υπάρχοντα φάρμακα της αγοράς. Είναι μια πρωτοποριακή λύση, η οποία έχει ήδη αποδείξει την αποτελεσματικότητά της από τη λειτουργία αντίστοιχων Ταμείων σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες όπως στην Ιταλία, στην Ουαλία, στη Σκωτία, στο Ηνωμένο Βασίλειο και στη Σλοβακία.
Η υλοποίηση του Ταμείου Φαρμακευτικής Καινοτομίας πιστεύουμε ακράδαντα ότι θα συμβάλει καταλυτικά σε τέσσερις κατευθύνσεις, όπως στην ταχύτερη πρόσβαση των ασθενών στη φαρμακευτική καινοτομία, στην αποφυγή επιπλέον επιβάρυνσης με clawback όσων φαρμάκων ήδη αποζημιώνονται στη χώρα μας λόγω της εισόδου νέων καινοτόμων φαρμάκων, στην τεκμηριωμένη ενίσχυση της φαρμακευτικής δαπάνης και στον εξορθολογισμό του προϋπολογισμού και στην απελευθέρωση δυνάμεων της Πολιτείας ώστε να ολοκληρωθούν άλλες κρίσιμες δομικές μεταρρυθμίσεις στο σύστημα υγείας, όπως τα μητρώα ασθενών, τα θεραπευτικά πρωτόκολλα και η φαρμακευτική δαπάνη. Ο κλάδος μας διαθέτει ήδη τεκμηριωμένες προτάσεις οι οποίες μπορούν να τεθούν σε άμεση εφαρμογή, εφόσον υπάρξει και η βούληση της Πολιτείας.
- Ποια θεωρείτε ότι θα πρέπει να είναι η πρώτη προτεραιότητα της νέας κυβέρνησης για τη στήριξη των νέων καινοτόμων θεραπειών και ποιο το εκτιμώμενο «αποτύπωμα» σε φαρμακοβιομηχανία και ασθενείς;
- Όπως ανέφερα ήδη, η Πολιτεία πρέπει να αντιμετωπίσει τον κλάδο του φαρμάκου ως έναν ισότιμο συνομιλητή και ως έναν κλάδο που υπηρετεί την ανάπτυξη, την ευημερία και την ανάπτυξη της οικονομίας. Στο πλαίσιο αυτό, πρέπει να συνεργαστούμε ώστε να δημιουργηθεί ένα οικοσύστημα καινοτομίας, το οποίο δημιουργεί προστιθέμενη αξία για τους ασθενείς, την κοινωνία και την οικονομία. Να αλλάξουμε τη συζήτηση από το κόστος, στα οικονομικά κίνητρα και την χρηματοδότηση. Να μη μιλάμε για φάρμακα υψηλού κόστους, αλλά για λύσεις υψηλής θεραπευτικής αξίας. Να μη συζητάμε χρηματοδοτικές ανάσες, αλλά δομικές μεταρρύθμισες, ώστε οι επιχειρήσεις στον κλάδο της Υγείας να «ξεκλειδώσουν» τη δυναμική τους και να προσελκύσουν ισχυρές διεθνείς και εγχώριες επενδύσεις, αναπτύσσοντας την Έρευνα και Ανάπτυξη, τις κλινικές μελέτες, τις ψηφιακές υποδομές και εφαρμογές.
Μέσα από μία ουσιαστική και ολιστική προσέγγιση της καινοτομίας, την αναπτυξιακή προοπτική της Υγείας και την αξιοποίηση βέλτιστων πρακτικών από το εξωτερικό, θα μπορέσουμε να μετασχηματίσουμε τις υπάρχουσες προκλήσεις σε ευκαιρίες, δημιουργώντας ένα εθνικό σύστημα υγείας στο οποίο οι ασθενείς μας θα απολαμβάνουν ισότιμη και απρόσκοπτη πρόσβαση σε καινοτόμες υπηρεσίες και θεραπευτικές λύσεις.
