Σαρωτικές αλλαγές ως προς το καθεστώς προσφορών, εκπτώσεων και προωθητικών ενεργειών αναμένονται από την ερχόμενη Δευτέρα στα ράφια και τα ψυγεία των σούπερ μάρκετ, ανατρέποντας αγοραστικές συνήθειες που ίσχυαν πολλές δεκαετίες και εγκαινιάζοντας έναν νέο τρόπο αγορών για το καταναλωτικό κοινό.
Και αυτό γιατί τις επόμενες ώρες παρέρχεται το δεκαήμερο ενημέρωσης και εξοικείωσης της αγοράς με τον νέο Κώδικα Δεοντολογίας, ο οποίος τέθηκε σε ισχύ στις 6 Μαρτίου. Τα δύσκολα αρχίζουν στις 17 Μαρτίου, ημέρα κατά την οποία αναμένεται να ξεκινήσουν και επισήμως εντατικοί έλεγχοι από τις αρμόδιες υπηρεσίες για την εφαρμογή του νέου Κώδικα, όπερ σημαίνει ότι από την ερχόμενη Δευτέρα καμία παράβαση δεν θα γίνεται επιτρεπτή.
Πριν από μερικές ώρες δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως (Αρ. Φύλλου 1140/12 Μαρτίου 2025) και η υπουργική απόφαση που ορίζει τις βασικές παραμέτρους του νέου Κώδικα Δεοντολογίας, ανοίγοντας τον δρόμο για την ουσιαστική εφαρμογή του.
Ο κανόνας των 30 ημερών
Κεντρική ιδέα του νέου Κώδικα Δεοντολογίας είναι πως για να είναι μία προσφορά ή έκπτωση αληθινή και αξιόπιστη, θα πρέπει η τιμή πώλησης να είναι χαμηλότερη από τη φθηνότερη πραγματική τιμή των τελευταίων τριάντα ημερών. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι προσφορές καταργούνται, αλλά αντίθετα ενθαρρύνονται εφόσον είναι αληθινές. Αυτό που καταργείται είναι οι πλασματικές εκπτώσεις, δηλαδή οι εκπτώσεις που γίνονται έναντι ψεύτικων ή τεχνητά «φουσκωμένων» αρχικών τιμών.
Ειδικότερα, όπως αναφέρεται στην υπουργική απόφαση «σε κάθε ανακοίνωση περί μείωσης τιμής υποδεικνύεται η προγενέστερη τιμή που εφάρμοζε ο προμηθευτής για καθορισμένο χρονικό διάστημα πριν από την εφαρμογή της μείωσης της τιμής. Ως προγενέστερη τιμή νοείται η χαμηλότερη τιμή που εφάρμοσε ο προμηθευτής κατά τη διάρκεια του χρονικού διαστήματος των τριάντα (30) ημερών πριν από την εφαρμογή της μείωσης της τιμής. Όταν το προϊόν κυκλοφορεί στην αγορά για λιγότερο από τριάντα (30) ημέρες, ως προγενέστερη τιμή νοείται η χαμηλότερη τιμή που εφάρμοσε ο προμηθευτής στο χρονικό διάστημα που το προϊόν κυκλοφορεί στην αγορά. Αν η τιμή μειώνεται προοδευτικά κατά τη διάρκεια των εξήντα (60) ημερών, πριν από την εφαρμογή της μείωσης της τιμής, ως προγενέστερη τιμή νοείται η τιμή που ίσχυε πριν από την εφαρμογή της πρώτης από τις διαδοχικές μειώσεις τιμών».
Παράδειγμα
Σε ένα συγκεκριμένο προϊόν η τιμή τις ημέρες 1 – 30 ήταν 15 ευρώ. Την 30η ημέρα ο έμπορος ανεβάζει την τιμή στα 25 ευρώ. Τις επόμενες ημέρες (31-35) όπου επαναφέρει την τιμή στα 15 ευρώ δεν είναι δυνατό να αναφέρει ότι παρέχει το προϊόν σε έκπτωση από τα 25 ευρώ στα 15 ευρώ, με δεδομένο ότι η τιμή αναφοράς (δηλαδή η χαμηλότερη τιμή των 30 ημερών πριν από την 30η ημέρα) είναι 15 ευρώ και είναι ίδια με την τιμή πώλησης τις ημέρες 31-35. Άρα ο έμπορος απαγορεύεται να ανακοινώνει μείωση τιμής τις ημέρες 31 - 35.
Αυξομειώσεις τιμών
Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί σε περίπτωση που υφίστανται αυξομειώσεις τιμών. Η τιμή αναφοράς βάσει της οποίας υπολογίζεται η έκπτωση πρέπει πάντα να είναι η χαμηλότερη των τελευταίων τριάντα (30) ημερών.
Για παράδειγμα, ο έμπορος διαθέτει ένα προϊόν του στα 100 ευρώ τις ημέρες 1 – 4 και εν συνεχεία την 5η ημέρα μειώνει την τιμή σε 50 ευρώ. Οπότε το χρονικό διάστημα μέχρι τη 10η ημέρα ορθά αναφέρει ότι το προϊόν διατίθεται με έκπτωση 50%. Την 10η ημέρα επαναφέρει την τιμή στα 100 ευρώ και την 15η ημέρα μειώνει την τιμή σε 40 ευρώ. Την 15η ημέρα δεν μπορεί να επικαλεστεί ότι παρέχει το προϊόν με έκπτωση 60% χρησιμοποιώντας ως τιμή αναφοράς τα 100 ευρώ που ήταν η τιμή κατά το χρονικό διάστημα των ημερών 10 – 14, καθώς η χαμηλότερη τιμή κατά το χρονικό διάστημα των 30 ημερών πριν την 15η ημέρα ήταν τα 50 ευρώ (τιμή πώλησης τις ημέρες 5 - 9). Συνεπώς, την 15η ημέρα μπορεί να επικαλεστεί ότι το προϊόν διατίθεται με έκπτωση στην τιμή των 40 ευρώ από 50 ευρώ. Την 20η ημέρα η τιμή επανέρχεται η τιμή στα 100 ευρώ ενώ την 23η ημέρα μειώνεται εκ νέου στα 60 ευρώ. Την 23η ημέρα ο έμπορος δεν δικαιούται να ανακοινώνει μείωση τιμής, με δεδομένο ότι η τιμή αναφοράς, δηλαδή η χαμηλότερη τιμή των 30 ημερών πριν την 23η ημέρα είναι τα 40 ευρώ (τιμή πώλησης τις ημέρες 15 - 19).
Τι ισχύει με τις προοδευτικές μειώσεις
Οι έμποροι μπορούν να διαφημίσουν προοδευτικές μειώσεις, για παράδειγμα για να απαλλαγούν από τα τελευταία κομμάτια ή να τραβήξουν την προσοχή των καταναλωτών, χωρίς να χρειάζεται να αναπροσαρμόσουν την τιμή αναφοράς.
Προοδευτική μείωση έχουμε όταν υφίσταται σταδιακή μείωση της τιμής, χωρίς διακοπές και ασφαλώς χωρίς αυξομειώσεις.
Σε περίπτωση προοδευτικών μειώσεων εντός χρονικού διαστήματος εξήντα (60) ημερών ο έμπορος έχει τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσει ως τιμή αναφοράς την τιμή που ίσχυε πριν από την εφαρμογή της πρώτης από τις διαδοχικές μειώσεις τιμών εντός του ως άνω χρονικού διαστήματος. Δηλαδή, όταν έχουμε προοδευτική μείωση τιμών η τιμή αναφοράς είναι η αρχική τιμή εντός του χρονικού διαστήματος των εξήντα (60) ημερών των προοδευτικών μειώσεων.
Παράδειγμα
Ο έμπορος πωλούσε ένα παντελόνι για 100 ευρώ. Την πρώτη εβδομάδα των εκπτώσεων χορηγεί έκπτωση 20% και πωλεί το προϊόν στην τιμή των 80 ευρώ. Εν συνεχεία τη δεύτερη και την τρίτη εβδομάδα το πωλεί στην τιμή των 70 ευρώ, την τέταρτη εβδομάδα στην τιμή των 60 ευρώ και την πέμπτη και έκτη εβδομάδα στην τιμή των 50 ευρώ. Όλο το χρονικό διάστημα των 60 ημερών στο οποίο εφαρμόζονται διαδοχικές εκπτώσεις ο έμπορος θα μπορεί να χρησιμοποιεί ως τιμή αναφοράς την αρχική τιμή των 100 ευρώ.
Δηλαδή θα μπορεί να αναφέρει τα ακόλουθα:
Εβδομάδα 1: «20% έκπτωση! 100 ευρώ 80 ευρώ»
Εβδομάδα 2 και 3: «30% έκπτωση! 100 ευρώ 70 ευρώ»
Εβδομάδα 4: «Αυτή την εβδομάδα έκπτωση 40%! 100 ευρώ 60 ευρώ»
Εβδομάδα 5 και 6: «50% έκπτωση! Τελευταίες εβδομάδες εκπτώσεων! 100 ευρώ 50 ευρώ»
Εξαιρούνται τα ευαλλοίωτα προϊόντα
Οι κανόνες για την ανακοίνωση μείωσης της τιμής δεν εφαρμόζονται για νωπά και ευαλλοίωτα γεωργικά προϊόντα και τρόφιμα τα οποία, από τη φύση τους ή στο στάδιο της μεταποίησης, ενδέχεται να καταστούν ακατάλληλα προς πώληση εντός τριάντα (30) ημερών από τη συγκομιδή, την παραγωγή ή τη μεταποίηση, όπως φρούτα, λαχανικά, καρποί με κέλυφος, κρέατα, γάλα νωπό ή παστεριωμένο, βασιλικός πολτός, αλιεύματα, αυγά, σαλιγκάρια, τυριά, γιαούρτι και αλλαντικά.
Εξακολουθούν ασφαλώς να εφαρμόζονται οι διατάξεις για της αθέμιτες εμπορικές πρακτικές.
Ο «δεκάλογος» των προσφορών
Μεταξύ άλλων, η σχετική υπουργική απόφαση ορίζει μέσα από έναν ευρύ οδηγό ερωτήσεων και απαντήσεων τo νέο πλαίσιο που αφορά στο καθεστώς των εκπτώσεων και προσφορών. Από τον οδηγό αυτό ξεχωρίζουν οι εξής δέκα εντολές:
-Πώς ορίζεται η ανακοίνωση μείωσης της τιμής; Προσφορές όπως: 2+1 δώρο, 2 τεμάχια στην τιμή του ενός, συσκευασία με 30% αυξημένη ποσότητα προϊόντος με αγορά 3 τεμαχίων έκπτωση 30% ή με αγορά 5 τεμαχίων έκπτωση 1 ευρώ, εμπίπτουν στις διατάξεις για την ανακοίνωση μείωσης της τιμής;
Απάντηση: Ανακοίνωση μείωσης της τιμής είναι κάθε ανακοίνωση του εμπόρου ότι έχει μειώσει την τιμή που χρεώνει για ένα προϊόν ή μία υπηρεσία. Η μείωση της τιμής μπορεί να εκφραστεί σε ποσό ή ποσοστό π.χ. «10% έκπτωση», «10 ευρώ έκπτωση», «Από 50 ευρώ τώρα μόνο 35» κλπ. και να αφορά συγκεκριμένο προϊόν ή κατηγορία προϊόντος ή και όλα τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες, αντίστοιχα, της επιχείρησης. Ανακοινώσεις μείωσης της τιμής θεωρούνται και αναφορές σε μελλοντικά αυξημένη τιμή, αναφορές σε «προσφορές» ή «εκπτώσεις» ή «web offer», οι οποίες δίνουν την εντύπωση μείωσης της τιμής, καθώς και περιπτώσεις όπου η προηγούμενη τιμή εμφανίζεται διαγραμμένη π.χ. «100 ευρώ 60ευρώ». Ανακοίνωση μείωσης της τιμής αποτελούν και τα εκπτωτικά stickers επί της συσκευασίας προϊόντων (π.χ. -1 ευρώ). Εφόσον υπάρχει ανακοίνωση μείωσης της τιμής, ο έμπορος θα πρέπει να συμμορφώνεται με τον κανόνα των 30 ημερών.
Στις ανακοινώσεις μείωσης της τιμής δεν εμπίπτουν προσφορές βάσει των οποίων ο καταναλωτής με την αγορά του αποκτά και δωρεάν αγαθά ή οι συνοδευόμενες ή αλληλένδετες υπό όρους προσφορές, όπως αυτές που αναφέρονται στο ερώτημα ως παραδείγματα (2+1 δώρο, 2 τεμάχια στην τιμή του ενός, συσκευασία με 30% αυξημένη ποσότητα προϊόντος, με αγορά 3 τεμαχίων έκπτωση 30% ή με αγορά 5 τεμαχίων έκπτωση 1 ευρώ).
-Πολλά προϊόντα κυκλοφορούν από την παραγωγή τους με stickers «-2 ευρώ», «-50%» κ.ο.κ. χωρίς αυτά τα stickers να αποτυπώνουν απαραίτητα μείωση τιμής σε σχέση με την προσφερόμενη τιμή στον καταναλωτή, αλλά σχετίζονται με την τιμολόγηση του παραγωγού προς το κατάστημα. Συνιστούν αυτά τα stickers ανακοινώσεις μείωσης τιμής κατά την έννοια του άρθρου 9ι του ν.2251/1994;
Απάντηση: Ναι. Η νομοθεσία περί ανακοινώσεων μείωσης τιμής «εφαρμόζεται στον έμπορο που είναι ο πραγματικός συμβαλλόμενος στη σύμβαση με τον καταναλωτή, δηλαδή στον πωλητή των αγαθών. Συνεπώς, κατά τη διάθεση των προϊόντων που φέρουν από την παραγωγή μια ένδειξη για μείωση τιμής και εφόσον δεν πρόκειται για ευαλλοίωτα προϊόντα τα οποία εξαιρούνται από το πεδίο εφαρμογής του άρθρου 9ι, ο πωλητής θα πρέπει να διασφαλίσει ότι οι ενδείξεις αυτές είναι σύμφωνες με το άρθρο 9ι καθώς και τα άρθρα 9α – 9θ του ν.2251/1994.
-Μπορεί το προϊόν να βρίσκεται στο ράφι με μόνιμη έκπτωση (π.χ. sticker -1 ευρώ);
Απάντηση: Όχι. O λιανέμπορος θα πρέπει να φροντίσει ώστε να επικοινωνείται ως τιμή αναφοράς η χαμηλότερη τιμή των τελευταίων 30 ημερών (ή η αρχική τιμή σε περίπτωση διαδοχικών μειώσεων σε διάστημα μέχρι 60 ημέρες) που ίσχυε για το προϊόν στο συγκεκριμένο κατάστημα και η τελική τιμή να διαμορφώνεται σύμφωνα με τη δηλούμενη μείωση επί της εν λόγω τιμής.
Μία μόνιμη έκπτωση συνιστά επιπρόσθετα και αθέμιτη εμπορική πρακτική, καθώς η τιμή από την οποία γίνεται επίκληση μείωσης της τιμής δεν συνιστά στην πραγματικότητα τη συνήθη τιμή πώλησης του προϊόντος.
-Τι ισχύει για τις πολυσυσκευασίες προσφορών (π.χ. 2+1 δώρο, 5+1 δώρο, συσκευασία με 30% δωρεάν ποσότητα προϊόντος, με αγορά 3 τεμαχίων έκπτωση 30% ή με αγορά 5 τεμαχίων έκπτωση 1 ευρώ, κλπ.); Επιτρέπονται χωρίς χρονικό περιορισμό;
Απάντηση: Ναι, εφόσον υπάρχει στο ράφι του συγκεκριμένου καταστήματος ο κωδικός αναφοράς (mother code), δηλαδή το μεμονωμένο τεμάχιο του εκάστοτε προϊόντος, που πωλείται από το super market χωρίς προώθηση, σε επαρκή αποθέματα, ώστε να είναι δυνατόν να αγοράσει το μεμονωμένο προϊόν ο καταναλωτής. Με την ταυτόχρονη παρουσία των δύο προϊόντων στο ράφι εξασφαλίζεται ότι δεν παραπλανάται ο καταναλωτής ως προς την τιμή πώλησης του προϊόντος.
-Ας υποθέσουμε ότι μια εταιρεία διαθέτει πολυσυσκευασία τύπου 3+1 δώρο ή πολυσυσκευασία 3 τεμαχίων με έκπτωση και παράλληλα τον κωδικό αναφοράς (mother code) του προϊόντος με μείωση τιμής on pack 0,60 ευρώ. Πώς γίνεται η επικοινωνία της τιμής στο ράφι;
Απάντηση: Αν υπάρχει μείωση της τιμής του ενός τεμαχίου και παράλληλα υπάρχει συνδυασμένη προσφορά, τότε η τιμή της συνδυασμένης προσφοράς θα πρέπει να υπολογίζεται σύμφωνα με την τελική τιμή του ενός τεμαχίου.
-Τι ισχύει για τις πολυσυσκευασίες προσφορών (π.χ. 2+1, 5+1, συσκευασία με 30% δωρεάν ποσότητα προϊόντος, με αγορά 3 τεμαχίων έκπτωση 30% ή με αγορά 5 τεμαχίων έκπτωση 1 ευρώ κλπ.) όταν η προσφορά είναι για μικρό χρονικό διάστημα (έως 60 ημέρες);
Απάντηση: Για πολυσυσκευασίες με προσφορές που ισχύουν για συγκεκριμένο μικρό χρονικό διάστημα, δηλαδή έως 60 ημέρες, δεν χρειάζεται να υπάρχει ο κωδικός αναφοράς (mother code) του προϊόντος στο ράφι, αρκεί η συνηθισμένη τιμή πώλησης του προϊόντος, εκτός της περιόδου προσφοράς, να είναι αυτή την οποία επικαλείται ο έμπορος στην προσφορά. Χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή σε αυτό, καθώς, αν η συνήθης τιμή ενός προϊόντος (για τουλάχιστον 50% του έτους) δεν είναι αυτή από την οποία επικαλείται προσφορά, ενδέχεται να υφίσταται παραπλανητική εμπορική πρακτική.
-Κάνω κατά τη διάρκεια του χρόνου εναλλαγές μεταξύ μειώσεων τιμών και προσφορών τύπου 1+1 δώρο. Υπάρχει κάποιο πρόβλημα σε σχέση με αυτό;
Απάντηση: Ναι. Οι προσφορές υπό όρους δεν εντάσσονται στον κανόνα του άρθρου 9ι του ν.2251/1994 για την ανακοίνωση μείωσης της τιμής. Ωστόσο, ελέγχονται αν συμμορφώνονται με τις διατάξεις για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές. Η αξιολόγηση του αν είναι παραπλανητική μια τέτοιου είδους προσφορά γίνεται ανά περίπτωση. Ο βασικός κανόνας είναι ότι η τιμή από την οποία επικαλείται ο έμπορος τη χορήγηση προσφοράς πρέπει να είναι αληθινή και να είναι η συνήθης τιμή πώλησης του προϊόντος.
-Επιτρέπεται η χρήση του όρου «οικονομική» πολυσυσκευασία;
Απάντηση: Η αναγραφή του όρου «οικονομική πολυσυσκευασία» ή άλλου παραπλήσιου («ειδική τιμή τριών τεμαχίων» ή «ειδική προσφορά τριών τεμαχίων»), επιτρέπεται, εφόσον προκύπτει πράγματι οικονομικό όφελος για τον καταναλωτή και υπάρχει στο ράφι του καταστήματος προς πώληση ο κωδικός αναφοράς (mother code) του προϊόντος.
-Τα προγράμματα επιβράβευσης πελατών εμπίπτουν στις διατάξεις για την ανακοίνωση μείωσης της τιμής;
Απάντηση: Οι διατάξεις για την ανακοίνωση μείωσης της τιμής (άρθρο 9ι του ν.2251/1994) δεν εφαρμόζονται στα προγράμματα επιβράβευσης πελατών του πωλητή, όπως οι εκπτωτικές κάρτες ή τα κουπόνια, τα οποία παρέχουν στον καταναλωτή το δικαίωμα έκπτωσης τιμής για όλα τα προϊόντα του πωλητή ή για συγκεκριμένες σειρές προϊόντων κατά τη διάρκεια παρατεταμένων συνεχών περιόδων (π.χ. 6 μήνες, 1 έτος) ή που επιτρέπουν τη συσσώρευση πιστώσεων (πόντων) για μελλοντικές αγορές. Ομοίως, δεν εφαρμόζονται ούτε σε πραγματικές εξατομικευμένες μειώσεις τιμών που δεν έχουν τον χαρακτήρα «ανακοίνωσης» μείωσης των τιμών π.χ. όταν ο καταναλωτής λαμβάνει κουπόνι «20% έκπτωσης» με την αγορά που πραγματοποίησε, το οποίο θα ισχύσει για την επόμενη αγορά μέχρι το τέλος του μήνα. Σε κάθε περίπτωση, τέτοια προγράμματα επιβράβευσης ή οι εξατομικευμένες μειώσεις εξακολουθούν να ελέγχονται για τη συμμόρφωσή τους με τα άρθρα 9α-9θ του ν.2251/1994 για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές.
-Η χρήση εκπτωτικού κουπονιού εφόσον δεν είναι ορατό σε όλους είτε στο ηλεκτρονικό κατάστημα είτε στο φυσικό κατάστημα (μέσω π.χ. banner ή τηλεοπτικό διαφημιστικό) αλλά αποστέλλεται με newsletter μέσω email και πρέπει ο κάθε πελάτης να εισάγει έναν μοναδικό κωδικό υπάγεται στην κατηγορία προσωπικών εκπτώσεων;
Απάντηση: Όταν προσφέρονται μειώσεις τιμών γενικά, μέσω εκπτωτικών κουπονιών ή κωδικών διαθέσιμων σε όλους τους καταναλωτές που επισκέπτονται το φυσικό ή το διαδικτυακό κατάστημα κατά τη διάρκεια συγκεκριμένων περιόδων, τότε δεν συνιστούν εξατομικευμένες μειώσεις και συνεπώς δεν εξαιρούνται από τον γενικό κανόνα περί αναγραφής της τιμής αναφοράς.
Τσουχτερά πρόστιμα για τους παραβάτες, πού θα γίνονται οι καταγγελίες
Ο εντοπισμός των πλασματικών εκπτώσεων από τους καταναλωτές δεν είναι εύκολη υπόθεση, αφού για να αποδειχθεί η πλασματική έκπτωση θα πρέπει, συνήθως, ο καταναλωτής να τηρεί αρχείο καταγραφών τιμών για πολλές ημέρες. Αντιθέτως, η Πολιτεία, δια των ελεγκτικών της αρχών μπορεί εύκολα να εντοπίσει τις πρακτικές αυτές και να επιβάλει υψηλά και αποτρεπτικά πρόστιμα στις επιχειρήσεις που παραβιάζουν τη νομοθεσία.
Αν πάντως ένας καταναλωτής εντοπίσει μία πλασματική έκπτωση, μπορεί να την καταγγείλει στην ηλεκτρονική διεύθυνση kataggelies.mindev.gov.gr
Αν μία επιχείρηση παραβιάσει τον Κώδικα Δεοντολογίας, επιβάλλεται πρόστιμο από 5.000 ευρώ έως 1.500.000 ευρώ, ενώ σε περίπτωση υποτροπής εντός πενταετίας έως 3.000.000 ευρώ.
Επίσης, για σοβαρές παραβάσεις που επισύρουν πρόστιμο που ξεπερνά τις 50.000 ευρώ, το όνομα της επιχείρησης, καθώς και περιληπτικά στοιχεία για την παράβαση, θα δημοσιεύονται από το υπουργείο Ανάπτυξης.
