Ροή
Οδηγίες για την εφαρμογή του Διεθνούς Προτύπου Χρηματοοικονομικών Αναφορών 9, του γνωστού IFRS 9 παρέσχε στις τράπεζες η Επιτροπή Λογιστικής Τυποποίησης και Ελέγχων (ΕΛΤΕ) θέλοντας να αποσαφηνίσει το ζήτημα του μεταβατικού καθεστώτος.
Στόχος του νέου λογιστικού προτύπου IFRS 9 που τέθηκε σε εφαρμογή την 1η Ιανουαρίου 2018 είναι να επιβάλει στις τράπεζες τον εκ των προτέρων σχηματισμό προβλέψεων για πιθανούς, και όχι πραγματοποιθέντες, κινδύνους.
Το νέο πρότυπο IFRS 9 καταργεί το μοντέλο της «υφιστάμενης ζημίας» (incurred loss model) το οποίο βασίζεται στην εκδήλωση ενός πιστωτικού γεγονότος ως προϋπόθεση για την αναγνώριση πιστωτικών ζημιών και το αντικαθιστά με το μοντέλο της «αναμενόμενης ζημίας» (expected loss model) με την εκάστοτε τράπεζα -πλέον- να οφείλει εκ των προτέρων να αναγνωρίσει την πιθανότητα αναμενόμενων ζημιών και να σχηματίσει τις δέουσες προβλέψεις.
Η εν λόγω αλλαγή επηρεάζει το δανειακό χαρτοφυλάκιο των ελληνικών τραπεζών, το οποίο αποτελεί και το μεγαλύτερο μέρος του ενεργητικού τους, αφού πλέον οι προβλέψεις δεν θα αφορούν μόνο τα μη-εξυπηρετούμενα δάνεια, αλλά και δάνεια τα οποία σήμερα εξυπηρετούνται κανονικά αλλά υπάρχει πιθανότητα ο δανειολήπτης να αθετήσει την υποχρέωση του στο μέλλον.
Το νέο πρότυπο IFRS 9 υποχρεώσει τις τράπεζες να ταξινομούν τα δάνεια σε τρεις κατηγορίες/στάδια ανάλογα με τον πιστωτικό κίνδυνο που φέρουν κατά την ημερομηνία αναφοράς. Οι τρεις κατηγορίες ταξινόμησης είναι οι εξής:
-Στην Κατηγορία 1 ταξινομούνται δάνεια των οποίων ο πιστωτικός κίνδυνος δεν παρουσιάζει σημαντική αύξηση/επιδείνωση από την χρονική στιγμή χορήγησης του δανείου. Η τράπεζα θα πρέπει να σχηματίσει προβλέψεις ζημιών στη βάση υπολογισμού της αναμενόμενης ζημίας και της πιθανότητας αθέτησης υποχρεώσεων μέσα στους επόμενους 12-μήνες.
-Στην Κατηγορία 2 ταξινομούνται δάνεια τα οποία δεν έχουν υποστεί απομείωση, αλλά ο πιστωτικός κίνδυνος του δανειολήπτη έχει αυξηθεί/επιδεινωθεί σημαντικά από τη χρονική στιγμή χορήγησης του δανείου. Η τράπεζα θα πρέπει να σχηματίσει προβλέψεις ζημιών στη βάση υπολογισμού της αναμενόμενης ζημίας και της πιθανότητας πιστωτικής αθέτησης υποχρεώσεων για όλη την εναπομείνασα χρονική διάρκεια μέχρι και την λήξη του δανείου.
-Στην Κατηγορία 3 ταξινομούνται δάνεια που έχουν υποστεί απομείωση. Η τράπεζα θα πρέπει να σχηματίσει προβλέψεις ζημιών στη βάση υπολογισμού της αναμενόμενης ζημίας για όλη την εναπομείνασα χρονική διάρκεια μέχρι την λήξη του δανείου.
Μια σημαντική και κρίσιμη παράμετρος του νέου προτύπου IFRS 9 αφορά τις προϋποθέσεις μετακίνησης ενός ανοίγματος (δανείου) από την Κατηγορία 1 στην Κατηγορία 2, ένεκα σημαντικής αύξησης/επιδείνωσης του πιστωτικού κινδύνου, και ως εκ τούτου την υποχρέωση της τράπεζας να μεταβάλει τον χρονικό ορίζοντα υπολογισμού της αναμενόμενης ζημίας από 12μήνες σε ολόκληρη την χρονική διάρκεια του δανείου.
Η πρακτική εφαρμογή του νέου προτύπου IFRS 9 είναι ιδιαίτερα πολύπλοκη και απαιτητική. Για να μπορεί η τράπεζα να αξιολογεί τη μεταβολή του πιστωτικού κινδύνου ενός δανείου, θα πρέπει να αναπτύξει εσωτερικά στατιστικά μοντέλα τα οποία θα λαμβάνουν υπόψη ένα ευρύ φάσμα ποιοτικών και ποσοτικών πληροφοριών, μακροοικονομικές προβλέψεις και ιστορικά στοιχεία αθέτησης για κάθε κατηγορία δανείου (στεγαστικό, επιχειρηματικό, καταναλωτικό).
Η υιοθέτηση του νέου προτύπου IFRS 9 αναμένεται να επηρεάσει την κερδοφορία και τα εποπτικά κεφάλαια των τραπεζών αφού θα πρέπει να καταγράψουν αναμενόμενες ζημίες για όλα τα δάνεια που θα ταξινομηθούν στις Κατηγορίες 1 και
2. Για σκοπούς ομαλοποίησης των όποιων μικρών ή μεγάλων επιπτώσεων στα εποπτικά κεφάλαια των τραπεζών έχει αποφασιστεί να παραχωρηθεί μια πενταετής μεταβατική περίοδος όπου τα πιστωτικά ιδρύματα θα μπορούν να επιμερίσουν το κόστος δίνοντας τη δυνατότητα να προσμετρούν μέρος των αυξημένων προβλέψεων στα κύρια πρωτοβάθμια κεφάλαια.
Για το θέμα αυτό η ΕΛΤΕ αποσαφήνισε σε ανακοίνωσή της τα εξής:
«Όταν ο ισολογισμός ανοίγματος ενός ιδρύματος κατά την ημέρα πρώτης εφαρμογής του IFRS 9 αντανακλά μείωση στο κεφάλαιο κοινών μετοχών της κατηγορίας 1 ως αποτέλεσμα αυξημένων προβλέψεων για αναμενόμενες πιστωτικές ζημίες, συμπεριλαμβανομένων των προβλέψεων για αναμενόμενες πιστωτικές ζημίες καθ’ όλη τη διάρκεια ζωής για χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία απομειωμένης πιστωτικής αξίας, πρέπει να δίνεται η δυνατότητα στο ίδρυμα να συμπεριλάβει στο κεφάλαιο κοινών μετοχών κατηγορίας 1 ένα τμήμα των αυξημένων προβλέψεων για αναμενόμενες πιστωτικές ζημίες για μια μεταβατική περίοδο.
»Η εν λόγω μεταβατική περίοδος πρέπει να έχει μέγιστη διάρκεια πέντε χρόνια και να ξεκινά το 2018. Το τμήμα των προβλέψεων για αναμενόμενες πιστωτικές ζημίες που δύναται να περιληφθεί στο κεφάλαιο κοινών μετοχών κατηγορίας 1 πρέπει να βαίνει μειούμενο ώσπου να μηδενιστεί, προκειμένου να διασφαλισθεί η πλήρης εφαρμογή του IFRS 9 από την αμέσως επόμενη ημέρα της ολοκλήρωσης της μεταβατικής περιόδου.
»Τα ιδρύματα θα πρέπει να αποφασίσουν εάν θα εφαρμόσουν τις εν λόγω μεταβατικές ρυθμίσεις και να ενημερώσουν σχετικά την αρμόδια αρχή. Τα ιδρύματα που αποφασίζουν να εφαρμόσουν τις μεταβατικές ρυθμίσεις του IFRS 9, θα πρέπει να δημοσιοποιούν τα ίδια κεφάλαιά τους, τους δείκτες κεφαλαίου τους και τους δείκτες μόχλευσης τόσο πριν όσο και μετά την εφαρμογή των εν λόγω ρυθμίσεων ώστε να καταστεί δυνατό για το κοινό ο προσδιορισμός της επίπτωσης των εν λόγω ρυθμίσεων».
