Μία σειρά από παράγοντες που μπορεί να οδηγήσουν σε ταχύτερη ακόμη και κατά 1% ανάκαμψη φέτος (στο 4,6% αντί για 3,6%) αλλά και μία σειρά από κινδύνους και ασάφειες – υγειονομικούς, αναπτυξιακούς αλλά και δημοσιονομικούς – περιγράφει το Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο Δημοσιονομικής Στρατηγικής 2022-2025 που κατατέθηκε χθες το βράδυ στη Βουλή από το ΥΠΟΙΚ. Θεωρεί δεδομένες νέες ελαφρύνσεις τα επόμενα χρόνια, αλλά και κάνει σαφές πως σήμερα δεν μπορούν να προσδιορισθούν για αντικειμενικούς και για «θεσμικούς» λόγους.
Λόγω της δημοσιονομικής συγκυρίας ανά την ΕΕ (ρήτρα διαφυγής που απαγορεύει μέτρα μόνιμου χαρακτήρα) το Μεσοπρόθεσμο αυτό έχει μία «ιδιαιτερότητα»: δεν περιλαμβάνει όλες τις ελαφρύνσεις μετά το 2022. Προσμετρά μόνο αυτές που έχει ήδη συμφωνήσει η κυβέρνηση με τους θεσμούς να έχουν μόνιμο χαρακτήρα (σ.σ. μετά το 2022 προβλέπεται προς το παρόν σε μόνιμη βάση η διατήρηση της μείωσης της προκαταβολής φόρου, της φορολογίας νομικών προσώπων στο 22%).
Με άλλα λόγια, η ισχυρή άνοδος των πλεονασμάτων από το 0,5% του ΑΕΠ το 2022 (0,3% σε όρους ενισχυμένης εποπτείας) στο 2% του ΑΕΠ το 2023, στο 2,8% του ΑΕΠ το 2024 και στο 3,7% του ΑΕΠ το 2025 θα πρέπει να ειδωθεί και υπό το πρίσμα της κυβερνητικής δέσμευσης για διατήρηση (και επέκταση) της μείωσης του 3% στις ασφαλιστικές εισφορές (κόστος 816 εκατ. ευρώ ετησίως), της αναστολής της εισφοράς αλληλεγγύης (767 εκατ. το κόστος έως και το 2022), αλλά και της πρόθεσης για μείωση του ΕΝΦΙΑ κατά 8%.
Το πόσος «χώρος» λοιπόν θα υπάρχει συνδέεται και με την πορεία των διαπραγματεύσεων ανά την ΕΕ για τους νέους δημοσιονομικούς στόχους (που θα ξεκινήσει ουσιαστικά το Φθινόπωρο). Αλλά και με την πορεία της πανδημίας και με το πόσο καλά θα πάει η ελληνική οικονομία.
Το πόσο περιθώριο θα υπάρξει εξαρτάται και από την ευελιξία του 2023, με την κυβέρνηση να δίνει και μία άλλη διάσταση στο Μεσοπρόθεσμο: εκτιμά μεν πως το ΑΕΠ θα έχει ανακάμψει πλήρως μαζί με μεγέθη όπως για παράδειγμα οι επενδύσεις και η ιδιωτική κατανάλωση. Αλλά ο τουρισμός θα επιστρέψει πιο πολύ στο 80% των προ πανδημίας εσόδων τον επόμενο χρόνο. Με την πρόβλεψη για την πλήρη επαναφορά του να προσδιορίζεται στο ίδιο βασικό σενάριο και το 2024. Τούτο είναι λοιπόν, όπως εξηγούν αρμόδιες πήγες, ένα «παράθυρο» για παράταση κάποιας ευελιξίας και το 2023.
«Ο εξωτερικός τομέας αναμένεται σε όλη τη μεσοπρόθεσμη περίοδο να έχει θετική συμβολή στην ανάπτυξη, η οποία εκτιμάται την περίοδο 2022-2024 σημαντικά μεγαλύτερη κατ’ έτος έναντι της αντίστοιχης περιόδου πριν την πανδημία. Αυτό εξηγείται από τη δυναμική των καθαρών εξαγωγών τουρισμού, η οποία αναμένεται να εξομαλυνθεί μόνο από το 2025, μετά την επαναφορά των τουριστικών εισπράξεων στα προ πανδημίας επίπεδα το 2024» αναφέρεται.
Όσον αφορά στο πότε θα ληφθούν οι αποφάσεις, τον Ιούλιο ξεκινάει η 11η αξιολόγηση η οποία θα οδηγήσει στα τέλη Σεπτεμβρίου σε νέο report το οποίο θα συμπίπτει με την οριστικοποίηση του προσχεδίου προϋπολογισμού του 2022.
Τα σενάρια για την ανάπτυξη
Στο Μεσοπρόθεσμο καταγράφονται μία σειρά από παράγοντες που μπορεί να οδηγήσουν σε ταχύτερη ανάκαμψη και μεγαλύτερο «χώρο» για ελαφρύνσεις:
* Μία πιο θετική πορεία της υγειονομικής κρίσης.
* Η πλήρης εφαρμογή του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας με κινητήριο δύναμη τις επενδύσεις που μπορεί να φτάσουν τη συμμετοχή τους στο ΑΕΠ στο 16,7% το 2025, από 11,1% το 2020.
* Ο αμιγώς εξωγενής χαρακτήρας της, που την καθιστά παροδική,
* Η επεκτατική νομισματική πολιτική στην τρέχουσα συγκυρία, και η διαρθρωτικά ισχυρότερη θέση της Ελλάδας, όπως αντανακλάται, μεταξύ άλλων, σε όρους πιστοληπτικής ικανότητας, κόστους χρηματοδότησης και δεικτών ανταγωνιστικότητας.
* Μία πιο γρήγορη ανάκαμψη του τουριστικού κλάδου, λόγω ταχύτερης βελτίωσης των επιδημιολογικών δεδομένων, και από δυνητικά μόνιμα κέρδη από την ψηφιακή εξοικείωση επιχειρήσεων και νοικοκυριών κατά τη διάρκεια της πανδημίας (τηλεκπαίδευση, τηλεργασία, ηλεκτρονικές συναλλαγές).
Από την άλλη πλευρά, επισημαίνεται πως η πανδημία διαμόρφωσε το τελευταίο ενάμισι έτος ένα περιβάλλον μεγάλων αβεβαιοτήτων εντός του οποίου οι μακροοικονομικές προβλέψεις διενεργούνται με μεγάλη επισφάλεια. Οι εξωτερικές μακροοικονομικές υποθέσεις εμφάνισαν σε όλο αυτό το διάστημα υψηλή μεταβλητότητα, ενώ συναρτήθηκαν πρωταρχικά με μη οικονομικούς παράγοντες που εκφεύγουν της σφαίρας επιρροής των κυβερνήσεων (εξάρσεις διασποράς του Covid-19, διαθεσιμότητα εμβολίων).
Στους κινδύνους περιλαμβάνονται:
- Μία μεγαλύτερη επιμονή της πανδημίας (μεταλλάξεις, νέα έξαρση), η οποία θα ανέβαλλε εκ νέου την ανάκαμψη προς το 2022.
- Μεγαλύτερες ασυμμετρίες στην ανάκτηση των οικονομικών απωλειών μεταξύ χωρών, σε συνάρτηση με την έκθεση στον τουρισμό.
- Τυχόν διαταραχές της γεωπολιτικής σταθερότητας, του προσφυγικού και μεταναστευτικού ζητήματος, και της υλοποίησης του Brexit.
Στοιχήματα είναι:
- Η στήριξη της ρευστότητας και της αγοράς εργασίας κατά τη μετάβαση στην μετά-Covid19 εποχή ώστε να αποσοβηθούν μόνιμες επιπτώσεις στον παραγωγικό ιστό λόγω της πανδημίας.
- Η βιώσιμη δημοσιονομική πολιτική προς ρεαλιστικά πρωτογενή πλεονάσματα σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα.
- Η πρόοδος των μεταρρυθμίσεων και η βελτίωση των μακροοικονομικών ανισορροπιών της ελληνικής οικονομίας.
- Μέτρα πολιτικής για την αποφυγή μεγάλων ασυμμετριών στην ανάκαμψη μεταξύ κλάδων, διόγκωσης του ιδιωτικού χρέους και των μη εξυπηρετούμενων δανείων λόγω των συνεπειών της πανδημίας, επίπτωσης των μέτρων στήριξης κατά της πανδημίας στο δημόσιο χρέος, αύξησης της μακροχρόνιας ανεργίας, συμπίεσης της απασχόλησης και κάμψης της παραγωγικότητας, αποτελούν προτεραιότητα της οικονομικής πολιτικής.
- Η συγκράτηση της επίπτωσης στον προϋπολογισμό από την παροχή εγγυήσεων από το Ελληνικό Δημόσιο για επενδύσεις, για τη στήριξη τραπεζών αλλά και η εξέλιξη των υποχρεώσεων που απορρέουν από Συμπράξεις Δημοσίου-Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ), καθώς και των μη εξυπηρετούμενων δανείων που έχουν χορηγηθεί από φορείς της Γενικής Κυβέρνησης σε τρίτους.
Οι βασικοί στόχοι
Τα φορολογικά έσοδα, μετά τη σημαντική μείωση των ετών 2020, 2021 λόγω του περιορισμού της οικονομικής δραστηριότητας και των μέτρων στήριξης νοικοκυριών και επιχειρήσεων, αναμένεται να ανακάμψουν από το 2022 και μετά. Το μεγαλύτερο μέρος των μη φορολογικών εσόδων του Κράτους αποτελούν οι εισροές από την Ευρωπαϊκή Ένωση για τη χρηματοδότηση έργων του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων και του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.
Η εξέλιξη των πρωτογενών δαπανών του Κράτους, μετά την εκτίναξη των ετών 2020 και 2021 λόγω της εκταμίευσης σημαντικών ποσών στήριξης του εισοδήματος φυσικών προσώπων και επιχειρήσεων, του συστήματος υγείας κ.ά., αναμένεται να ομαλοποιηθεί από το 2022 και μετά.
Ο συνολικός προγραμματισμός προσλήψεων τακτικού προσωπικού στους φορείς της Γενικής Κυβέρνησης, βασίζεται για όλη την περίοδο στον κανόνα 1:1 (μία πρόσληψη για κάθε μία αποχώρηση), αναλογία που εφαρμόζεται ήδη από το 2019. Κύριες εξαιρέσεις στον κανόνα, αποτελούν οι προσλήψεις σε εκτέλεση δικαστικών αποφάσεων, η αντικατάσταση έκτακτου προσωπικού από τακτικό (με παράλληλη αντίστοιχη μείωση του έκτακτου προσωπικού, πχ. αναπληρωτές καθηγητές, πρόγραμμα «Βοήθεια στο Σπίτι»), καθώς και οι προσλήψεις για θέσεις με ειδικώς εξασφαλισμένη χρηματοδότηση (από ανταποδοτικά έσοδα, από συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα κλπ).
Το αποτέλεσμα της γενικής κυβέρνησης του έτους 2021 αναμένεται να διαμορφωθεί στο -9,9% του ΑΕΠ και το πρωτογενές αποτέλεσμα στο -7,1% του ΑΕΠ, σημαντικά δυσμενέστερα σε σχέση με τις εκτιμήσεις του προϋπολογισμού 2021 κατά 3,2% και 3,3% του ΑΕΠ αντίστοιχα. Αντίστοιχη είναι και η επιδείνωση του πρωτογενούς αποτελέσματος που υπολογίζεται σύμφωνα με τη μεθοδολογία της ενισχυμένης εποπτείας. Το ταμειακό κόστος των πρόσθετων σε σχέση με τις εκτιμήσεις του προϋπολογισμού- παρεμβάσεων ανέρχεται σε 8,3 δισ. ευρώ, ενώ μέρος αυτών καλύφθηκε από ανακατανομές δαπανών και προγραμμάτων του ΠΔΕ, καθώς και από κονδύλια του ευρωπαϊκού προγράμματος React-EU.
Η συνολική αξία των παρεμβάσεων εκτιμάται σε 41 δισ. ευρώ, εκ των οποίων 23.110 εκατ. ευρώ αφορούν το 2020, 15.841 εκατ. ευρώ το 2021 και 2.079 εκατ. ευρώ το 2022. Το δημοσιονομικό κόστος αυτών των παρεμβάσεων ανέρχεται σε 28.325 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων 11.613 εκατ. ευρώ αφορούν το 2020, 14.558 εκατ. ευρώ το 2021 και 2.079 εκατ. ευρώ το 2022. Οι παρεμβάσεις παροχής ρευστότητας ανέρχονται σε 6.857 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων 5.804 εκατ. ευρώ αφορούν το 2020 και 1.053 εκατ. ευρώ το 2021 και η αντίστοιχη μόχλευση από το τραπεζικό σύστημα σε 5.923 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων 5.693 εκατ. ευρώ αφορά το 2022 και 230 εκατ. ευρώ το 2021.
Για το έτος 2022 έχει προβλεφθεί η επέκταση των μέτρων της αναστολής πληρωμής εισφοράς αλληλεγγύης για τον ιδιωτικό τομέα με κόστος 767 εκατ. ευρώ και της διατήρησης της μείωσης των τριών μονάδων ασφαλιστικών εισφορών για τον ιδιωτικό τομέα με κόστος 816 εκατ. ευρώ. Παράλληλα έχουν προβλεφθεί οι απαραίτητες πιστώσεις ύψους 276 εκατ. ευρώ για το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμού και το έκτακτο υγειονομικό προσωπικό.
Επιπλέον των μέτρων αντιμετώπισης της Πανδημίας, από το 2022 και έπειτα προβλέπεται σε μόνιμη βάση διατήρηση της μείωσης του ποσοστού της προκαταβολής φόρου που προκύπτει από επιχειρηματική δραστηριότητα φυσικών προσώπων στο 55% και των νομικών προσώπων στο 80%. Επιπλέον στα δημοσιονομικά αποτελέσματα έχει ληφθεί υπόψη η μείωση του ποσοστού φορολογίας νομικών προσώπων από 24% στο 22% με εκτιμώμενο κόστος 183 εκατ. ευρώ για το 2022, 112 εκατ. ευρώ για το 2023, 125 εκατ. ευρώ για το 2024 και 136 εκατ. ευρώ για το 2025.
