Μεγάλη είναι η ζήτηση για εξοχικές κατοικίες, σπίτια-γραφείο και ανοικτά εμπορικά πάρκα στην Ελλάδα σε μια περίοδο που η πανδημία και η κλιματική αλλαγή επαναπροσδιορίζουν τα έργα ανάπτυξης στην αγορά ακινήτων.
Ο Διευθύνων Σύμβουλος του ελληνικού βραχίονα του γερμανο-ολλανδικού κολοσσού Ten Brinke, κ. Φώτης Γιόφτσιος, κατά τις εργασίες της 22ης Prodexpo ανέφερε ότι η πανδημία άλλαξε τις καταναλωτικές συνήθειες και έφερε νέα δεδομένα στην αγορά εργασίας.
Η ζήτηση από τους γραφειακούς χώρους μεταφέρθηκε στους σύγχρονους χώρους logistics, λόγω ανάπτυξης του ηλεκτρονικού εμπορίου. Επίσης, οι καταναλωτές αποφεύγουν τους κλειστούς χώρους, οπότε η ζήτηση για κλειστά εμπορικά κέντρα μετατοπίστηκε στα ανοικτά εμπορικά πάρκα. Ήδη, βρίσκονται σε στάδιο ανάπτυξης ανοικτά εμπορικά πάρκα συνολικής έκτασης άνω των 90 στρεμμάτων σε Αττική, Θεσσαλονίκη, Ηράκλειο Κρήτης και Πάτρα. Ταυτόχρονα, όπως σημείωσε ο επικεφαλής της Ten Brinke Hellas, παρατηρήθηκαν μεταβολές και στην ανάπτυξη οικιστικών ακινήτων. Καθώς ενισχύθηκε η τηλεργασία, αυξήθηκε η ζήτηση για εξοχικές κατοικίες, αλλά και για κατοικίες, διαφορετικά διαμορφωμένες που περιλαμβάνουν χώρο για γραφείο.
Σε αυτό το τοπίο, η ανάπτυξη ακινήτων δεν μπορεί να παραβλέψει την κλιματική κρίση και τη ζήτηση για πράσινα ακίνητα που να πληρούν τις αρχές του ESG, δηλαδή ακίνητα με θετικό περιβαλλοντικό και κοινωνικό αποτύπωμα, ακολουθώντας κανόνες διαφάνειας και λογοδοσίας. Πρόσφατα, η Ten Brinke παρέδωσε ένα πράσινο ακίνητο με την υψηλότερη πιστοποίηση στη Λ. Αλεξάνδρας, ανέφερε ο κ. Γιόφτσιος.
Η Ten Brinke, ύστερα από 120 χρόνια στην αγορά, αποφάσισε να εισέλθει το 2008 στην Ελλάδα, σε μια περίοδο που ξεκινούσε η κρίση και ύφεση στη χώρα. Η εταιρεία, με πολλές θυγατρικές σε διαφορετικές χώρες έχει τη δυνατότητα να διαχειρίζεται αγορές που βρίσκονται σε διαφορετικούς οικονομικούς κύκλους και να διακρίνει ευκαιρίες, τις οποίες, μάλιστα χρηματοδοτεί με ίδια κεφάλαια. Όπως εξήγησε ο κ. Γιόφτσιος, η Ten Brinke εντόπισε ευκαιρίες για εγκαταστάσεις σούπερ μάρκετ και ικανοποίησε τη ζήτηση αυτή, με ίδια χρηματοδότηση, καθώς ο τραπεζικός δανεισμός είχε παγώσει καθ’ όλη τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης.
Τα οικιστικά ακίνητα έχουν ήδη εισέλθει σε επενδυτικά χαρτοφυλάκια, καθώς οι τάσεις στην αγορά κατοικιών αλλάζουν, λόγω δημογραφικού, τεχνολογίας και κλιματικής αλλαγής. Οι αποδόσεις θα παραμείνουν θετικές και τα επόμενα χρόνια, αλλά δεν θα περιλαμβάνουν όλες τις περιοχές και όλες τις κατοικίες. Αυτά είναι τα δύο βασικά συμπεράσματα του πάνελ για τα mega trends στα οικιστικά ακίνητα.
Ο κ. Γιάννης Ξυλάς, Διευθύνων Σύμβουλος GEOAXIS ανέφερε ότι τα megatrends μπορούν να αποτυπωθούν σε τέσσερις περιοχές. Η πρώτη σχετίζεται με την κοινωνία και ειδικότερα με το δημογραφικό, καθώς οι νέοι σήμερα, ηλικίας 20-30 ετών, δεν θα μπορέσουν να αποκτήσουν το δικό τους ακίνητο, καθώς τα εισοδήματα αυξάνονται με χαμηλότερο ρυθμό από ό,τι οι τιμές ακινήτων. Για παράδειγμα ανέφερε ότι η απόκτηση μιας τυπικής κατοικίας στην Ελλάδα με αποταμίευση του ⅓ του βασικού μισθού απαιτεί 34 χρόνια, στην Ελβετία 17 έτη και στην Μάλτα 34. Επομένως, η πρώτη αλλαγή έχει να κάνει με το ποσοστό ιδιοκατοίκησης. Αυτό με τη σειρά του αλλάζει τις προτιμήσεις και περνάμε στο δεύτερο mega trend που σχετίζεται με την περιαστική αστυφιλία. Όλα αυτά επηρεάζουν με τη σειρά τους την κατασκευή (3ο megatrend) αλλά και την έννοια της επένδυσης (4o megatrend), καθώς ολοένα και περισσότερο η κατοικία αποτελεί μέρος των χαρτοφυλακίων θεσμικών επενδυτών.
Από την πλευρά του ο κ. Γιάννης Ρεβύθης, Founder & CEO, Revithis & Partners, εξήγησε ότι ναι μεν τα τουριστικά ακίνητα και οι παραθεριστικές κατοικίες έχουν σήμερα μεγαλύτερες αποδόσεις που φτάνουν έως το 9%, ωστόσο, οι κατοικίες αποτελούν πλέον πεδίο επένδυσης καθώς συνδυάζουν τα εξής χαρακτηριστικά: Πρώτον, χαμηλότερο κόστος εισόδου στην αγορά. Δεύτερον, μικρότερος κίνδυνος. Τρίτον, ευκολότερη ρευστοποίηση. Τέταρτον, πολλαπλές χρήσεις, όπως μετατροπή μιας οικίας σε μικρό ξενοδοχείο μέσω βραχυχρόνιων μισθώσεων ή σε γραφείο, ακόμα και σε αποθήκη. Παρ’ όλα αυτά, όπως σημείωσε ο κ. Ρεβύθης, οι αποδόσεις στις οικίες είναι μικρές και μπορεί να φτάσουν έως 2%, κυρίως λόγω ΕΝΦΙΑ, ενώ οι μεταβιβάσεις παραμένουν χρονοβόρες λόγω γραφειοκρατίας σε υποθηκοφυλακεία και για έκδοση σειράς πιστοποιητικών και βεβαιώσεων, όπως του ΤΑΠ. Επομένως, ένα συμβόλαιο σήμερα μπορεί να απαιτεί έως 4 μήνες για να ολοκληρωθεί και να υπογραφεί.
Ο κ. Κυριάκος Ξύδης, Managing Partner, Berkshire Hathaway HomeServices Athens Properties, εκτίμησε ότι η άνοδος στην αγορά κατοικίας θα συνεχιστεί και τα επόμενα χρόνια, κυρίως λόγω της μεγάλης υποχώρησης που προηγήθηκε. Στην άνοδο θα συμβάλουν και οι νέες τάσεις, όπως η ζήτηση για κατοικίες με χαμηλές ανάγκες συντήρησης, με ενιαίους χώρους αντί εσωτερικής σκάλας, και με πρόσβαση σε θέατρα, νοσοκομεία και εστιατόρια, λόγω της γήρανσης του πληθυσμού. Για τους λόγους αυτούς, θα παρατηρηθούν ανοδικές τάσεις στο κέντρο των Αθηνών, στα βόρεια και τα νότια προάστια και στη συνέχεια σε Πειραιά και σε ορισμένες περιοχές της ανατολικής Αττικής. Επίσης, θα υπάρξει ζήτηση για παραθεριστική κατοικία με τις τιμές να ανεβαίνουν στα νησιά των Κυκλάδων, στα Επτάνησα, στις Σποράδες και τις ΗΠΑ, καθώς θα συνεχίζεται το ενδιαφέρον από ιδιώτες από ΗΠΑ, Ευρώπη και Ασία.
Ο κ. Σταύρος Τόλιας, CEO, ZOIA, έκανε ειδική αναφορά στη μετακίνηση του πληθυσμού και στον παράγοντα περιβάλλον. Σήμερα, η νέα γενιά δεν μεταναστεύει μόνο, αλλά μπορεί να εργάζεται σε μία χώρα με υψηλότερα εισοδήματα και να κατοικεί στην Ελλάδα όπου τα ακίνητα ή τα ενοίκια είναι φθηνότερα. Επίσης, δεν μπορεί να υποτιμηθεί ο περιβαλλοντικός παράγοντας καθώς οι πράσινες κατοικίες έχουν υψηλότερες αποδόσεις, αλλά ούτε και η τεχνολογία στην αναζήτηση, αγορά ή ενοικίαση κατοικιών. Ο κ. Τόλιας προσέθεσε ότι η γήρανση του πληθυσμού και ο νέος τρόπος ζωής οδηγεί σε νέες κατοικίες που θα απευθύνονται σε οικογένειες με ένα ή δύο μέλη, ενώ η έννοια της οικίας θα συνδέεται με ολοκληρωμένες υπηρεσίες, όπως είναι η επίπλωση, η συντήρηση κλπ.
Συντονιστής του πάνελ ήταν η κυρία Άννα Νάζου, MRICS, Managing Director, NAIRealAct, Member of Valuation Forum RICS in Greece, η οποία προσέθεσε ενδιαφέροντα στατιστικά, όπως η άνοδος των τιμών κατοικιών το 2020 κατά 4,4%, το 2021 κατά 4,6% και των ενοικίων κατά 20%. Επίσης, ο όγκος αγοραπωλησιών πριν από την πανδημία είχε αυξηθεί έως 100% για να πέσει ο ρυθμός αυτός στο 40% κατά το 2020. Επιπλέον, οι τιμές των πράσινων ακινήτων στο εξωτερικό είναι 18% υψηλότερες κατά μέσο όρο σε σχέση με τις υπόλοιπες.
Ευοίωνο πάντως φαντάζει το μέλλον για τα logistics στη χώρα μας. Ο κλάδος γνωρίζει σημαντική άνθιση τα τελευταία χρόνια, κάτι που αναμένεται να συνεχιστεί για την επόμενη 5ετία. Ο Γιώργος Φιλόπουλος, Investment Manager της Trastor ΑΕΕΑΠ, υπογράμμισε πως ο τομέας των logistics έχει μεγάλη προοπτική στην Ελλάδα για τα επόμενα χρόνια, χαρακτηρίζοντας τον κλάδο των 3PL ως έναν από τους καλύτερους στην ελληνική οικονομία. Εντόπισε μεγάλη ζήτηση για εγκαταστάσεις logistics στην Δυτική Αττική, λέγοντας πως είναι δύσκολο να βρει κάποιος κατάλληλους χώρους, γι’ αυτό κι ανεβαίνουν οι τιμές.
Το θέμα των τιμών έθιξε και ο Χρήστος Κάκκαβας, Capital Market & Corporate Solutions της Athens Economics – JLL, εξηγώντας πως τους τελευταίους 8 μήνες τα ενοίκια έχουν αυξηθεί κατά 15%. Ο λόγος είναι ότι υπάρχει μεγαλύτερη ζήτηση απ’ ότι πρόσφορά, με αποτέλεσμα οι ιδιοκτήτες να ζητούν υψηλότερα μισθώματα. Προσέθεσε πως πρέπει να ανοίξει συζήτηση για νέα περιοχή logistics στην Αττική, όπως τα Μέγαρα ή ο Βοτανικός, χρειάζονται όμως αλλαγές στις χρήσεις γης.
Από την πλευρά της η Ελένη Βαφιά, Managing Partner της VALUES a member of EVA, μίλησε για αύξηση τόσο του ενδιαφέροντος όσο και των τιμών, εκτιμώντας ότι είναι η κατάλληλη στιγμή για να επενδύσει κάποιος στον κλάδο των logistics. Επισήμανε ακόμα ότι πρέπει να είμαστε πιο προσεκτικοί που επενδύουμε και πώς επενδύουμε, χωρίς να μας παρασύρουν οι τάσεις της εποχής.
Στη δική του τοποθέτηση ο Jiri Suremka, Managing General Partner της complexRE, έκανε λόγο για άνθιση τη αγορά των logistics στην Τσεχία και στην Νοτιοανατολική Ευρώπη, χαρακτηρίζοντας το μέλλον του κλάδου λαμπρό. Όσον αφορά στην Ελλάδα, είπε πως οι θεσμικοί επενδυτές διαβλέπουν μεγάλες ευκαιρίες στην χώρα μας.
Τις πολύ ενδιαφέρουσες επενδυτικές τάσεις στην παγκόσμια αγορά σύμφωνα με το καθιερωμένο, πλέον, Wealth Report της Knight Frank London παρουσίασε χτες, στη δεύτερη ημέρα του συνεδρίου της 22ης Prodexpo, η Flora Ηarley, Partner της εταιρίας. Σύμφωνα με την κ. Harley, η περίοδος της πανδημίας αποκάλυψε νέες τάσεις στην κτηματαγορά παγκοσμίως και παρά το δυσμενές περιβάλλον δεν ανέκοψε την δυναμική της. Είναι χαρακτηριστικό ότι το 2021 δαπανήθηκαν 3,3 τρις δολάρια σε επενδύσεις στην κτηματαγορά στην Ευρώπη, ενώ πάνω από 70% ήταν το ποσοστό εκείνων των επενδυτών που ενδιαφέρθηκαν για αγοραπωλησία γης. Την ίδια στιγμή, παρά την μικρή πτώση που υπήρξε στις αρχές της πανδημίας, το 2021 υπάρχει κατά 21% αυξημένο ενδιαφέρον για την απόκτηση δεύτερου διαβατηρίου. Εξάλλου, σε άνοδο είναι και πάλι η διαδικασία απόκτησης της Golden Visa μέσω επενδύσεων σε γη, με κάποιες χώρες της Ευρώπης όπως η Ελλάδα, η Πορτογαλία και η Μάλτα να είναι ψηλά στις προτιμήσεις για τους επόμενους μήνες.
