Τη δυναμική του αρχίζει να ξεδιπλώνει ο εξωδικαστικός μηχανισμός ρύθμισης οφειλών, με το «εργαλείο» να αποκτά κομβικό ρόλο - ειδικά στο δύσκολο οικονομικό περιβάλλον που διαμορφώνει η διεθνής συγκυρία – για την αντιμετώπιση του χρέους νοικοκυριών και επιχειρήσεων. Τα στοιχεία για τον μήνα Αύγουστο έδειξαν κατακόρυφη αύξηση των ρυθμίσεων που εγκρίθηκαν μέσω του εξωδικαστικού μηχανισμού και η «ουρά» των αιτήσεων προδιαγράφει συνεχή αυξητική χρήση του εξωδικαστικού για τη διευθέτηση οφειλών.
Παράλληλα, επιταχύνονται οι ρυθμοί ολοκλήρωσης του πλαισίου για τη ρύθμιση οφειλών με παροχή 2ης ευκαιρίας, καθώς «τρέχει» ο διαγωνισμός και αναμένεται τον Οκτώβριο ο ανταγωνιστικός διάλογος για την επιλογή του επενδυτή που θα συστήσει τον Φορέα Απόκτησης & Επαναμίσθωσης Ακινήτων. Ο Φορέας θα παρέχει προστασία στα ευάλωτα νοικοκυριά και στην πρώτη κατοικία τους. Μέχρι ο Φορέας να είναι έτοιμος προς λειτουργία, οι ευάλωτοι οφειλέτες θα μπορούν να λάβουν στήριξη από ένα ενδιάμεσο καθεστώς κρατικής επιδότησής τους για να σώσουν από πλειστηριασμό την κύρια κατοικία τους. Η πλατφόρμα για αιτήσεις ευάλωτων ανοίγει σήμερα και οι πρώτες καταβολές στεγαστικών επιδομάτων αναμένονται στα μέσα Οκτωβρίου.
Το insider.gr αναζήτησε και παραθέτει χρήσιμες πληροφορίες για τους οφειλέτες που εξετάζουν το ενδεχόμενο ένταξής τους στον εξωδικαστικό μηχανισμό και στις προβλέψεις του νέου πτωχευτικού νόμου (ν. 4738/2020).
Ρύθμιση Οφειλών και Παροχή 2ης Ευκαιρίας (ν. 4738/2020)
Ο νόμος Ρύθμισης Οφειλών και Παροχής 2ης Ευκαιρίας (ν. 4738/2020) απαρτίζεται από τρία στάδια, τα οποία καλύπτουν συγκεκριμένες ανάγκες στο πλαίσιο της διαχείρισης του ιδιωτικού χρέους.
Καταρχάς, έναν Μηχανισμό Έγκαιρης Προειδοποίησης του οφειλέτη προκειμένου να προλαμβάνεται η υπερχρέωση. Ο μηχανισμός είναι τριών επιπέδων κινδύνου (χαμηλού, μέτριου, υψηλού) και απευθύνεται σε φυσικά και νομικά πρόσωπα με οφειλές, τα οποία κατόπιν της συναίνεσής τους (υποβάλλουν αίτηση σε ηλεκτρονική πλατφόρμα), αξιολογούνται με επίπεδο κινδύνου μέτριο ή υψηλό.
Στη συνέχεια, μια διαδικασία για την αντιμετώπιση και τη ρύθμιση οφειλών. Μέρη της διαδικασίας αυτής είναι: α) ο Εξωδικαστικός Μηχανισμός Ρύθμισης Οφειλών (μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας) και η Διαμεσολάβηση, β) η Εξυγίανση επιχειρήσεων, με συναίνεση πιστωτών και δικαστική επικύρωση, και γ) η Πτώχευση, με ρευστοποίηση της περιουσίας του οφειλέτη. Η πτώχευση επέρχεται όταν υπάρχει αδυναμία εκπλήρωσης των υποχρεώσεων του οφειλέτη και εφόσον αυτός κηρυχθεί πτωχός απαλλάσσεται ολοκληρωτικά από τα χρέη του. Σημειώνεται ότι το χρέος σβήνει και δεν μεταβιβάζεται στους κληρονόμους του οφειλέτη, ενώ ο ίδιος έχει μια δεύτερη ευκαιρία να επανέλθει υγιής, ύστερα από κάποιο χρονικό διάστημα, στην ενεργό οικονομική δράση.
Το τελευταίο στάδιο του νόμου Ρύθμισης Οφειλών και Παροχής 2ης Ευκαιρίας, αφορά στην κοινωνική προστασία των ευάλωτων νοικοκυριών που θα πτωχεύσουν. Για τη συγκεκριμένη κατηγορία πολιτών θα δημιουργηθεί Ιδιωτικός Φορέας Απόκτησης και Επαναμίσθωσης Ακινήτων, ο οποίος θα αγοράζει στον πλειστηριασμό τα ακίνητα των ευάλωτων οφειλετών, με την υποχρέωση να τους τα επαναμισθώσει ώστε αυτοί να συνεχίσουν να διαμένουν στην οικία τους.
Ο εξωδικαστικός μηχανισμός ρύθμισης οφειλών
1. Με τον εξωδικαστικό μηχανισμό ρύθμισης οφειλών οι οφειλέτες μπορούν να ρυθμίσουν τις οφειλές τους προς το Δημόσιο σε έως 240 δόσεις και στις τράπεζες και τις εταιρείες διαχείρισης σε έως 420 δόσεις. Η μέγιστη προθεσμία για την επίτευξη ρύθμισης είναι 2 μήνες.
2. Στον εξωδικαστικό μηχανισμό ρύθμισης οφειλών, ο οφειλέτης μπορεί να εντάξει προς ρύθμιση μαζί με οφειλές που δεν εξυπηρετεί, και οφειλές ενήμερες. Προϋπόθεση είναι να αποδεικνύει ότι η οικονομική του κατάσταση έχει επιδεινωθεί σε ποσοστό τουλάχιστον 20%.
3. Η επίτευξη ρύθμισης επιτυγχάνεται με απόφαση της πλειοψηφίας των χρηματοδοτικών φορέων (60% συμμετεχόντων και εξ αυτών το 40% με ειδικό προνόμιο). Δεσμεύονται από την απόφαση της πλειοψηφίας και οι χρηματοδοτικοί φορείς που δεν συναίνεσαν. Τεκμαίρεται η συναίνεση του Δημοσίου και των Φορέων Κοινωνικής Ασφάλισης.
4. Η ρύθμιση οφειλών με το Δημόσιο και τους Φορείς Κοινωνικής Ασφάλισης επιβαρύνεται με επιτόκιο euribor τριμήνου πλέον 5%, το οποίο υπολογίζεται ετησίως. Η ρύθμιση οφειλών με τους χρηματοδοτικούς φορείς επιβαρύνεται με επιτόκιο euribor/libor τριμήνου/μηνός πλέον 3,25% για εξασφαλισμένες οφειλές και 4,5% για μη εξασφαλισμένες οφειλές.
5. Η ρύθμιση έχει τα εξής χαρακτηριστικά:
Ο οφειλέτης θα πρέπει να πληρώσει κατ' ελάχιστον την αξία ρευστοποίησης όλης της περιουσίας του. Για τα ακίνητα περιουσιακά στοιχεία: το μέγιστο ανάμεσα στη φορολογητέα αξία και την εμπορική αξία μειωμένη κατά 3% (λόγω εξόδων διαδικασίας ρευστοποίησης). Για τα κινητά περιουσιακά στοιχεία: η εμπορική αξία.
Επιπρόσθετα στο ανωτέρω ποσό, ο οφειλέτης θα πρέπει να πληρώσει και το ποσό που περισσεύει από τα εισοδήματά του (μετά την κάλυψη των εύλογων δαπανών διαβίωσης για τα φυσικά πρόσωπα και του αναγκαίου κεφαλαίου κίνησης για τα νομικά πρόσωπα), εφόσον τα εισοδήματά του είναι επαρκή και μπορούν να υποστηρίξουν κάτι τέτοιο.
Σημειώνεται ότι ο οφειλέτης έχει την ευχέρεια να δηλώσει ότι μπορεί να πληρώνει παραπάνω (με σκοπό να αποπληρώσει νωρίτερα).
6. Με τη διαδικασία του εξωδικαστικού μηχανισμού παρέχεται στα ευάλωτα νοικοκυριά και κρατική επιδότηση στα δάνεια της πρώτης κατοικίας για 5 έτη.
Προϋποθέσεις για τη λήψη της κρατικής επιδότησης είναι:
α) το σύνολο οφειλών προς χρηματοδοτικούς φορείς, Δημόσιο και Φορείς κοινωνικής Ασφάλισης να είναι τουλάχιστον 20.000 ευρώ,
β) το νοικοκυριό να είναι ευάλωτο, δηλ. να πληροί συγκεκριμένα κριτήρια επιλεξιμότητας, και
γ) ο οφειλέτης να είναι φορολογικά και ασφαλιστικά ενήμερος ως προς τις υποχρεώσεις του μετά τη συνολική αναδιάρθρωση των οφειλών του.
Η πτώχευση και ο Φορέας Ακινήτων
1. Φυσικά πρόσωπα και επιχειρήσεις με οφειλές σε τράπεζες, εταιρείες διαχείρισης, Δημόσιο, ΕΦΚΑ ή/και σε έναν από αυτούς τους πιστωτές με οφειλές που δεν έχουν κανένα τρόπο να εξυπηρετήσουν ή έχει αποτύχει η εξωδικαστική διαδικασία ρύθμισης οφειλών τους, μπορούν να ακολουθήσουν την πτωχευτική διαδικασία. Δικαίωμα κατάθεσης αίτησης πτώχευσης όταν ο οφειλέτης βρίσκεται σε αδυναμία πληρωμών έχουν τόσο ο ίδιος ο οφειλέτης, όσο και ο πιστωτής και η Εισαγγελία Πρωτοδικών.
2. Για την προστασία της πρώτης κατοικίας των ευάλωτων νοικοκυριών από κατασχέσεις, πλειστηριασμούς και εξώσεις, μέχρι τη λειτουργία του Φορέα Απόκτησης και Επαναμίσθωσης Ακινήτων ο οποίος θα αγοράζει τα ακίνητα των ευάλωτων με την υποχρέωση να τους τα επαναμισθώνει για περίοδο 12 ετών, θα ισχύσει ενδιάμεσο πρόγραμμα, διάρκειας 15 μηνών. Το πρόγραμμα θα παρέχει κρατική επιδότηση της μηνιαίας δόσης μισθώματος ποσού 70 έως 210 ευρώ, αναλόγως της σύνθεσης του νοικοκυριού.
3. Η επιλογή του επενδυτή που θα αναλάβει τον Φορέα Απόκτησης και Επαναμίσθωσης Ακινήτων μέσω της διαδικασίας ανοικτού διαγωνισμού και διαδικασίας ανταγωνιστικού διαλόγου, θα γίνει με βασικά κριτήρια:
α) το ύψος της ανάληψης κινδύνου από πλευράς του Δημοσίου, το οποίο θα προβλέπεται από τη σύμβαση παραχώρησης
β) τον τρόπο υπολογισμού του τιμήματος επαναγοράς της κύριας κατοικίας κατά τη λήξη της μίσθωσης
γ) την αξιοπιστία
δ) την ειδική τεχνογνωσία, και
ε) την εμπειρία του υποψήφιου σε θέματα διαχείρισης ακινήτων.
4. Επιλέξιμοι οφειλέτες για τον Φορέα Απόκτησης και Επαναμίσθωσης Ακινήτων είναι τα «ευάλωτα άτομα», τα οποία κρίνονται με βάση συγκεκριμένα κριτήρια: α) φορολογητέα αξία ακίνητης περιουσίας του οφειλέτη και των μελών της οικογένειας (120.000 ευρώ + 15.000 ευρώ για κάθε μέλος, με όριο 180.000 ευρώ), β) οικογενειακό εισόδημα το οποίο υπολογίζεται με βάση τον αριθμό των μελών του νοικοκυριού (7.000 ευρώ + 3.500 ευρώ για κάθε μέλος, με όριο 21.000 ευρώ) και γ) αξία καταθέσεων ή άλλων περιουσιακών στοιχείων της οικογένειας (7.000 ευρώ + 3.500 ευρώ για κάθε μέλος, με όριο 21.000 ευρώ).
5. Τα ευάλωτα φυσικά πρόσωπα έχουν τη δυνατότητα να υποβάλουν αίτηση μόνο εφόσον συντρέχει ένα από τα ακόλουθα γεγονότα: ο οφειλέτης κηρύχθηκε σε πτώχευση από Πτωχευτικό Δικαστήριο ή έχει ξεκινήσει αναγκαστική εκτέλεση κατά της κύριας κατοικίας από ενέγγυους πιστωτές με προσημείωση υποθήκης ή υποθήκης στην κύρια κατοικία.
Η άσκηση του δικαιώματος υποβολής αίτησης από τον οφειλέτη απαιτεί τη συναίνεση τυχόν συνιδιοκτητών και αφορά μόνο την κύρια κατοικία του οφειλέτη.
6. Ο Φορέας Ακινήτων θα καταβάλλει το τίμημα εξαγοράς της κατοικίας του ευάλωτου στον διαχειριστή της πτώχευσης ή στον υπάλληλο του πλειστηριασμού ως εξής:
- Σε περίπτωση πτώχευσης, η τιμή κτήσης της κύριας κατοικίας ισούται με την εμπορική αξία του ακινήτου που προκύπτει από πιστοποιημένη εκτίμηση που διενεργείται από ανεξάρτητο εκτιμητή
- Σε περίπτωση διαδικασίας αναγκαστικής εκτέλεσης όπου η τιμή πρώτης προσφοράς υπερβαίνει την αποτίμηση του εκτιμητή κατά τουλάχιστον 15%, τότε η τιμή κτήσης της κύριας κατοικίας θα είναι η χαμηλότερη μεταξύ μιας πιστοποιημένης αποτίμησης από ανεξάρτητο τρίτο εκτιμητή και της τιμής πρώτης προσφοράς.
Ο Φορέας αποκτά το ακίνητο απαλλαγμένο από οποιαδήποτε βάρη ή αξιώσεις τρίτων.
7. Η διάρκεια μίσθωσης θα είναι έως 12 έτη, ενώ ισχύουν τα ακόλουθα:
- Τα ευάλωτα άτομα λαμβάνουν κρατική επιδότηση, η οποία θα χρησιμοποιηθεί για την καταβολή του ενοικίου στον Φορέα
- Το μίσθωμα ορίζεται με βάση απόδοση που αντιστοιχεί προς το μέσο επιτόκιο στεγαστικού δανείου με κυμαινόμενο επιτόκιο που ίσχυε, σύμφωνα με το στατιστικό δελτίο της Τράπεζας της Ελλάδος, κατά τον τελευταίο μήνα για τον οποίο υφίσταται μέτρηση, αναπροσαρμοζόμενο με επιτόκιο αναφοράς αυτό των Πράξεων Κύριας Αναχρηματοδότησης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Η αναθεώρηση του μισθώματος γίνεται ετησίως στην επέτειο της κατάρτισης της μίσθωσης.
- Η σύμβαση της μίσθωσης μπορεί να καταγγελθεί εάν ο οφειλέτης αθετήσει τις 3 μηνιαίες δόσεις και δεν επανορθώσει εντός ενός μηνός, οπότε χάνει και το δικαίωμα επαναγοράς του ακινήτου.
8. Ο οφειλέτης (εφόσον έχει καταβάλει όλες τις δόσεις) έχει την επιλογή επαναγοράς του ακινήτου ως εξής:
- Κατά τη λήξη της 12ετούς περιόδου μίσθωσης με την καταβολή της αγοραίας αξίας του ακινήτου, μείον τυχόν έκπτωση που προσφέρεται από τη διακριτική ευχέρεια του Φορέα (όπως συμφωνήθηκε κατά τη διάρκεια της διαγωνιστικής διαδικασίας)
- Οποιαδήποτε στιγμή κατά τη διάρκεια της 12ετούς περιόδου μίσθωσης, με την καταβολή της αγοραίας αξίας του ακινήτου, συν την καθαρή παρούσα αξία όλων των μελλοντικών δόσεων μισθώματος μέχρι το τέλος της 12ετούς περιόδου μίσθωσης, μείον τυχόν έκπτωση που προσφέρεται από τη διακριτική ευχέρεια του Φορέα (όπως συμφωνήθηκε κατά τη διάρκεια της διαγωνιστικής διαδικασίας).
Η τιμή επαναγοράς πρέπει να αντικατοπτρίζει την εμπορική αξία του περιουσιακού στοιχείου κατά τη στιγμή της συναλλαγής.
