Ο Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ όταν ήταν πρόεδρος της Κομισιόν χρησιμοποίησε τον όρο «πολυκρίση», για να περιγράψει τις προκλήσεις που αντιμετώπιζε η Ευρωπαϊκή Ένωση το 2016 με το Brexit και δυστυχώς σήμερα, είναι πιο επίκαιρος από ποτέ.
Την περασμένη εβδομάδα, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο προειδοποίησε ότι σύννεφα –όπως η ευρωπαϊκή ενεργειακή κρίση, οι γενναίες αυξήσεις των επιτοκίων από τράπεζες διεθνώς και η οικονομική επιβράδυνση της Κίνας– έχουν συγκεντρωθεί πάνω από την παγκόσμια οικονομία.
Αυτό που στα μάτια πολλών θα φάνταζε σαν ξεχωριστές κρίσεις που αναπτύσσονται σε πολλές διαφορετικές περιοχές και αγορές, τώρα συνενώνονται σε μία δημιουργώντας δυσοίωνες προβλέψεις για το μέλλον: βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μια πολυκρίση σε παγκόσμια κλίμακα.
Είναι εξαιρετικά σπάνιο τόσοι πολλοί κινητήρες της παγκόσμιας οικονομίας να σταματήσουν ταυτόχρονα: οι χώρες που αποτελούν το 1/3 της θα συρρικνωθούν φέτος ή το επόμενο έτος, σύμφωνα με το ΔΝΤ. Πράγματι, οι προοπτικές της για τις μεγαλύτερες οικονομίες του πλανήτη –των ΗΠΑ, της Ευρωζώνης και της Κίνας– είναι ζοφερές. Καθώς οι παγκόσμιοι πληθωριστικοί ρυθμοί έχουν χτυπήσει υψηλά 40 ετών, οι κεντρικές τράπεζες αύξησαν τα επιτόκια τους με τέτοιο συγχρονισμό που είχε να παρατηρηθεί πάνω από πέντε δεκαετίες, με το αμερικανικό δολάριο να φτάνει το ισχυρότερο επίπεδό του από τις αρχές της δεκαετίας του 2000. Αυτές οι τάσεις όχι μόνο οδηγούν τις εφιαλτικές εικασίες για το τι μέλλει γενέσθαι αλλά δημιουργούν και νέα προβληματικά παρακλάδια.
Οι αναπτυσσόμενες οικονομίες έχουν μεγαλύτερα χρέη σε δολάρια και άναρχες εκροές κεφαλαίων. Εν τω μεταξύ, τα επιτόκια των στεγαστικών δανείων και το κόστος δανεισμού των επιχειρήσεων έχουν αυξηθεί σε όλο τον κόσμο. Πολλοί δείκτες πιέζουν τις χρηματοπιστωτικές αγορές οι οποίες εκπέμπουν SOS, καθώς η ταχεία άνοδος των επιτοκίων από τα χαμηλά κατά τη διάρκεια της πανδημίας, εξέθεσε την ευαλωτότητα των οικονομιών διεθνώς. Όπως απεδείχθη πρόσφατα με τα βρετανικά συνταξιοδοτικά ταμεία.
Οι εγγενείς αιτίες της παγκόσμιας αναταραχής είναι τα δύο ιστορικά σοκ που διαδέχτηκαν ταχύτατα το ένα το άλλο: η Covid-19 και η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Η Fed αύξησε τα επιτόκιά της με τον πιο απότομο ρυθμό που έχει παρατηρηθεί από τις αρχές της δεκαετίας του 1980, όταν ο τότε πρόεδρος, Πολ Βόλκερ αναγκάστηκε να εκτοξεύσει τα επιτόκια σε σχεδόν 20% για να αποκαταστήσει την αξιοπιστία της τράπεζας όσον αφορά την ικανότητά της να αναχαιτίσει τον πληθωρισμό. Μετά επακολούθησε η «κόλαση» της ύφεσης που ήταν η σοβαρότερη από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο...
Εν τω μεταξύ, η δυσμενής κατάσταση είναι πολυεπίπεδη: ο εκβιασμός του Πούτιν με τις ρωσικές ροές φυσικού αερίου στραγγαλίζει την Ευρώπη, η οικονομία της Κίνας υποφέρει από την πολιτική της για μηδενικό Covid, ενώ απειλείται με κραχ η αγορά ακινήτων. Νέα «συμπτώματα» εμφανίστηκαν πριν καν επουλωθούν τα προηγούμενα, εν μέσω συνεχών κλυδωνισμών.
Οι πολλαπλοί και αλληλοενισχυόμενοι κραδασμοί ωθούν τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής να πάρουν κρίσιμες αποφάσεις. Για τις κυβερνήσεις, οι προσπάθειες για την τόνωση της ανάπτυξης και τη στήριξη των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων θα πρέπει να είναι «χειρουργικές» και να μην ρίχνουν περισσότερο «λάδι» στην πληθωριστική «φλόγα», αυξάνοντας το βάρος του χρέους –που έχει ήδη σκαρφαλώσει από την πανδημία– ειδικά καθώς το κόστος δανεισμού ακριβαίνει τώρα. Όσο υψηλότερη είναι η αύξηση των επιτοκίων, τόσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος κατάρρευσης της αγοράς και εισαγωγής πρόσθετων εντάσεων στη χρηματοπιστωτική σταθερότητα. Ωστόσο, για τους κεντρικούς τραπεζίτες, αν δεν υπάρξει επαρκής σύσφιξη της νομισματικής πολιτικής, δεν θα αντιμετωπιστεί ο ανεξέλεγκτος πληθωρισμός που μπορεί να παραμείνει στα ύψη για μεγάλο διάστημα. Η εξίσωση είναι πολυπαραγοντική και απευθύνεται μόνο σε δυνατούς λύτες, που μπορούν να βρουν τη λεπτή ισορροπία σε μία έκρυθμη περίοδο για όλη την ανθρωπότητα.
