Η διαμόρφωση των τιμών αερίου όσο το δυνατόν περισσότερο από τα θεμελιώδη μεγέθη (δηλαδή την προσφορά και τη ζήτηση), και όχι από κερδοσκοπικά παιχνίδια που έχουν εκτινάξει το κόστος χωρίς κάποια διαταραχή στις εισαγωγές ή κάποιο άλμα στην κατανάλωση καυσίμου, εκτιμάται από αναλυτές της αγοράς πως θα είναι η επίδραση του πλαφόν στο αέριο, στην περίπτωση που αυτό ενεργοποιηθεί.
Την ίδια στιγμή, προς τη σωστή κατεύθυνση εκτιμά και η εγχώρια ενεργειακή αγορά πως κινείται η χθεσινή συμφωνία. «Το μέτρο είναι θετικό και θα επηρεάσει τις τιμές, μένει όμως να φανεί σε ποιον βαθμό θα μειώσει το κόστος του καυσίμου που φτάνει στην αγορά», ήταν το σχόλιο του Ανδρέα Σιάμιση από την Helleniq Energy, στο περιθώριο χθεσινής εκδήλωσης του Ομίλου.
Ανάλογη ήταν και η πρώτη αντίδραση εκπροσώπων των ηλεκτροπαραγωγών που μίλησαν στο insider.gr. Σημείωσαν πάντως ότι θα χρειαστεί να μελετήσουν τις λεπτομέρειες εφαρμογής του μηχανισμού, ώστε να εξακριβώσουν ότι θα μπορούσαν όντως να εξασφαλίσουν μία παραγγελία LNG σε τιμή που ξεπερνά το πλαφόν, στην περίπτωση που δεν θα κατάφερναν να βρουν ένα φθηνότερο φορτίο στην αγορά.
Ο τρόπος λειτουργίας
Όπως έγραψε χθες το Insider.gr, η συμφωνία στη Σύνοδο των υπουργών Ενέργειας πριν από ένα 24ωρο αφορά σε πρώτη φάση την εφαρμογή του μέτρου στον εικονικό ολλανδικό κόμβο (TTF), προβλέποντας ως πρώτο «διακόπτη» για την ενεργοποίησή του την περίπτωση όπου η τιμή του συμβολαίου επόμενου μήνα στο TTF ξεπεράσει τα 180 ευρώ ανά Μεγαβατώρα. Το όριο αυτό είναι αρκετά χαμηλότερο ακόμη και από την τελευταία συμβιβαστική πρόταση της τσεχικής προεδρίας, η οποία ήταν στα 188 ευρώ ανά Μεγαβατώρα, και βέβαια έχει... χαώδη διαφορά από την αρχική εισήγηση της Κομισιόν, στα 275 ευρώ ανά Μεγαβατώρα.
Ο μηχανισμός αναμένεται να τεθεί σε εφεδρεία από τις 15 Φεβρουαρίου, κάτι που σημαίνει ότι δεν θα έχει καμία επίπτωση στον χειμώνα που διανύουμε. Ο «συγχρονισμός» του με τις συνθήκες που επικρατούν στις αγορές εκτός Ευρώπης γίνεται με τον δεύτερο «διακόπτη», ο οποίος αφορά τη διαφορά μεταξύ της τιμής του συμβολαίου επόμενου μήνα με τον δείκτη αναφοράς των διεθνών τιμών LNG.
Έτσι, για να ενεργοποιηθεί το μέτρο, θα πρέπει επίσης η διαφορά αυτή να ξεπερνά τα 35 ευρώ ανά Μεγαβατώρα, για τα ίδια τρία 24ωρα με τον πρώτο «διακόπτη». Τότε, με την ενεργοποίηση του μέτρου, για τρεις κατηγορίες συμβολαίων (Ν+1, Ν+3, Ν+12) δεν θα πραγματοποιούνται συναλλαγές για τουλάχιστον 20 εργάσιμες ημέρες, αν αυτές κλείνονται πάνω από ένα συγκεκριμένο δυναμικό όριο τιμών.
Μπλόκο σε φαινόμενα speculation
Αναλυτές της αγοράς επισημαίνουν πως η παραπάνω λειτουργία θα αποτελέσει δικλείδα ασφαλείας, ώστε η όποια ανισορροπία μεταξύ προσφοράς και ζήτησης στην Ευρώπη να μην αποτελέσει ξανά εφαλτήριο για ακραία φαινόμενα κερδοσκοπίας, τα οποία εκτινάσσουν τις τιμές του TTF σε πολλαπλάσια επίπεδα από αυτά που καταγράφονται την ίδια στιγμή στις αγορές στον υπόλοιπο κόσμο.
Όπως συμπληρώνουν, από την έναρξη της ενεργειακής κρίσης, η αύξηση των τιμών προήλθε από ένα πραγματικό αίτιο, το οποίο ήταν η μειωμένη τροφοδοσία από τη Ρωσία, σε συνδυασμό με τη μικρή αποθεματοποίηση στις ευρωπαϊκές αποθήκες. Ωστόσο, για τον κυριολεκτικά εκτροχιασμό του κόστους του καυσίμου στην Ευρώπη ήταν υπεύθυνο το άκρατο speculation. Έτσι, για παράδειγμα, τον Αύγουστο τα κερδοσκοπικά παιχνίδια οδήγησαν τις τιμές στο ιλιγγιώδες ύψος των 346 ευρώ ανά Μεγαβατώρα, αφού δεν είχε μεσολαβήσει κάποια νέα επιδείνωση ούτε από την πλευρά της προσφοράς καυσίμου ούτε από τη μεριά της ζήτησης.
Οι ίδιοι ειδικοί επισημαίνουν πως μία νέα αύξηση των τιμών αναμένεται να προκύψει από την άνοιξη, όταν θα ξεκινήσει εκ νέου η αναπλήρωση των ευρωπαϊκών αποθηκών. Κι αυτό γιατί για την αναπλήρωση πλέον δεν θα μπορούν να επιστρατευθούν ποσότητες ρωσικού αερίου (έστω και στον περιορισμένο βαθμό που αξιοποιήθηκαν πέρυσι).
Το πλαφόν δεν προορίζεται (και ούτε μπορεί) να συγκρατήσει την αύξηση των τιμών αερίου, η οποία θα προκληθεί από τη στενότητα στην προσφορά αερίου. Ωστόσο, χωρίς τον μηχανισμό αυτό, θα μπορούσε κάλλιστα αυτή η ανοδική τάση να οδηγήσει και πάλι σε εκτίναξη του κόστους σε εξωπραγματικά επίπεδα.
Άμεση απόσυρση σε κρούσματα μη επαρκούς προμήθειας
Από την πλευρά τους, πηγές της ελληνικής πλευράς επισημαίνουν ότι όπως το πλαφόν είναι «ευαίσθητο» στις αυξομειώσεις των τιμών αερίου στις υπόλοιπες διεθνείς αγορές, έτσι και ο μηχανισμός απόσυρσής του είναι ευαίσθητος σε τυχόν παρενέργειες που μπορεί να εμφανιστούν στην πορεία, ώστε να απενεργοποιηθεί αυτόματα.
Αυτό συμβαίνει καταρχάς με τη δυνατότητα που δίνεται στην Κομισιόν να εξαιρεί άμεσα κάποια παράγωγα από το μέτρο, στην περίπτωση που υπάρξουν αρνητικές επιπτώσεις. Το ίδιο συμβαίνει και στην περίπτωση που ανακύψουν περιπτώσεις μη επαρκούς προμήθειας καυσίμου, όπου άμεσα η Επιτροπή θα μπορεί να αναστείλει το δυναμικό όριο στις εμπλεκόμενες κατηγορίες συμβολαίων, αν κηρύξει Κατάσταση Συναγερμού σε τοπικό ή πανευρωπαϊκό επίπεδο.
Επίσης, η Κομισιόν, ο ESMA (Ευρωπαϊκή Αρχή Κινητών Αξιών και Αγορών) και ο ACER (Ευρωπαϊκό Σύνδεσμος των Ρυθμιστικών Αρχών Ενέργειας) θα παρακολουθούν σε συνεχή βάση τη λειτουργία του μηχανισμού, ώστε ανά πάσα στιγμή να «απενεργοποιηθεί» αν υπάρξουν αναταράξεις στην αγορά αερίου.
Παράλληλα, ο μέτρο θα μπορεί να ανασταλεί, εάν η ζήτηση αυξηθεί κατά 15% σε ένα μήνα ή 10% σε δύο μήνες, αν οι εισαγωγές LNG μειωθούν σημαντικά ή στην περίπτωση που ο όγκος συναλλαγών στο TTF υποχωρήσει αισθητά σε σύγκριση με την ίδια περίοδο πριν από ένα χρόνο.
Τα επόμενα βήματα
Το πλαφόν δεν θα εφαρμόζεται στις εξωχρηματιστηριακές (over the counter) συναλλαγές. Προβλέπεται η δυνατότητα επέκτασης του πλαφόν από 31 Μαρτίου 2023 και σε άλλα ευρωπαϊκά hub, πλην του TTF. Στο πλαίσιο αυτό, έως τις 23 Ιανουαρίου 2023, ο ESMA και ο ACER θα δημοσιεύσουν μια προκαταρκτική έκθεση, σχετικά με την εισαγωγή του μηχανισμού διόρθωσης της αγοράς.
Οι δύο φορείς θα αξιολογήσουν τις επιπτώσεις του μηχανισμού στις χρηματοπιστωτικές και ενεργειακές αγορές και στην ασφάλεια του εφοδιασμού, για να επαληθεύσουν εάν τα βασικά στοιχεία και το πεδίο εφαρμογής του μέτρου εξακολουθούν να είναι κατάλληλα υπό το πρίσμα της ασφάλειας εφοδιασμού. Η αξιολόγησή τους θα υποβληθεί μέσω έκθεσης στην Κομισιόν έως την 1η Μαρτίου 2023. Στη συνέχεια και μέχρι τις 31 Μαρτίου, η Επιτροπή θα προτείνει την πιθανή εξαίρεση από τον μηχανισμό κάποιων κόμβων πέραν του TTF, σε περίπτωση που κριθεί πως η υπαγωγή αυτών των hub θα έχει αρνητικές επιπτώσεις.
