Τις εκτιμήσεις του για την πορεία της εγχώριας οικονομίας και αγοράς ξεδιπλώνει, μιλώντας στο insider.gr, ο Νίκος Κουκουβίνος, Managing Director στην Intesa Sanpaolo και υπεύθυνος επενδυτικής τραπεζικής και χρηματοδότησης μεγάλων επιχειρήσεων.
Ο κ. Κουκουβίνος θέτει τους παράγοντες που μπορούν να υποστηρίξουν περαιτέρω τις αναπτυξιακές δυνατότητες της χώρας, με έμφαση στο «πράσινο» τμήμα των επενδύσεων αλλά και στα έργα που προσδένονται γύρω από το μηχανισμό του Ταμείου Ανάκαμψης.
Παράλληλα, ως προς το σκέλος της επιχειρηματικότητας, ο έμπειρος τραπεζίτης επισημαίνει πως οι ελληνικές επιχειρήσεις θα πρέπει να διαμορφώσουν και να θέσουν ένα πιο εξωστρεφές προφίλ για να καταστούν περισσότερο ανταγωνιστικές σε μεγαλύτερες διεθνείς αγορές, ενώ γενικότερα η ενίσχυση των εξαγωγικών δυνατοτήτων της οικονομίας κρίνεται απαραίτητη. Καταλυτικό ρόλο αναμένεται να διαδραματίσει και η επίτευξη του στόχου της επενδυτικής βαθμίδας που θα βοηθήσει τις ελληνικές επιχειρήσεις να βρεθούν στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος της επενδυτικής κοινότητας, τη στιγμή που μια τέτοια εξέλιξη, θα στηρίξει και θα καταστήσει πιο ελκυστικό το Χρηματιστήριο Αθηνών και για νέες εισαγωγές, αλλάζοντας ευρύτερα τα μεγέθη της αγοράς.
Από την άλλη, ο ίδιος παραμένει καθησυχαστικός προς ώρας, ως προς τη σύνδεση των πληθωριστικών πιέσεων και της κρίσης του κόστους ζωής με ένα νεό «κύμα» κόκκινων δανείων, καθώς όπως επισημαίνει, πράγματι τα ανωτέρω ζητήματα θα δημιουργήσουν ένα «πλέγμα» κινδύνων στην εξυπηρέτηση των δανείων, όμως από την άλλη, ο θετικός ρυθμός ανάπτυξης με τη συμβολή και του RRF θα αντισταθμίσει σε ένα βαθμό αυτές τις πιέσεις.
Συνέντευξη του Νίκου Κουκουβίνου στον Ανδρέα Βελισσάριο
- Ποια είναι η εκτίμησή σας γύρω από τις αναπτυξιακές προοπτικές και τις δυνατότητες της ελληνικής οικονομίας; Ποιες είναι κατά τη δική σας οπτική οι βασικές «πηγές» ανησυχίας αλλά και της αισιόδοξης πλευράς για φέτος, αλλά και σε πιο μακροπρόθεσμη βάση;
Η ελληνική οικονομία βγαίνοντας από τη δύσκολη δεκαετία της κρίσης χρέους βρέθηκε αντιμέτωπη με τους συνεχόμενους εξωτερικούς αρνητικούς παράγοντες του κορονοϊού και του υψηλού πληθωρισμού. Τηρουμένων των συνθηκών και σε σύγκριση με άλλες χώρες της ΕΕ που είναι στα προθυρα του στασιμοπληθωρισμού, η ελληνική οικονομία επιδεικνύει μια ανθεκτικότητα συνεχίζοντας σε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης. «Πράσινες» επενδύσεις σε ενέργεια και υποδομές, οι οποίες είναι στο επίκεντρο του ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος απο τα μεγάλα επενδυτικά κεφάλαια, καθώς και επενδύσεις στον τουρισμό φαίνεται να αποτελούν μια καλή βάση ως προς τις επενδύσεις με ένα αναπτυξιακό πρόσημο στη χώρα. Σίγουρα, οι πληθωριστικές πιέσεις και η ενεργειακή εξάρτηση θα συνεχίσουν να αποτελούν μια πηγή ανησυχίας, όντας ωστόσο ένα γενικότερο ευρωπαϊκό θέμα.
- Η Ελλάδα είναι από τους μεγαλύτερους δικαιούχους (16% του ΑΕΠ) ως προς την κατανομή των κεφαλαίων του Ταμείου Ανάκαμψης. Θεωρείτε, πρωτίστως, πως η Ελλάδα θα καταφέρει να απορροφήσει αυτά τα κεφάλαια και κατά δεύτερον πώς κρίνετε τα επενδυτικά έργα και τις μεταρρυθμίσεις που εντάσσονται γύρω από τον ευρύτερο μηχανισμό του Ταμείου; Είναι προς τη σωστή κατεύθυνση ώστε να αποκατασταθεί σε κάποιο βαθμό η προβληματική εικόνα του μακροχρόνιου κλίματος υποπενδύσεων;
Σύμφωνα με τα στοιχεία, η Ελλάδα βρίσκεται σε ένα προχωρημένο επίπεδο απορρόφησης των ευρωπαϊκών πόρων από το Ταμείο Ανάκαμψης, έχοντας εξασφαλίσει μια προκαταβολή από το RRF και έχοντας ήδη υποβάλει ένα αίτημα για τη δεύτερη δόση. Αυτό βέβαια δεν πρέπει να προκαλέσει εφησυχασμό καθότι θα πρέπει να επιταχυνθεί ο ρυθμός απορρόφησης την επόμενη τριετία, τόσο για την υλοποίηση των δημόσιων επενδύσεων, των οποίων η εκτέλεση είναι σημαντική για την περαιτέρω τόνωση της ανάπτυξης, όσο και των ιδιωτικών οι οποίες θα έχουν μια πιο κρίσιμη επίπτωση στις μακροπρόθεσμες αναπτυξιακές προοπτικές της χώρας. Προγράμματα όπως για παράδειγμα το REpowerEU μπορούν να βοηθήσουν στην υλοποίηση σημαντικών επενδύσεων στην πράσινη ενέργεια και την σταδιακή ενεργειακή απεξάρτηση της χώρας.
- Σε ποιο βαθμό και σε ποια κλίμακα εκτιμάτε πως θα μπορούσε να ενισχύσει την ανάπτυξη το NGEU;
Το NGEU έχει θέσει κάποιους πολύ σημαντικούς στόχους, χρησιμοποιώντας την πανδημία ως μια ευκαιρία για να επιταχυνθεί η «πράσινη» και η ψηφιακή μετάβαση, η κυκλική οικονομία, οι νέες τεχνολογίες αλλά και άλλα ζητήματα. Η έμφαση στο κομμάτι της βιωσιμότητας, για το οποίο η Ευρώπη κατέχει ηγετική θέση (για παράδειγμα σε σύγκριση με τις ΗΠΑ) έχει θέσει συγκεκριμένους στόχους για την «πράσινη» μετάβαση με ορίζοντα μια κλιματικά ουδέτερη οικονομία το 2050, και το οποίο μεγάλες επιχειρήσεις έχουν αρχίσει να υιοθετούν στα επιχειρηματικά τους πλάνα με ενδιάμεσο ορίζοντα το 2030 όπου υπάρχει η στόχευση για μια σημαντική μείωση των εκπομπών GHG (εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου). Η πράσινη και ψηφιακή μετάβαση απαιτεί σημαντικές επενδύσεις, αλλά συγχρόνως προσφέρει και σημαντικές δυνατότητες και προοπτικές για την ελληνική οικονομία, π.χ. μέσω των επενδύσεων σε ανανεώσιμες πηγές και μελλοντικά μέσω του «πράσινου» υδρογόνου, της «πράσινης» αμμωνίας και άλλων. Σε αυτό το πλαίσιο, το NGEU μπορεί να στηρίξει την ανάπτυξη, ιδιαίτερα σε αυτό το σκέλος για το οποίο η Ελλάδα μπορεί και πρέπει να διαδραματίσει ένα πρωταγωνιστικό ρόλο. Αξίζει να σημειωθεί ότι ένα αυξανόμενο ποσοστό των χρηματοδοτήσεων (τραπεζικού δανεισμού, όπως και ομολόγων) είναι πλέον συνδεδεμένες με στόχους βιωσιμότητας καθότι οι τράπεζες (π.χ. μέσω του Net Zero Banking Alliance) και η επενδυτική κοινότητα (funds και άλλα) έχουν ESG δεσμεύσεις και κεφάλαια αποκλειστικά για «πράσινες» επενδύσεις.
- Αλλάζοντας λίγο θέμα, θα ήθελα να σας ρωτήσω πώς θα μπορούσαν τόσο η εγχώρια αγορά αλλά και ευρύτερα οι μεγάλες επιχειρήσεις και οι τράπεζες να ενισχύσουν την προβολή τους και να προσελκύσουν μεγάλες ξένες θεσμικές θέσεις (επενδυτές και funds με μια μακρά τοποθέτηση). Ειδικά αν λάβουμε υπόψιν τη διαδικασία αποεπένδυσης του ΤΧΣ.
Οι ελληνικές επιχειρήσεις θα πρέπει να στρέψουν την προσοχή τους σε ένα πιο εξωστρεφές προφίλ για να καταστούν ανταγωνιστικές σε μεγαλύτερες αγορές διεθνώς, ενώ γενικότερα η ενίσχυση των εξαγωγικών δυνατοτήτων της οικονομίας είναι απαραίτητη. Η ελληνική αγορά όπως και οι βαλκανικές όπου παραδοσιακά δραστηριοποιούνται οι ελληνικές επιχειρήσεις δεν έχει το μέγεθος για να προσελκύσει το ενδιαφέρον μεγάλων επενδυτικών «οχημάτων», σε συνάρτηση και με την οικονομική κατάσταση στη χώρα την τελευταία δεκαετία. Σίγουρα η σταδιακή επιστροφή κοντά στην επενδυτική βαθμίδα θα βοηθήσει και τις ελληνικές επιχειρήσεις να βρεθούν στο ενδιαφέρον της επενδυτικής κοινότητας όπως και το να έχουν μια πιο εύκολη πρόσβαση σε ρευστότητα, όμως η δημιουργία μεγαλύτερων εταιρικών ομίλων, συνεργειών, εξαγωγικού προσανατολισμού και η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και της εταιρικής διακυβέρνησης θα βοηθήσει να προσελκύσουν ξένους επενδυτές.
- Ως προς το σκέλος του Χρηματιστηρίου Αθηνών, δεν φαίνεται να αποτελεί κατά κύριο λόγο ένα «μαγνήτη» και ένα πόλο προσέλκυσης κεφαλαίων αλλά και νέων εισαγωγών και dual listing, παραμένοντας μακριά από τα «ραντάρ» των ξένων funds και λόγω των χαμηλών κεφαλαιοποιήσεων, πιθανότατα. Ποιες είναι οι προτάσεις σας ώστε να εξελιχθεί σε ένα πιο ελκυστικό «όχημα», να αντιστραφεί η τάση της χαμηλής ρευστότητας και των δημόσιων προτάσεων και να δούμε ευρύτερα και άλλα μεγέθη στην εγχώρια αγορά, τόσο από άποψη εισηγμένων και κεφαλαιοποιήσεων, όσο και από την οπτική της επενδυτικής δραστηριότητας και κινητικότητας.
Σε συνέχεια της προηγούμενης απάντησης, η πορεία του Χρηματιστηρίου αποτελεί και έναν «καθρέφτη» της δύσκολης προηγούμενης δεκαετίας της ελληνικής οικονομίας και των επιχειρήσεων. Η αναπτυξιακή προοπτική της εγχώριας οικονομίας, η προσδοκώμενη επιστροφή στην επενδυτική βαθμίδα, η αύξηση της κερδοφορίας και η βελτίωση των οικονομικών μεγεθών και προοπτικών των εταιρειών θα συμβάλλει και στην αναβάθμιση του Χρηματιστηρίου και στη σταδιακή προσέλκυση νέων κεφαλαίων. Παράλληλα, η βελτίωση του κλίματος και των κεφαλαιοποιήσεων θα καταστήσει το Χρηματιστήριο πιο ελκυστικό και για νέες εισαγωγές.
- Περνώντας στο σκέλος των τραπεζών, όντως δείχνουν να έχουν αφήσει πίσω τους το μεγαλύτερο μέρος των δυσκολιών του παρελθόντος. Στηριζόμενες στις αναπτυξιακές προοπτικές και στη δυναμική της οικονομίας έδειξαν να επανέρχονται στη βασική τους θέση, στήριξης και χρηματοδότησης σημαντικών κλάδων και μονάδων, με σημαντική συμβολή και του πυλώνα του RRF. Θεωρείτε ωστόσο, πως οι «επιθετικές» κινήσεις της ΕΚΤ, ο υψηλός πληθωρισμός και η κρίση του κόστους ζωής να κρίνονται ως ικανές συνθήκες ώστε να προκαλέσουν μια υποχώρηση του ρυθμού των νέων δανειοδοτήσεων, νέα defaults και νέα «κόκκινα» από την ενότητα των ρυθμισμένων δανείων;
Οι πληθωριστικές πιέσεις και η κρίση του κόστους ζωής πράγματι θα δημιουργήσουν ένα πλέγμα κινδύνων στην εξυπηρέτηση των δανείων, όμως από την άλλη, ο θετικός ρυθμός ανάπτυξης με τη συμβολή και του RRF θα αντισταθμίσει σε ένα βαθμό αυτές τις πιέσεις. Επίσης, η αύξηση των επιτοκίων θα έχει θετικό αντίκτυπο στην κερδοφορία των τραπεζών, η οποία συνήθως υπερτερεί της αρνητικής επίπτωσης της αύξησης του κόστους κινδύνου και των σταθμισμένων στοιχείων ενεργητικού.
- Τέλος, θα ήθελα την εκτίμηση σας σχετικά με το πότε αναμένετε να επιτευχθεί ο στόχος της ανάκτησης της επενδυτικής βαθμίδας και πώς μπορεί να αλλάξει τα δεδομένα τόσο σε επίπεδο οικονομίας, όσο και σε επίπεδο επενδυτικού ενδιαφέροντος;
Σίγουρα η επενδυτική βαθμίδα θα έχει έναν θετικό αντίκτυπο για παράδειγμα μέσω της μεγαλύτερης διαθέσιμης ρευστότητας από επενδυτικά κεφάλαια. Οι αγορές ωστόσο τιμολογούν ήδη τα ελληνικά ομόλογα ως cross - over με παρόμοιες αποδόσεις χωρών που κατέχουν ήδη την επενδυτική βαθμίδα όπως της Ιταλίας, οπότε ο βασικός στόχος που ήταν η επιστροφή σε μια δημοσιονομική σταθερότητα και η θετική επενδυτική «τροχιά» έχουν ήδη επιτευχθεί. Είναι δύσκολο να προβλεφθεί πότε θα μπορέσει να επιτευχθεί η επιστροφή στην επενδυτική βαθμίδα λόγω των επιπτώσεων του μακροοικονομικού περιβάλλοντος, αλλα και των επερχόμενων εκλογών.
