Το νέο χρήμα που θα έρθει από τις Βρυξέλλες στο Ταμείο Ανάκαμψης μέσω του REPowerEU συνοδεύεται από αναλυτικό κείμενο συστάσεων όχι μόνο για το πώς θα γίνει η χρήση των χρημάτων και η αναθεώρηση των σχεδίων, αλλά και για το τι επενδύσεις μπορούν να γίνουν και με τι μεταρρυθμίσεις μπορούν/πρέπει να συνδεθούν.
Προφανώς οι κατευθύνσεις της ΕΕ δεν είναι δεσμευτικές, αλλά κλείνουν το «μάτι» στο σχεδιασμό που αρχίζει να διαμορφώνεται για την αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης και, όπως εξηγούν αρμόδιες πηγές, μπορούν να γίνουν η δίοδος στο μέλλον και για άλλες χρηματοδοτικές πρωτοβουλίες αν αυτές αποφασιστούν.
Στα μέτρα περιλαμβάνονται από παρεμβάσεις ενεργειακής εξοικονόμησης με ειδικά κίνητρα για τα ευάλωτα νοικοκυριά και για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, έως στρατηγικές επενδύσεις για την επάρκεια υγροποιημένου φυσικού αερίου. Δίνεται πολύ μεγάλη έμφαση στην αποθήκευση ενέργειας και στα φωτοβολταϊκά, ενώ προτείνονται και φορολογικά κίνητρα αλλά και η δημιουργία fund παροχής δανείων για να συμπληρωθούν τα «κενά» στις επιδοτήσεις που είναι πεπερασμένου εύρους.
Οι μεταρρυθμίσεις
Η Επιτροπή εξηγεί πως η επενδυτική στήριξη (π.χ. φορολογικές ελαφρύνσεις ή άλλες μορφές στήριξης) θα πρέπει να συνδυαστεί με πρόσθετες μεταρρυθμίσεις που θα ενίσχυαν τον αντίκτυπο της οικονομικής στήριξης. Προτείνεται επίσης να υπάρχουν για φορολογικές ελαφρύνσεις για επενδύσεις έρευνας των επιχειρήσεων για νέες πρωτοποριακές τεχνολογίες μηδενικών εκπομπών. Επίσης συστήνεται δεσμευτικός εθνικός στόχος για την παροχή αιολικής ενέργειας, αλλά και υποχρεωτική εγκατάσταση ηλιακών συλλεκτών σε στέγες μεγάλων κτιρίων πάνω από μια συγκεκριμένη επιφάνεια.
Για την παροχή κινήτρων για τη μείωση της ζήτησης ενέργειας προτείνονται κυρίως προγράμματα επιδότησης αγοράς και εγκατάστασης αντλιών θερμότητας, συμπεριλαμβανομένων των βιομηχανικών αντλιών θερμότητας. Ως μεταρρύθμιση που θα συμπληρώνει την επένδυση προτείνεται ο καθορισμός ημερομηνίας σταδιακής κατάργησης για τη θέρμανση με ορυκτά καύσιμα σε βιομηχανικές εγκαταστάσεις ή δεσμευτικά σχέδια απαλλαγής από τις ανθρακούχες εκπομπές σε επίπεδο κάθε βιομηχανικού τομέα ή εργοστασίων.
Στην παραγωγή ηλιακής ενέργειας συστήνεται η έμφαση σε αποθήκευση ενέργειας ειδικά στις βιομηχανίες. Στις συνοδευτικές μεταρρυθμίσεις προτείνεται η απλοποίηση των διαδικασιών αδειοδότησης για την κατασκευή των εγκαταστάσεων και για τη σύνδεσή τους με το δίκτυο. Επίσης προτείνεται πρόγραμμα για μία «δεύτερη ζωή» σε μπαταρίες (για παράδειγμα από ηλεκτρικά οχήματα). Η επένδυση θα καλύψει δαπάνες που σχετίζονται με την προμήθεια επαναχρησιμοποιούμενων ή ανακυκλωμένων μπαταριών συνδυαστικά με μια μεταρρύθμιση που θα ενισχύει τις υποχρεώσεις ανακύκλωσης στις κατασκευές ηλεκτρικών αυτοκινήτων.
Αναφορικά με τα δάνεια προτείνεται και η διοχέτευση τους μέσω διεθνών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, πολυμερών τραπεζών ανάπτυξης και εμπορικών τραπεζών για να εξασφαλιστεί η ταχεία απορρόφηση (ουσιαστικά το ελληνικό μοντέλο), αλλά και η ανάπτυξη εγγυήσεων δανείων για να αυξηθεί η θελκτικότητά τους και να μειωθεί ο κίνδυνος καθώς και η ανάπτυξη ενός αμοιβαίου κεφαλαίου που θα επιτρέψει στις εταιρείες να γεφυρώσουν το χάσμα μεταξύ του χρόνου που πραγματοποιούν τις δαπάνες και του χρόνου που λαμβάνουν έσοδα από την απόδοση των επενδύσεων.
Τα παραδείγματα μέτρων που μπορούν να συμπεριληφθούν στα κεφάλαια του REPowerEU σύμφωνα με την Κομισιόν είναι πολλά και χωρίζονται ανά άξονα.
Στροφή σε ΑΠΕ και σε «φιλικές» μορφές ενέργειας
Στο πεδίο της αύξησης της ικανότητας παραγωγής ανανεώσιμων πηγών ενέργειας οι μεταρρυθμίσεις θα πρέπει να στοχεύουν στην απλούστευση και την επιτάχυνση της αδειοδότησης για έργα ΑΠΕ, συμπεριλαμβανομένης, για παράδειγμα, της ψηφιοποίησης των διαδικασιών ή της εισαγωγής μιας υπηρεσίας ενιαίας εξυπηρέτησης για την περιβαλλοντική αδειοδότηση, ή στη βελτίωση του χωροταξικού σχεδιασμού, συμπεριλαμβανομένου του καθορισμού περιοχών ιδιαίτερα κατάλληλων για ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Οι μεταρρυθμίσεις θα πρέπει να συνοδεύονται από την απαραίτητη αναβάθμιση και ενίσχυση του διοικητικού προσωπικού για την αντιμετώπιση της επιτάχυνσης και του αυξημένου αριθμού αιτημάτων αδειών, καθώς και από άλλα μέτρα που βελτιώνουν τις διοικητικές ικανότητες, όπως καλύτερα εργαλεία και εξορθολογισμένες ροές εργασίας.
Ειδικά για τον τομέα της θέρμανσης, ο στόχος μπορεί να επιτευχθεί με:
- Χρηματοδοτικά μέσα ή επιδοτήσεις ή φορολογικά κίνητρα για επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές θέρμανσης και τηλεθέρμανσης υψηλής ενεργειακής απόδοσης, συμπεριλαμβανομένων κινήτρων για τους καταναλωτές να εγκαταστήσουν αντλίες θερμότητας και ηλιακές θερμικές μονάδες ή να συνδεθούν με σύγχρονες αποδοτικές ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
- Σχέδια για την αντικατάσταση των συστημάτων ορυκτών θέρμανσης με τεχνολογίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ανανεώσιμη θέρμανση, τηλεθέρμανση με βάση τις ανανεώσιμες πηγές, χρήση δικτύων βιομηχανικής απόβλητης θερμότητας και ψύξης).
- Εκσυγχρονισμός συστημάτων τηλεθέρμανσης για την αντικατάσταση των ορυκτών καυσίμων με αντλίες θερμότητας ή ανανεώσιμες πηγές, βελτιστοποίηση θερμοκρασιών λειτουργίας, μείωση των απωλειών θερμότητας στο περιφερειακό δίκτυο, αναβάθμιση υποσταθμών, εφαρμογή έξυπνου ελέγχου, αύξηση επιλογών αποθήκευσης θερμότητας.
Αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας
Τα κεφάλαια του REPowerEU μπορούν επίσης να περιλαμβάνουν μέτρα για τη διαρθρωτική αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτιών της ενεργειακής φτώχειας μέσω μακροχρόνιων επενδύσεων και μεταρρυθμίσεων, μεταξύ άλλων για την ενεργειακή απόδοση, μέτρα ανακαίνισης κτιρίων και προστασίας των καταναλωτών και μέτρα ενδυνάμωσης.
Τέτοιες μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις θα πρέπει να παρέχουν επαρκές επίπεδο οικονομικής στήριξης για νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος (έως 100% του κόστους) και για ευάλωτες εταιρείες, συμπεριλαμβανομένων πολύ μικρών, μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων (ΜΜΕ), και για εταιρείες σε βιομηχανίες έντασης ενέργειας, που αντιμετωπίζουν σοβαρές δυσκολίες λόγω των υψηλών λογαριασμών ενέργειας.
Τα μέτρα που μπορεί να επιτύχουν αυτούς τους στόχους περιλαμβάνουν:
- Οικονομική υποστήριξη σε προγράμματα ενεργειακής απόδοσης, μεταξύ άλλων μέσω ειδικών χρηματοδοτικών μέσων.
- Σχέδια μείωσης της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας για νοικοκυριά και εταιρείες, συμπεριλαμβανομένων των ΜΜΕ που αντιμετωπίζουν δυσκολίες λόγω των υψηλών λογαριασμών ηλεκτρικής ενέργειας.
- Προγράμματα επιδότησης ενεργειακής ανακαίνισης ή εγκατάστασης λύσεων θέρμανσης.
- Υποστήριξη και προώθηση ενεργειακών κοινοτήτων.
- Προγράμματα ενεργειακής εκπαίδευσης για το κοινό για την ευαισθητοποίηση σχετικά με την εξοικονόμηση ενέργειας, ιδίως με στόχο τα πρότυπα υψηλής ενέργειας και τους καταναλωτές·
- Ανάπτυξη ενιαίων σχημάτων που παρέχουν πραγματικές συμβουλές και βοήθεια (δεν περιορίζονται σε πληροφορίες) σχετικά με ευκαιρίες ανακαίνισης κτιρίων, με πιστοποιητικά ενεργειακής απόδοσης και με συστάσεις ενεργειακών ελέγχων·
- Μεταρρυθμίσεις που λαμβάνουν υπόψη το επίπεδο απόδοσης ενεργειακής απόδοσης στο πλαίσιο της ενοικίασης κατοικιών και της εμπορικής ιδιότητας.
Κτιριακές υποδομές
Η ενίσχυση της ενεργειακής απόδοσης σε κτίρια και ζωτικής σημασίας ενεργειακές υποδομές. Έμφαση δίδεται σε ανακαινίσεις ενεργειακής απόδοσης κτιρίων, συμπεριλαμβανομένων μέτρων βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης ή ενσωμάτωσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Ο στόχος θα επιτευχθεί για παράδειγμα με:
- Χρηματοδότηση ανακαινίσεων και τεχνολογιών που βελτιώνουν την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων, για παράδειγμα, κατά τουλάχιστον 30% κατά μέσο όρο (με προνομιακή πρόσβαση για κτίρια με χαμηλή απόδοση και για νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος).
- Απανθρακοποίηση συστημάτων θέρμανσης και ψύξης για να γίνουν αποδοτικά. Προτιμητέα είναι η αντλία θερμότητας (συμπεριλαμβανομένων των υβριδικών αντλιών θερμότητας), η τηλεθέρμανση και η ψύξη υψηλής ενεργειακής απόδοσης καθώς και οι ΑΠΕ, τα φωτοβολταϊκά με αποθήκευση ενέργειας, οι έξυπνοι θερμοστάτες κ.λπ.
- Ανάπτυξη συγκεκριμένων χρηματοδοτικών μέσων για την στήριξη επενδύσεων στην ενεργειακή ανακαίνιση κτιρίων με την συνδρομή της ΕΤΕπ
- Δημιουργία εθνικών ή περιφερειακών εγκαταστάσεων τεχνικής βοήθειας για την στήριξη της ανάπτυξης ενός μεγάλου πακέτου έργων ανακαίνισης κτιρίων που προσελκύουν ιδιώτες επενδυτές.
- Δημιουργία ή ενίσχυση υφιστάμενων Εθνικών Ταμείων Ενεργειακής Απόδοσης με ειδικά χρηματοδοτικά μέσα.
- Επικαιροποίηση της νομοθεσίας ώστε οι νέες κατασκευές και ανακαινίσεις να είναι πιο ενεργειακά αποδοτικές.
- Δια νόμου υποχρεωτική εγκατάσταση έξυπνων μετρητών ενέργειας στα κτίρια.
- Παροχή κινήτρων για τη μείωση της ζήτησης ενέργειας με προσωρινή οικονομική αντιστάθμιση για τις απώλειες παραγωγής που προκύπτουν από τη βραχυπρόθεσμη μείωση της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας και με απαίτηση για επένδυση.
Αποθήκευση ενέργειας
Η υποστήριξη της αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας και η επιτάχυνση της ενοποίησης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και υποστήριξη των μεταφορών μηδενικών εκπομπών και της υποδομής τους, συμπεριλαμβανομένων των σιδηροδρόμων θεωρείται προτεραοιότητα.
Παραδείγματα μέτρων που συνδέονται με τη μεταφορά, τη διανομή και την αποθήκευση ενέργειας περιλαμβάνουν:
- Εγκαταστάσεις αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας.
- Ανάπτυξη εθνικών δικτύων διανομής και μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας, κατασκευή διασυνδέσεων ηλεκτρικής ενέργειας.
- Μεταρρύθμιση των τιμολογίων και διευκόλυνση των έργων συνδεσιμότητας στο δίκτυο.
- Ενίσχυση της ευελιξίας του συστήματος ηλεκτρικής ενέργειας.
Επίσης, παραδείγματα μέτρων που συνδέονται με τις μεταφορές μηδενικών εκπομπών θα περιλαμβάνουν επενδύσεις ή μεταρρυθμίσεις για την ανάπτυξη είναι τα εξής:
- Οχήματα μηδενικών εκπομπών καυσαερίων, όπως οχήματα κυψελών καυσίμου 100% ηλεκτρικά ή με βάση το υδρογόνο και πλοία/αεροσκάφη μηδενικών εκπομπών
- Ανανέωση και μετασκευή σε μέσα μεταφοράς μηδενικών εκπομπών και υποδομή για οχήματα και πλοία/αεροσκάφη με μηδενικές εκπομπές ρύπων.
- Τροχαίο υλικό μηδενικών εκπομπών για σιδηροδρομικές υποδομές καθώς και σιδηροδρομικές υποδομές και συναφή υποσυστήματα για τροχαίο υλικό μηδενικών εκπομπών· σημεία φόρτισης ηλεκτρικής ενέργειας, αναβαθμίσεις σύνδεσης στο ηλεκτρικό δίκτυο, σταθμοί ανεφοδιασμού υδρογόνου ή ηλεκτρικά οδικά συστήματα.
- Μεταρρυθμίσεις του ρυθμιστικού πλαισίου για την προώθηση της μετασκευής μικρών αυτοκινήτων εσωτερικής καύσης σε ηλεκτρικά οχήματα με την επιτάχυνση της διαδικασίας έγκρισης τύπου μετασκευής· παροχή κινήτρων στη βιομηχανία μετασκευής και στους καταναλωτές (δημοσιονομικά κίνητρα, ευνοϊκά πιστωτικά δάνεια ή επιδοτήσεις για προκαταβολικές επενδύσεις)· και ανάπτυξη εκστρατείας ευαισθητοποίησης.
- Επενδύσεις στην παραγωγή καυσίμων αεροσκαφών από ανανεώσιμο υδρογόνο και μεταρρυθμίσεις για την παροχή κινήτρων στην παραγωγή.
Ταχεία επανειδίκευση του εργατικού δυναμικού
Η αναβάθμιση των δεξιοτήτων και επανεκπαίδευση του εργατικού δυναμικού μέσω εκπαίδευσης, εργαλείων προοπτικής, μεταξύ άλλων δίνοντας ιδιαίτερη προσοχή στις υποεκπροσωπούμενες ομάδες θεωρείται πολύ σημαντική.
Προς αυτή την κατεύθυνση προωθούνται:
- Προγράμματα μαθητείας, πρακτικής άσκησης και σκίασης θέσεων εργασίας, μεταξύ άλλων σε συνεργασία με σχετικές επιχειρήσεις·
- Προσαρμογή των προγραμμάτων σπουδών εκπαίδευσης και κατάρτισης και παροχή εκπαίδευσης και επαγγελματικού προσανατολισμού ανάλογα.
- Κίνητρα για την αναβάθμιση του υπάρχοντος εργατικού δυναμικού και την κατάρτιση ειδικευμένων επαγγελματιών στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και στους τομείς των κατασκευών.
Στρατηγικές παρεμβάσεις
Υπάρχουν βεβαίως και προτεραιότητες που έχουν πιο στρατηγικό χαρακτήρα μεταξύ αυτών είναι και οι εξής:
- Βελτίωση της ενεργειακής υποδομής και εγκαταστάσεων για την κάλυψη των άμεσων αναγκών ασφάλειας εφοδιασμού σε φυσικό αέριο, συμπεριλαμβανομένου του LNG (πχ πλωτές μονάδες αποθήκευσης και επαναεριοποίησης LNG, αγωγούς φυσικού αερίου, σταθμούς μέτρησης, σταθμούς συμπίεσης κλπ).
- Υποστήριξη της ανάπτυξης βιώσιμου βιομεθανίου και υδρογόνου σχετίζεται με επενδύσεις για την αύξηση της παραγωγικής ικανότητας και της χρήσης βιώσιμου βιομεθανίου, (συμπεριλαμβανομένων των συνδέσεων που επιτρέπουν την ανάμειξή του στην υποδομή φυσικού αερίου) και την αύξηση της παραγωγικής ικανότητας ανανεώσιμου υδρογόνου (συμπεριλαμβανομένου η αύξηση της αντίστοιχης δυναμικότητας παραγωγής ανανεώσιμης ενέργειας που είναι απαραίτητη για την παραγωγή ανανεώσιμου υδρογόνου).
