Το… «κερασάκι στην τούρτα» των προβληματισμών στο μέτωπο των υποδομών αποτελεί η άνοδος του κόστους χρήματος που έχει παγιωθεί στον χώρο των έργων το τελευταίο χρονικό διάστημα, επηρεάζοντας ακόμα και τη συμμετοχή ισχυρών ομίλων σε διαγωνισμούς, ιδίως σε ότι έχει να κάνει με Συμπράξεις Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα, όπου απαιτείται χρηματοδοτική συμβολή από πλευράς κατασκευαστών – επενδυτών.
Πέραν άλλων ζητημάτων που είχαν προηγηθεί (υψηλές τιμές των υλικών που εκτροχιάζουν τους προϋπολογισμούς, αύξηση του ενεργειακού κόστους, πληθωρισμός, ακόμα και η έλλειψη εξειδικευμένου στελεχιακού δυναμικού αλλά και απλών τεχνικών – εργατών), το τελευταίο ιδίως χρονικό διάστημα έχει ανακύψει ένα ακόμα σοβαρό ζήτημα που σε έναν βαθμό ήδη επηρεάζει σημαντικά έργα και διαγωνισμούς, σε συνδυασμό με την χρηματοοικονομική εικόνα των επιχειρήσεων.
Πρόκειται για τις (ανοδικές) πιέσεις που παρατηρούνται στο μέτωπο του επιτοκιακού κόστους λόγω της ανόδου που προηγήθηκε στο κόστος του χρήματος με την αύξηση των βασικών επιτοκίων και από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, θέμα που δεν είναι γνωστό και σαφές αν έχει «κλείσει», δηλαδή αν θα πάμε σε νέες ανατιμήσεις ή όχι.
Όπως αναφέρουν στελέχη του χώρου, υπάρχουν τεχνικά γκρουπ που είτε δυσκολεύονται να εξασφαλίσουν πρόσβαση σε κεφάλαια (π.χ. κίνησης κ.α.) είτε δανείζονται με «αλμυρό» επιτόκιο, το οποίο για κάποιες μεσαίου μεγέθους ποιοτικές εταιρείες φτάνει στο 6,5%-7%, ενώ για μεγαλύτερα σχήματα υπάρχουν και νούμερα πέριξ του 5%-5,5%. Όταν, λοιπόν, μια κατασκευαστική για κεφάλαιο κίνησης (βραχυπρόθεσμος δανεισμός «ευαίσθητος» στις μεταβολές κόστους) αναγκάζεται να πληρώσει ακριβό τίμημα, τότε επικρατούν «δεύτερες σκέψεις» για το κατά πόσο έχει νόημα η συμμετοχή σε διαγωνισμούς που απαιτούν αυξημένη χρηματοοικονομική συμμετοχή, όπως είναι για παράδειγμα τα ΣΔΙΤ και, δευτερευόντως, οι Παραχωρήσεις.
Οι ταχύτητες και οι απουσίες από διαγωνισμούς
Προφανώς, η μεταφορά του επιτοκιακού κόστους αφορά και σε δημόσιες - ιδιωτικές αναπτύξεις, όπως βέβαια και τον τομέα ακινήτων – οικοδομής. Επιπρόσθετα, ακόμα και αν υπάρχει σε έναν βαθμό δανεισμός «κλειδωμένος» με συγκεκριμένα επιτόκια για κάποιο χρονικό διάστημα, είναι προφανές ότι η άνοδος των επιτοκίων θα επηρεάσει τον συνολικό δανεισμό επιχειρήσεων και γενικότερα τα κόστη.
Προφανώς κάθε εταιρεία αποτελεί μια ξεχωριστή περίπτωση και, όπως λένε στελέχη του χώρου, «ακόμα και στις τάξεις των ισχυρών γκρουπ των υποδομών υπάρχουν… διαφορετικές ταχύτητες και άλλου είδους αντιμετώπιση από τις τράπεζες». Ωστόσο, παραμένει μια πραγματικότητα ότι οι υποψήφιοι επενδυτές κινούνται σαφώς πιο «μετρημένοι στον στίβο των διαγωνισμών».
Όπως, άλλωστε, έχει αναδείξει το insider.gr, ολοένα και μεγαλώνει η λίστα των έργων – υποδομών όπου οι κορυφαίου τεχνικοί όμιλοι της χώρας είτε δεν κατεβαίνουν σε διαγωνισμούς, είτε και, εάν συμμετέχουν, δεν φτάνουν μέχρι το τέλος, δηλαδή δεν υποβάλουν οικονομικές προσφορές, επιλέγοντας να κρατούν δυνάμεις (τεχνικές και χρηματοοικονομικές) διεκδικώντας συγκεκριμένα έργα. Κάτι που παρατηρείται περισσότερο σε διαγωνισμούς με παρελθόν, δηλαδή που ξεκίνησαν προ 2ετίας – 3ετίας (και πίσω) και δεν έχουν ενσωματώσει τα νέα δεδομένα κόστους (υλικών και χρήματος). Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι ακόμα και γκρουπ όπως οι ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ, ΕΛΛΑΚΤΩΡ (ΑΚΤΩΡ Παραχωρήσεις), ΑΒΑΞ, INTRAKAT, ΜΥΤΙΛΗΝΑΙΟΣ επιλέγουν διαγωνισμούς και εταίρους ενώ μέχρι πρότινος συμμετείχαν σε κάθε project του «έβγαινε».
Προφανώς, επίσης, το γεγονός ότι προκηρύχθηκαν διαγωνισμοί, και μάλιστα μαζικά, τα τελευταία χρόνια πολλών δισ. ευρώ συνολικά, παίζει τον ρόλο του ώστε οι κατασκευαστές να «μην καίγονται» για να προχωρήσουν εκ νέου δεκάδες projects, καθώς ακόμα υπάρχει πλήθος έργων από το πρόσφατο παρελθόν χωρίς ανάδοχο ή υπογραφές (για όπου υπάρχει ανάδοχος).
Να σημειωθεί ότι τελευταία, αν και έχουν γίνει κινήσεις κεφαλαιακής ενίσχυσης μέσω ΑΜΚ αλλά και αναδιαρθρώσεις δανεισμού, έχει αρχίσει και πάλι να «στερεύει η δεξαμενή» έκδοσης προσιτών ως προς το επιτόκιο εταιρικών ομολόγων που αποτέλεσε μια σχετικά «φτηνή» πηγή χρηματοδότησης για ομίλους το προηγούμενο χρονικό διάστημα.
«Παντρευόμαστε» ΣΔΙΤ και Παραχωρήσεις
Όπως, μάλλον εύστοχα, αναφέρει στέλεχος του κλάδου, «τα ΣΔΙΤ αποτελούν μια καλή επιλογή για να προχωρήσει ένα έργο, ιδίως όταν υπάρχει και χρηματοοικονομική επάρκεια. Ωστόσο, πρέπει να βάλουμε στο τραπέζι και τα σχετικά ρίσκα. Όχι μόνο σε ότι έχει να κάνει με τους προϋπολογισμούς, αν δηλαδή έχουν εναρμονιστεί με τα νέα δεδομένα, αλλά και σε σχέση με τα κόστη χρήματος. Γιατί τα δημόσια και ιδιωτικά έργα, που επίσης θέλουν κεφάλαιο κίνησης, σε 2-3 χρόνια γίνονται, πληρωνόμαστε, βγάζουμε κέρδος ή ζημία, και τέρμα. Τα ΣΔΙΤ τα… παντρευόμαστε για 25 χρόνια περίπου, λαμβάνοντας πληρωμές διαθεσιμότητας. Άρα, πρέπει να γίνουν από πριν σωστά τα οικονομικά κουμάντα. Γιατί τα ΣΔΙΤ είναι μιας μορφής αυτοχρηματοδότηση». Για τις παραχωρήσεις βέβαια είναι κάπως διαφορετική η εικόνα, ιδίως αν υπάρχει και κατασκευαστικό αντικείμενο, αν και θεωρητικά και σε αυτόν τον τομέα, που επίσης χρειάζεται ιδιωτική συμμετοχή, υπάρχει ο «άγνωστος Χ», που δεν είναι άλλος από τις πιθανές μελλοντικές ροές – εισπράξεις (διόδια).
Όπως έχει αναδείξει το insider.gr από τον περασμένο Νοέμβριο κιόλαςστον τομέα των ΣΔΙΤ και των Παραχωρήσεων, όπου πέραν των υφιστάμενων αναμένονται νέες συμβάσεις και νέοι διαγωνισμοί πολλών δισ. ευρώ συνολικά (από διάφορα υπουργεία, κυρίως το Υποδομών και Μεταφορών αλλά όχι μόνο, όπως και από το ΤΑΙΠΕΔ κ.α.), όπως σημειώνουν στελέχη του χώρου τα αυξημένα επιτόκια επιδρούν σε αρκετά επίπεδα. Από τη μία πλευρά, επιβαρύνουν το κατασκευαστικό κόστος μέσα από το αυξημένο κόστος του αναγκαίου κεφαλαίου κίνησης για την κατασκευή.
Επίσης μειώνουν την καθαρή παρούσα αξία των αναμενόμενων μελλοντικών εσόδων, είτε από την είσπραξη διοδίων είτε από τις εγγυημένες καταβολές του δημοσίου, όπως είναι οι λεγόμενες πληρωμές διαθεσιμότητας (για περίοδο, ως συνήθως, άνω των 25 ετών). Επιπλέον, επιβαρύνουν το χρηματοδοτικό κόστος του παραχωρησιούχου ή του ιδιώτη φορέα για τον δανεισμό που χρηματοδοτεί την κατασκευή και πληρώνει στο κράτος το δικαίωμα για την ανάληψη της παραχώρησης, αλλά και το κόστος των ιδίων κεφαλαίων που εισφέρει.
Η περίπτωση της Αττικής Οδού
Στέλεχος ομίλου που «παρακολουθεί» τον διαγωνισμό του ΤΑΙΠΕΔ για τη νέα 25ετή σύμβαση παραχώρησης της Αττικής Οδού, συνηθίζει να λέει ότι «ο διαγωνισμός αφορά κυρίως στους ξένους ομίλους, όπως τα funds, που έχουν καλύτερη και φθηνότερη πρόσβαση σε κεφάλαια. Προφανώς και το έργο ενδιαφέρει του εγχώριους κατασκευαστές, αλλά σε πρώτο πλάνο είναι οι ξένοι εταίροι που πόνταραν σε εξασφάλιση φτηνής χρηματοδότησης για να βγάλουν μεγαλύτερες αποδόσεις.
Ωστόσο, τα δεδομένα έχουν κάπως αλλάξει σε σχέση με το κόστος χρήματος». Δηλαδή, έχει ακριβύνει ακόμα και για τα ισχυρά funds το κόστος δανεισμού, έστω κι αν αυτό δεν φτάσει να είναι για όλους απαγορευτικό για να δώσουν το παρών στην τελική «μάχη» (όταν αυτή δοθεί). «Ίσως πρέπει να βάλουν και αυτοί λίγο νερό στο κρασί τους. Εκτός αν ρίξουν την τιμή. Οσο ανεβαίνει η ζητούμενη – απαιτούμενη μακροχρόνια απόδοση του έργου (IRR), τόσο πρέπει να πέσει το προσφερόμενο τίμημα, αυτά πάνε αντίστροφα», συμπλήρωσε, επιχειρώντας να «φωτογραφίσει» τις πιθανές προθέσεις των funds.
