Σε κίνδυνο τίθεται ο σταθερός ρόλος του ευρώ, λόγω της καθυστέρησης στην αντιμετώπιση των διαρθρωτικών προβλημάτων της Ε.Ε. (πχ τραπεζική ενοποίηση, ένωση κεφαλαιαγορών) κυρίως λόγω των αντιστάσεων στο εσωτερικό των χωρών - μελών της.
Έτσι, αμφισβητείται ακόμη και η δεύτερη θέση που έχει κατακτήσει το ευρώ στο παγκόσμιο νομισματικό σύστημα, αφού έχασε ουσιαστικά τη μάχη για την πρωτοκαθεδρία μετά τις κρίσεις της περασμένης δεκαετίας στην Ευρωζώνη. Το «καμπανάκι» αυτό χτυπά σε ανάλυσή του, το γερμανικό Ινστιτούτο για τη Διεθνή Πολιτική και Ασφάλεια (SWP, Berlin).
Παρά τον πόλεμο στην Ουκρανία και τον υψηλό πληθωρισμό, ο διεθνής ρόλος του ευρώ παρέμεινε σταθερός πέρυσι, σημειώνει το SWP. Τα προβλήματα στην ενίσχυση του ρόλου του αντανακλούν τα εμπόδια στην περαιτέρω οικονομική ολοκλήρωση της ΕΕ. Μετά την επίθεση της Ρωσίας στην Ουκρανία, επιβλήθηκε μια άνευ προηγουμένου σειρά κυρώσεων στον επιτιθέμενο. Για παράδειγμα, δεσμεύτηκαν τα μισά συναλλαγματικά αποθέματα της ρωσικής κεντρικής τράπεζας και οι ρωσικές τράπεζες αποκλείστηκαν από το παγκόσμιο σύστημα τραπεζικής επικοινωνίας SWIFT.
Πολλοί εμπειρογνώμονες προειδοποίησαν ότι η χρήση των οικονομικών κυρώσεων ως όπλο θα είχε αρνητικό αντίκτυπο στη θέση των δυτικών νομισμάτων στο διεθνές νομισματικό σύστημα και θα οδηγούσε στην ταχεία περιφερειοποίηση και τον κατακερματισμό του.
Ωστόσο, τα τελευταία στοιχεία που δημοσίευσε η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) στη φετινή έκθεση για τον διεθνή ρόλο του ευρώ, δείχνουν ότι δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο. Αυτά είναι καλά νέα για την Ευρώπη, διότι ο αντίκτυπος των κυρώσεων, μεταξύ άλλων και στις χώρες που τις επιβάλλουν, παρακολουθείται στενά από άλλους δυνητικούς επιτιθέμενους, συμπεριλαμβανομένης της Κίνας. Ωστόσο, ο ρόλος του ενιαίου νομίσματος στο διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα χρειάζεται περισσότερη προσοχή, τονίζουν από το γερμανικό think tank.
Η δημιουργία του ενιαίου νομίσματος δεν είχε γεωπολιτικά κίνητρα, αλλά κυρίως την επιθυμία να εξαλειφθούν οι διακυμάνσεις των συναλλαγματικών ισοτιμιών σε μια ολοένα και πιο ολοκληρωμένη ενιαία αγορά. Επί του παρόντος, περισσότεροι από 500 εκατομμύρια άνθρωποι ζουν σε χώρες όπου κυκλοφορούν επίσημα το ευρώ ή νομίσματα συνδεδεμένα με αυτό. Το ενιαίο νόμισμα είναι το δεύτερο σημαντικότερο νόμισμα στο διεθνές νομισματικό σύστημα μετά το δολάριο. Ποια είναι όμως τα οφέλη από την περαιτέρω ενίσχυση του διεθνούς ρόλου του ενιαίου νομίσματος; Ποιες προκλήσεις στέκονται εμπόδιο στο δρόμο του; Οι απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα είναι ιδιαίτερα σημαντικές αυτή τη στιγμή. Διότι η αυξανόμενη γεωπολιτική αντιπαλότητα μεταξύ Κίνας και ΗΠΑ και η σταδιακή μείωση του μεριδίου της Δύσης στην παγκόσμια οικονομία, θέτουν το ερώτημα του ρόλου του ευρώ σε ένα μεταβαλλόμενο, αλλά ακόμη κυριαρχούμενο από το δολάριο, διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα.
- ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Πραγματικά «δεν συμβαίνει και τίποτα σοβαρό»;
Σταθερό νόμισμα με διαρθρωτικά προβλήματα
Κατ' αρχήν, υπάρχει συναίνεση ότι ένας ισχυρότερος διεθνής ρόλος του ευρώ θα ωφελούσε τις ευρωπαϊκές οικονομίες. Θα μείωνε το κόστος άντλησης κεφαλαίων, θα είχε σταθεροποιητική επίδραση στην ευρωπαϊκή αγορά χρέους, θα μείωνε τους συναλλαγματικούς κινδύνους, θα ενίσχυε την αυτονομία της νομισματικής πολιτικής και θα είχε θετικό αντίκτυπο στην πολιτική θέση της ΕΕ. Κατά την πρώτη δεκαετία της ύπαρξής του, το ευρώ έφτασε επίσης κοντά στο να εκθρονίσει το δολάριο, αλλά οι κρίσεις στην ευρωζώνη διέκοψαν απότομα αυτή την τάση.
Έκτοτε, το ευρώ κατέχει σταθερά τη δεύτερη θέση στο διεθνές νομισματικό σύστημα μετά το δολάριο. Τα προβλήματα στην ενίσχυση του διεθνούς ρόλου του ευρώ αντικατοπτρίζουν τις προκλήσεις της πολιτικής και οικονομικής ολοκλήρωσης της ΕΕ καθ' αυτής. Κεντρικό ρόλο παίζει η ποικιλομορφία των οικονομιών των κρατών μελών, πολλές από τις οποίες αντιμετωπίζουν τεράστια διαρθρωτικά προβλήματα. Επιπλέον, δεν υπάρχει ένας ενιαίος κυρίαρχος πίσω από το ενιαίο νόμισμα και είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι θα μπορούσε να προκύψει κάτι τέτοιο. Οι χρηματοπιστωτικές αγορές, που θεωρούνται κλειδί για την ευρεία χρήση ενός νομίσματος, είναι κατακερματισμένες στην Ευρώπη και στερούνται διαφάνειας για τους διεθνείς επενδυτές. Το σχέδιο της Ένωσης Κεφαλαιαγορών σημειώνει σχετικά αργή πρόοδο, σημειώνει το SWP.
Παρά τη σημαντική αύξηση της έκδοσης κοινών χρεογράφων, η ΕΕ δεν διαθέτει ασφαλές περιουσιακό στοιχείο συγκρίσιμο με αυτό των ΗΠΑ. Μόνο η Γερμανία, οι Κάτω Χώρες και το Λουξεμβούργο έχουν τις υψηλότερες αξιολογήσεις πιστοληπτικής ικανότητας. Η δεύτερη και η τρίτη μεγαλύτερη χώρα της Ευρωζώνης, η Γαλλία και η Ιταλία, αντιμετωπίζουν σοβαρά διαρθρωτικά προβλήματα και δυσκολίες στη σταθεροποίηση του δημόσιου χρέους τους.
Επιπλέον, η Ευρώπη εξαρτάται από τις χρηματοπιστωτικές υποδομές των ΗΠΑ, για παράδειγμα στα συστήματα καρτών πληρωμών. Παρόλο που η πολιτικοστρατιωτική συμμαχία με τις ΗΠΑ εμφανίζεται σήμερα ισχυρότερη από ποτέ, δεν είναι σαφές πώς θα εξελιχθεί η πολιτική κατάσταση στις ΗΠΑ στο μέλλον. Η προεδρία του Ντόναλντ Τραμπ έδειξε ότι η Ευρώπη θα πρέπει να αναπτύξει τη δική της ανεξάρτητη χρηματοοικονομική υποδομή. Ωστόσο, πρόκειται για μια πολύ σύνθετη και χρονοβόρα διαδικασία που απαιτεί στενή συνεργασία μεταξύ κυβερνήσεων, χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, ρυθμιστικών αρχών και παρόχων τεχνολογίας.
- ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Ο πληθωρισμός παραμένει εδώ...
Εθνικά συμφέροντα που παρεμποδίζουν
Για πολλά χρόνια, οι προσπάθειες για τη διεθνή χρήση του ευρώ παρεμποδίζονταν επίσης από αντικρουόμενα συμφέροντα μεταξύ των κρατών μελών. Ορισμένα κράτη μέλη, συμπεριλαμβανομένης της Γερμανίας, είχαν την άποψη ότι η διεθνοποίηση του νομίσματος θα έπρεπε να είναι αποτέλεσμα των δυνάμεων της αγοράς και όχι σκόπιμη ενέργεια των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων.
Ωστόσο, η ενίσχυση της διεθνούς θέσης του ευρώ δεν απαιτεί μια μετα-συμφωνία μεταξύ των κρατών μελών. Αυτό που χρειάζεται είναι μεγαλύτερη δέσμευση για την επίλυση των διαρθρωτικών προβλημάτων των δικών τους οικονομιών και μεγαλύτερη «ιδιοκτησία» σημαντικών έργων της ΕΕ: Τραπεζική Ένωση, Ένωση Κεφαλαιαγορών, ψηφιοποίηση και πράσινος μετασχηματισμός, τα οποία προχωρούν πολύ αργά. Η ψηφιοποίηση της οικονομίας απαιτεί ολοκληρωμένα μέτρα, από τη στήριξη της ανάπτυξης των ευρωπαϊκών συστημάτων πληρωμών έως την καλύτερη ενημέρωση των πολιτών σχετικά με τις ευκαιρίες και τους κινδύνους που συνδέονται με τις ψηφιακές επενδύσεις, για παράδειγμα. Μια βασική πρόκληση θα είναι να φτάσει το υπό την ηγεσία της ΕΚΤ έργο του ψηφιακό ευρώ στη φάση της υλοποίησης. Το έργο αυτό έχει τη δυνατότητα να αναπτύξει μια πολυπόθητη υποδομή πληρωμών στην Ευρώπη.
- ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Το 2028 «ίσως» και να ψωνίζουμε στο σούπερ μάρκετ με «ψηφιακό» Ευρώ
Ακόμη και αν τα θέματα πολιτικής ασφάλειας, η διαδικασία διεύρυνσης της ΕΕ ή τα θεσμικά ζητήματα κυριαρχούν σήμερα στην ευρωπαϊκή ατζέντα, δεν πρέπει να παραβλέπεται ότι η βάση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης είναι η οικονομία. Η εσωτερική αγορά της ΕΕ υπάρχει σε συμβίωση με το κοινό νόμισμα ευρώ. Και τα δύο σχέδια απέχουν πολύ από το να ολοκληρωθούν και απαιτούν πολύ περισσότερη πολιτική προσοχή και σκέψη πέρα από κομματικά ή εθνικά συμφέροντα. Ωστόσο, αυτό θα είναι δύσκολο στο εγγύς μέλλον, καθώς η ΕΕ και τα κράτη μέλη αντιμετωπίζουν μια σειρά εκλογών σε ευρωπαϊκό, εθνικό και περιφερειακό επίπεδο.
