«Οι αυξημένες σε πυκνότητα – ύψος βροχής και διάρκεια βροχοπτώσεις και τα έντονα πλημμυρικά φαινόμενα που καταγράφονται τα τελευταία χρόνια στη Θεσσαλία, πλήττουν έντονα περιοχές και οικισμούς, ενώ παράλληλα λόγω της γεωμορφολογίας ορισμένων ορεινών περιοχών, όπως Πήλιο, Πίνδος, επιφέρουν κατολισθητικά φαινόμενα πλήττοντας ή κινδυνεύοντας να πλήξουν δημόσιες υποδομές ή οικισμούς, καθιστώντας αναγκαία τη λήψη μέτρων και παρεμβάσεων» αναφέρεται στο έγγραφο Εξειδίκευσης του Περιφερειακού Προγράμματος «ΘΕΣΣΑΛΙΑ» 2021-2027 του ΕΣΠΑ. Πρόκειται για το έγγραφο που συντάχθηκε με δεδομένα του 2021. Φέτος, μετά από τη διαδικασία έγκρισης των Βρυξελλών που μεσολάβησε, ενεργοποιήθηκε με στόχο την υλοποίηση των έργων έως το τέλος της δεκαετίας.
- ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Κομισιόν: Δημοσιονομικό «βαρίδι» από τις φυσικές καταστροφές – Στα 10 δισ. ο απολογισμός για την Ελλάδα
Περιλαμβάνεται ειδικός στόχος για την προώθηση της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή και της πρόληψης του κινδύνου καταστροφών (όπως προβλέπεται σε κάθε περιφερειακό πρόγραμμα). Και η περιφέρεια αιτιολογεί το λόγο που ζητά χρήματα από την ΕΕ, εξηγώντας τα προβλήματα που υπάρχουν.
Αναφέρεται γενικά πως η κλιματική αλλαγή είναι ένας από τους κυριότερους παράγοντες πίεσης στο φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον με σημαντικές περιβαλλοντικές και οικονομικές επιπτώσεις για τη Θεσσαλία. Οι σημαντικότεροι κίνδυνοι όπου θα συμβάλει για την πρόληψη και μείωση δυσμενών επιπτώσεων το ΠΕΠ αφορούν σε πλημμύρες, δασικές πυρκαγιές, ακραία καιρικά φαινόμενα, διάβρωση των ακτών αλλά και κατολισθήσεις. Σύμφωνα με στοιχεία της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας που παρουσιάζονται στο έγγραφο, η Θεσσαλία την περίοδο 2014-2019 ήταν η δεύτερη περιφέρεια της χώρας αναφορικά με τον αριθμό κηρύξεων περιοχών της σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης πολιτικής προστασίας με 67 κηρύξεις.
- ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Φονικές πλημμύρες: Σχέδιο αποκατάστασης 3 αξόνων για αγρότες, περιουσίες και υποδομές – Το βλέμμα στραμμένο στη διάσωση
«Οι έντονες βροχοπτώσεις δημιουργούν πλημμυρικά φαινόμενα που πλήττουν και οικισμούς» αναφέρεται.
«Η Περιφέρεια Θεσσαλίας αναμένεται να επηρεασθεί ποικιλοτρόπως από την κλιματική αλλαγή» αναφέρεται. Και επισημαίνεται πως «σημαντικό ζήτημα αποτελούν οι πιέσεις που μπορούν να δεχτούν η αγροτική παραγωγή & οι παράκτιες & νησιωτικές περιοχές». Περιγράφεται το Περιφερειακό Σχέδιο Θεσσαλίας για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή (ΠεΣΠΚΑ) που επίσης καταγράφει την ανάγκη για δράσεις πρόληψης και αντιμετώπισης προβλημάτων που σχετίζονται με δασικές πυρκαγιές, πλημμύρες και διάβρωση ακτών.
- ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Η κλιματική αλλαγή τρέχει πολύ πιο γρήγορα...
Γενικά, «η Θεσσαλία διαθέτει μεγάλους ορεινούς όγκους, ασταθείς γεωλογικά περιοχές με έντονο γεωγραφικό ανάγλυφο, που πληττόμενο από πυρκαγιές και πλημμύρες εμφανίζει κατολισθητικά φαινόμενα με επιπτώσεις και σε δημόσιες υποδομές και κίνδυνο για οικισμούς. Είναι χαρακτηριστικό ότι η Περιφερειακή Ενότητα Μαγνησίας ήταν μία εκ των συνολικά 11 Περιφερειακών Ενοτήτων της Ελλάδας που κηρύχθηκε σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης πολιτικής προστασίας για φαινόμενα κατολισθήσεων το διάστημα 2014-2019, ενώ φαινόμενα κατολισθήσεων παρατηρούνται και στα Μετέωρα και στην ορεινή δυτική Θεσσαλία.
Γίνεται επίσης αναφορά εξειδικευμένα και σε άλλους κλιματικούς κινδύνους. Επισημαίνεται πως «το 2021 περιοχές των Περιφερειακών Ενοτήτων Λάρισας, Τρικάλων και Καρδίτσας τέθηκαν σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης λόγω της ισχυρής σεισμικής δόνησης που εκδηλώθηκε στις 03-03-2021 πλήττοντας σημαντικά μεταξύ άλλων αρκετές δημόσιες υποδομές. Η σεισμικότητα στη Θεσσαλία καταγράφεται σημαντική, οδηγώντας στην ανάγκη ενίσχυσης των υποδομών της.
- ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Κρας τεστ για την Ευρώπη η κλιματική αλλαγή
Αναφέρεται επίσης πως η Θεσσαλία διαθέτει 697 χλμ. ακτογραμμής εκ των οποίων το 36,7% βρίσκεται υπό διάβρωση. Το ποσοστό αυτό ξεπερνά τον εθνικό μ.ό. (28,6%) και κατατάσσει την Περιφέρεια 4η στο σύνολο των περιφερειών της χώρας ως προς την έκταση των προβλημάτων διάβρωσης. Μάλιστα, «παρά τον εντοπισμό του προβλήματος στην παρούσα φάση διαπιστώνεται έλλειψη επαρκών δεδομένων για συγκεκριμένες δράσεις και τεχνικά έργα αντιμετώπισής του».
Επίσης, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις που περιέχονται στην Εθνική Στρατηγική για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή, ο αριθμός των ημερών με εξαιρετικά αυξημένο κίνδυνο πυρκαγιάς, αναμένεται να αυξηθεί κατά 40 ημέρες το 2071-2100 σε όλη την Ανατολική Ελλάδα και συνεπώς και στη Θεσσαλία. «Είναι λοιπόν αναγκαία η ανάπτυξη δράσης για την προστασία των δασών αλλά και των κατοίκων» αναφέρεται.
Το σχέδιο για την επόμενη 7ετία
Με βάση τα παραπάνω «προτείνονται μια σειρά δράσεων που θα βελτιώσουν την ικανότητα πρόληψης και αντιμετώπισης των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής αλλά και άλλων φυσικών καταστροφών. Οι δράσεις αυτές θα πραγματοποιούνται μέσω μιας οικοσυστημικής προσέγγισης η οποία θα λαμβάνει υπόψη τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ του ανθρώπινου παράγοντα και του περιβάλλοντος με σκοπό την αρμονική συνύπαρξη τους και την επίτευξη μιας ανάπτυξης με κυρίαρχο συστατικό της την προστασία του περιβάλλοντος. Οι παρεμβάσεις που δρομολογούνται έχουν τοπικό χαρακτήρα και συνεπικουρούν αυτές που προβλέπονται στην Εθνική Στρατηγική για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή. Επιπλέον καλύπτουν, τόσο κινδύνους από την κλιματική αλλαγή, όσο και άλλους που απορρέουν από φυσικές καταστροφές όπως αυτή των σεισμών. Με τον τρόπο αυτόν ενισχύεται η προστασία της περιφέρειας και επιτυγχάνεται ο ολοκληρωμένος σχεδιασμός έναντι όλων των φυσικών καταστροφών. Όπου είναι τεχνικά εφικτό, θα προτεραιοποιούνται προσεγγίσεις φιλικές προς το οικοσύστημα(ecosystem based approaches) για την αντιμετώπιση των κινδύνων της κλιματικής αλλαγής και των φυσικών κινδύνων. Οι δράσεις που θα χρηματοδοτηθούν θα είναι συμβατές με την Περιφερειακή Στρατηγική για την Κλιματική Αλλαγή.
Ως ενδεικτικές δράσεις αντιμετώπισης επιπτώσεων κλιματικής αλλαγής όπως αναφέρονται στον προγραμματισμό του νέου ΕΣΠΑ είναι οι εξής:
- Αντιπλημμυρική προστασία οικισμών με έργα τοπικής σημασίας και λοιπές δράσεις σύμφωνα με το Σχέδιο Διαχείρισης Κινδύνων Πλημμύρας. Στόχος της δράσης είναι η ενίσχυση της ανθεκτικότητας οικισμών της Περιφέρειας Θεσσαλίας σε πλημμυρικά φαινόμενα που προκαλούνται από την κλιματική αλλαγή. Η δράση έρχεται σε συμφωνία με το Σχέδιο Διαχείρισης Κινδύνων Πλημμύρας στο πλαίσιο εναρμόνισης της εθνικής νομοθεσίας με την Οδηγία 2007/60/ΕΚ.
- Εξοπλισμοί πολιτικής προστασίας σε τοπικό επίπεδο Ο εξοπλισμός που θα χρηματοδοτηθεί θα είναι μέρος της Περιφερειακής Στρατηγικής για την Κλιματική Αλλαγή, σε συμφωνία με τα προβλεπόμενα στο Εθνικό Σχέδιο για την Κλιματική Αλλαγή και το σχέδιο «ΞΕΝΟΚΡΑΤΗΣ». Το Πρόγραμμα επικεντρώνεται σε μηχανολογικό εξοπλισμό και χωματουργικά μηχανήματα μικρού προϋπολογισμού για την αντιμετώπιση/περιορισμό των επιπτώσεων των σχετιζόμενων με το κλίμα φυσικών κινδύνων (π.χ. πυρκαγιές, πλημμύρες, ακραία καιρικά φαινόμενα). Έργα εθνικού χαρακτήρα και εξοπλισμός κρατικών δομών εθνικής εμβέλειας θα χρηματοδοτηθούν από το Τομεακό Πρόγραμμα «Πολιτική Προστασία». Πριν από την έκδοση των προσκλήσεων, η Διαχειριστική Αρχή, σε στενή διαβούλευση με την Επιτελική Δομή ΕΣΠΑ του Υπουργείου Κλιματικής Κρίσης Πολιτικής Προστασίας, θα καταγράψει τις ανάγκες πολιτικής προστασίας και διαχείρισης φυσικών καταστροφών κάθε Δήμου αλλά και των άλλων αρμόδιων φορέων της Περιφέρειας. Στην πρόσκληση θα επισυναφθεί παράρτημα, το οποίο θα περιέχει την κατηγορία των έργων και τον επιλέξιμο προϋπολογισμό, λαμβάνοντας υπόψη τον διαθέσιμο προϋπολογισμό του Περιφερειακού Προγράμματος και των σχετικών προτεραιοτήτων του. Τα ενταγμένα έργα θα γνωστοποιούνται στην Επιτελική Δομή του Υπουργείου Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας, με σκοπό να ενσωματωθούν στον συντονισμό αντιμετώπισης καταστροφών του Υπουργείου σε περιφερειακό επίπεδο.
- Μέτρα για την αντιμετώπιση της διάβρωσης των ακτών Η δράση αφορά στα μέτρα προτεραιότητας του Περιφερειακού Σχεδίου για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή (ΠΕΣΚΑ) στον τομέα της διάβρωσης των ακτών, όπως περιλαμβάνονται σε αυτό. Σύμφωνα με το προς έγκριση ΠεΣΠΚΑ τα προτεινόμενα μέτρα προτεραιότητας στον τομέα αυτό αφορούν στη δημιουργία ακτολογίου, στον καθορισμό ζωνών επικινδυνότητας (υψηλού, μεσαίου και χαμηλού κινδύνου) ανάλογα με το χαρακτήρα κάθε παράκτιας περιοχής της Περιφέρειας Θεσσαλίας, στην εκπόνηση μελέτης εκτίμησης της τρωτότητας, των κινδύνων και των επιπτώσεων της κλιματικής μεταβολής στις παράκτιες περιοχές στην Περιφέρεια Θεσσαλίας και στη θέσπιση ενός μηχανισμού συνεχούς παρακολούθησης των παράκτιων περιοχών.
- Προστασία οικισμών από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, όπως φωτιές, με παρεμβάσεις σε περιαστικές δασικές εκτάσεις (καθαρισμοί, αντιπυρικές ζώνες, κλπ.). Η δράση αφορά στην προστασία οικισμών από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και κυρίως από δασικές πυρκαγιές. Οι παρεμβάσεις που προβλέπονται αφορούν σε περιαστικές δασικές εκτάσεις με καθαρισμούς των εδαφών, δενδροφυτεύσεις – αναδασώσεις, χάραξη αντιπυρικών ζωνών, εγκατάσταση συστημάτων ή και εξοπλισμού παρακολούθησης και πυρόσβεσης, μεταξύ άλλων. Επιπλέον και σύμφωνα με την Εθνική Στρατηγική για την Προσαρμογή EL 93 EL στην Κλιματική Αλλαγή, περιλαμβάνονται και δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του κοινού.
- Έργα και μελέτες προστασίας οικισμών από κατολισθήσεις. Η δράση αφορά: - Εκπόνηση τεχνικών μελετών προστασίας οικισμών από κατολισθήσεις και Υλοποίηση έργων και παρεμβάσεων όπως τεχνικά έργα αντιστήριξης, τοποθέτηση πλεγμάτων προστασίας κ.ά. Ενδεικτικές δράσεις αντιμετώπισης επιπτώσεων φυσικών καταστροφών:
- Επιχειρησιακά σχέδια εντοπισμού ευάλωτων δημοσίων υποδομών έναντι φυσικών καταστροφών (π.χ. σεισμό). Σύμφωνα με το Περιφερειακό Επιχειρησιακό Σχέδιο για την Κλιματική Αλλαγή πολλές γέφυρες εγκατεστημένες στο οδικό δίκτυο υπόκεινται σε υδραυλική διάβρωση λόγω της έκθεσης σε ροές ποταμών και χειμάρρων αλλά και σε καταπόνηση από μέτριους και ισχυρούς σεισμούς, με αποτέλεσμα να καθίσταται απαραίτητη μια μελέτη καταγραφής της στατικής τους επάρκειας για αξιολόγηση αναγκών θωράκισής τους. Αντίστοιχη ανάγκη διαπιστώνεται, μετά και την πρόσφατη έντονη σεισμική δραστηριότητα, για τα κτίρια του δημόσιου τομέα, ιδίως τα νευραλγικής χρήσης. Με την παρούσα δράση προβλέπεται η εκπόνηση επιχειρησιακού σχεδίου εντοπισμού των πλέον ευάλωτων σε ενδεχόμενο σεισμό δημοσίων υποδομών, εξετάζοντας κατά προτεραιότητα γέφυρες εθνικού περιφερειακού και τοπικού δικτύου και δημόσια κτίρια των τομέων εκπαίδευσης και υγείας.
- Επεμβάσεις ενίσχυσης ανθεκτικότητας δημοσίων υποδομών σε φυσικές καταστροφές. Η δράση συμπληρώνει την αμέσως προηγούμενη και αφορά στην εκπόνηση των απαραίτητων τεχνικών μελετών και υλοποίηση παρεμβάσεων για την ενίσχυση της στατικότητας και εν γένει βελτίωση της σεισμικής ανθεκτικότητας των δημόσιων κτιρίων και υποδομών που δεν καλύπτουν τις απαιτήσεις αντισεισμικότητας και κρίνονται σημαντικά ευάλωτες, όπως προκύψουν από το επιχειρησιακό σχέδιο ή και άλλη ολοκληρωμένη σχετική μελέτη. Ειδικότερα η δράση αφορά: - Εκπόνηση τεχνικών μελετών ενίσχυσης αντισεισμικής θωράκισης δημοσίων υποδομών και - Υλοποίηση έργων και παρεμβάσεων ενίσχυσης της στατικότητας δημοσίων υποδομών Κατά την ενεργοποίηση της δράσης θα ληφθούν υπόψη καλές πρακτικές παρεμφερών παρεμβάσεων. Οι δράσεις έχουν εκτιμηθεί ότι συμμορφώνονται με την Αρχή DNSH σύμφωνα με το προοίμιο 10 του ΚΚΔ 2021/1060.
