Στην τελευταία Σύνοδο Κορυφής, παρά τις εκρηκτικές εξελίξεις στην Μ. Ανατολή που απασχόλησαν τους ηγέτες της Ε.Ε., η «καυτή πατάτα» της επαναφοράς του Συμφώνου Σταθερότητας από 1/1/2024, διαπέρασε μία σειρά συναντήσεων στο περιθώριο της συνάντησης, με την ισπανική προεδρία να επιχειρεί να ανοίξει έγκαιρα ένα δρόμο συμβιβασμού.
Σύμφωνα με τα όσα διέρρευσαν από την πλευρά αυτή επιχειρείται να γίνει ξεχωριστά και ταυτόχρονα συνδυασμένα η συζήτηση σε τέσσερις διαφορετικούς φακέλους. Τα «μέτωπα» όπως έχουν καταλήξει να είναι μέχρι στιγμής είναι τα ακόλουθα:
* Πως θα ελέγχεται έλλειμμα και χρέος. H Γαλλία, η Ιταλία, η Ισπανία και σε δεύτερη μοίρα η Πορτογαλία και η Ελλάδα, ιδιαίτερα λόγω υψηλού χρέους, έχουν είτε άμεσα είτε έμμεσα δηλώσει την υποστήριξή τους στην πρόταση της Κομισιόν. Αυτή προβλέπει την όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ευελιξία μέσα από τα εθνικά μεσοπρόθεσμα «αλα κάρτ» σχέδια προσαρμογής. Αυτά τα σχέδια θα είναι προσαρμοσμένα στις εθνικές «δυσκολίες» και θα έχουν στόχο την χάραξη μιας βιώσιμης πορείας προς την επίτευξη των δύο στόχων, ελλείμματος και χρέους. Από την άλλη πλευρά Γερμανία, Ολλανδία, Αυστρία, Δανία και τα τρία κράτη της Βαλτικής διαφωνούν με την κατεύθυνση αυτή και ζητούν συγκεκριμένους στόχους μείωσης ελλειμμάτων και χρέους, καθώς εμφανίζονται «να ανησυχούν ότι θα μπορούσε να γίνει κατάχρηση του περιθωρίου ελιγμών». Το Βερολίνο φρόντισε μάλιστα να «διαρρεύσει» ανεπίσημο κυβερνητικό έγγραφο που ορίζει ότι θα πρέπει να υποχρεώνονται τα κράτη μέλη με χρέος μεγαλύτερο του 60% του ΑΕΠ να το μειώνουν κατά 0,5% ή 1% ετησίως, ανάλογα με το μέγεθός του. Σε αντίθεση με την κατεύθυνση αυτή η Κομισιόν έχει εισηγηθεί μέτρα μείωσης του ελλείμματος – όχι του χρέους - κατά 0,5% του ΑΕΠ ετησίως, έως ότου αυτό μειωθεί κάτω από το όριο του 3%. Όσο δε για το χρέος εισηγήθηκε σαν στόχο την γενική απαίτηση ο λόγος του χρέους προς το ΑΕΠ να είναι χαμηλότερος στο τέλος των μεσοπρόθεσμων σχεδίων από ό,τι στην έναρξή τους.
* Δαπάνες εκτός Ελλείμματος και Χρέους. Με δεδομένο ότι η Πράσινη Συμφωνία, δηλαδή η λεγόμενη πράσινη ενεργειακή μετάβαση απαιτεί περισσότερα από 620 δισεκατομμύρια ευρώ μέχρι το 2030, η Κομισιόν εκτιμά ότι η πρότασή της για το έλλειμμα και το χρέος δημιουργεί δημοσιονομικό περιθώριο αρκετό για να χρηματοδοτηθεί η πράσινη μετάβαση και η υποστήριξη της βιομηχανίας παραγωγής μικροτσίπ. Πολλές κυβερνήσεις όμως εκτιμούν ότι αυτά τα περιθώρια δεν είναι αρκετά και πιέζουν για την εισαγωγή μιας παραλλαγής του λεγόμενου «χρυσού κανόνα». Πρόκειται για ένα κανόνα ο οποίος θα επιτρέπει τον μη υπολογισμό των επενδύσεων που αφορούν ενέργεια και μικροτσιπ στο έλλειμμα και το χρέος. Η Ιταλία μάλιστα πρότεινε επίσης να εξαιρεθούν και τα κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης όπως και οι εξοπλιστικές δαπάνες. Κάθετα αντίθετη στην εισαγωγή του «χρυσού κανόνα» παραμένει η Γερμανία…
* Εφαρμογή Συμφώνου και κυρώσεις. Τι θα γίνεται σε περίπτωση μη συμμόρφωσης στους όποιους κανόνες τελικά καταλήξουν στο πλαίσιο του Συμφώνου Σταθερότητας; Μια χώρα που δεν συμμορφώνεται θα υφίσταται κυρώσεις, ήτοι θα μπορεί να της επιβληθεί πρόστιμο έως και 0,5% του ΑΕΠ του. Βέβαια, παρά το γεγονός ότι τα επίπεδα χρέους έχουν ξεπερασθεί στην πλειονότητα των χωρών μελών δεν έχουν επιβληθεί ποτέ πρόστιμα μέχρι σήμερα για τον λόγο αυτό και μόνο. Η Κομισιόν στην πρότασή της εισηγείται μέτρα επιτάχυνση της «διαδικασίας υπερβολικού ελλείμματος». Ειδικά για τις υπερχρεωμένες χώρες, προβλέπει αυτόματη ενεργοποίηση της διαδικασίας. Τα μέτρα που προτείνονται περιλαμβάνουν επίσης κατά περίπτωση μειωμένα πρόστιμα, αλλά και μέτρα δημοσιοποίησης όπως η δυνατότητα «προσαγωγής» των υπουργών οικονομικών για «απολογία» ενώπιον του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.
* Κατανομή εξουσιών στην Ε.Ε. Ο τελευταίος φάκελος περιλαμβάνει μία ιδιαίτερη πλευρά των προβλημάτων επαναφοράς του Συμφώνου, αυτή της «κατανομής» εξουσιών στα κοινοτικά όργανα για την εφαρμογή του. Με βάση την πρόταση της Κομισιόν αυτή θα είναι υπεύθυνη για την «εποπτεία» και «καθοδήγηση» σε κάθε χώρα και θα δεσμευτεί με το μεσοπρόθεσμο σχέδιο, για τη σταδιακή μείωση ελλειμμάτων και χρέους, με συγκεκριμένο πρόγραμμα «μεταρρυθμίσεων». Με άλλα λόγια ένα είδος «μνημονίου» που ελέγχει μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις, δηλαδή τον Προϋπολογισμό της χώρας. Αυτό θα περιλαμβάνει και την φορολογική πολιτική που θα πρέπει να εγκριθεί από το Συμβούλιο και να εφαρμοσθεί από κάθε κυβέρνηση υπό την εποπτεία της Επιτροπής. Αυτό καθιστά την Κομισιόν εξαιρετικά ισχυρή και της αποδίδει «εξουσία» που δεν είναι όλοι διατεθειμένοι να της την δώσουν στην Ε.Ε. Ιδιαίτερα το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στο οποίο οι κυβερνήσεις έχουν τον πρώτο λόγο δεν είναι διατεθειμένοι να παραχωρήσουν τέτοιες εξουσίες στην Κομισιόν και επικεντρώνονται τώρα στο πώς να αλλάξει η «κατανομή της εξουσίας». Η αντιπαλότητα αυτή άλλωστε έχει ήδη εκφραστεί μέσω προσώπων στην σχεδόν εχθρική σχέση Φον Ντερ Λάιεν και Μπορέλ.
Με αυτά τα δεδομένα, παράγοντες με τους οποίους μίλησε το Insider.gr στις Βρυξέλλες αναφέρουν ότι η δυνατότητας κατοχύρωσης μιας συμφωνίας άμεσα είναι ανύπαρκτη. Αυτό όμως αναμένεται να αλλάξει μετά τις 15 Δεκέμβρη. Τότε υπολογίζεται ότι κάποιες κινήσεις που αναμένονται από την Ρώμη θα ανοίξουν ένα παράθυρο συμβιβασμού με «ανταλλάγματα». Ένα τέτοιο είναι για παράδειγμα η έγκριση από το ιταλικό κοινοβούλιο – είναι το μοναδικό στην Ε.Ε. που έχει αρνηθεί αυτή την έγκριση μέχρι σήμερα - της αναθεώρησης του καταστατικού του ESM, ώστε αυτός να αποκτήσει το δικαίωμα στήριξης του Ταμείου Αναδιάρθρωσης Τραπεζών (σε περίπτωση ανάγκης) στο ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα. Σύμφωνα με τις πληροφορίες αυτές αναμένεται ότι με «υπερβάσεις» σε τέτοια ζητήματα θα δρομολογηθούν έκτακτες συναντήσεις στο γύρισμα του χρόνου ώστε να υπάρχει το νέο Σύμφωνο Σταθερότητας την 1/1/2024.
