Αντιμέτωπoς με πλήρες αδιέξοδο βρίσκεται ο κρατικός προϋπολογισμός της Ουκρανίας, καθώς όλα τα φορολογικά έσοδα της κατευθύνονται στην άμυνα και δεν υπάρχει καμία «εσωτερική» δυνατότητα να καλυφθούν οι άλλες δημόσιες δαπάνες, δηλαδή για μισθούς και υποδομές. Έτσι, μένει μόνο η εξωτερική βοήθεια, η οποία, όμως, είναι μπλοκαρισμένη. Καμία από τις τρεις εναλλακτικές εξωτερικής βοήθειας (από ΕΕ, ΗΠΑ ή χρήση των δεσμευμένων ρωσικών αποθεματικών) που βρίσκονται στο τραπέζι, δεν φαίνεται να μπορεί να προχωρήσει, προκειμένου να κλείσει μία «τρύπα» ύψους 40 δισ. ευρώ ή το 20% του ΑΕΠ της, δηλαδή πάνω από το έλλειμμα της Ελλάδας όταν χρεοκόπησε το 2010.
Kάθε «δεκάρα» που εισπράττει σήμερα η Ουκρανία σε φόρους, όπως δήλωσε πρόσφατα ο πρωθυπουργός της χώρας, Ντένις Σμιντάλ, πηγαίνει στον στρατό. Συνεπώς, το κράτος στερείται χρήματα για σχεδόν όλα τα υπόλοιπα: για δρόμους και σχολεία, για μισθούς και συντάξεις, για την αστυνομία και την αποκομιδή σκουπιδιών. Ο προϋπολογισμός του 2024 αναμένεται να εγκριθεί αυτή την εβδομάδα - και σύμφωνα με το Υπουργείο Οικονομικών, υπάρχει μία «τρύπα» περίπου 40 δισεκατομμυρίων ευρώ.
Ως εκ τούτου, το Κίεβο ελπίζει σε νέα κονδύλια από την ΕΕ και τις ΗΠΑ. Ωστόσο, η οικονομία της χώρας ανακάμπτει ταχύτερα από ό,τι αναμενόταν. Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) μόλις αναθεώρησε σημαντικά την πρόβλεψή του για την ανάπτυξη φέτος: από -3% σε +2%, ενώ το ουκρανικό υπουργείο Οικονομικών αναμένει ακόμη και σχεδόν +5%.
Παρ' όλα αυτά, η κατάσταση είναι αρκετά λεπτή. Το δημοσιονομικό έλλειμμα των 40 δισεκατομμυρίων ευρώ είναι σχεδόν το 20% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος. Συγκριτικά, η Ελλάδα έφτασε περίπου στο 15% κατά τη διάρκεια της κρίσης του ευρώ, οπότε πώς μπορεί ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι να κλείσει την «τρύπα» στον προϋπολογισμό; Προς το παρόν υπάρχουν τρία σχέδια, σύμφωνα με τη Welt:
- Η ΕΕ έχει υποσχεθεί στο Κίεβο 50 δισεκατομμύρια ευρώ - αλλά η Ουγγαρία μπλοκάρει την πληρωμή.
- Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν υποσχέθηκε περισσότερα από 60 δισεκατομμύρια δολάρια - αλλά οι Ρεπουμπλικάνοι τον φρενάρουν.
- Υπάρχουν τα δεσμευμένα κεφάλαια της ρωσικής Κεντρικής Τράπεζας, συνολικού ύψους περίπου 300 δισεκατομμυρίων δολαρίων, τα οποία δεν μπορούν να διατεθούν στην Ουκρανία, σύμφωνα με δικηγόρους.
Πιο αναλυτικά:
ΕΕ: Η Ουγγαρία μπλοκάρει την νέα στήριξη στην Ουγγαρία
Αυτή τη στιγμή, φαίνεται ότι η χώρα αγωνίζεται περισσότερο από ποτέ για διεθνή στήριξη, καθώς η βοήθεια των Βρυξελλών λήγει τον Δεκέμβριο.
Ως εκ τούτου, η Κομισιόν θέλει να δρομολογήσει ένα νέο πακέτο: 50 δισεκατομμύρια ευρώ για την Ουκρανία για τα επόμενα τέσσερα χρόνια, συμπεριλαμβανομένων 17 δισεκατομμυρίων σε επιχορηγήσεις και 33 δισεκατομμυρίων σε δάνεια, αλλά η Ουγγαρία έχει μέχρι στιγμής σταματήσει το σχέδιο.
Ο πρωθυπουργός Βίκτορ Όρμπαν λέει ότι η Ουκρανία είναι υπερβολικά διεφθαρμένη και ότι τα κονδύλια της ΕΕ απειλούν να διαρρεύσουν. Μια περίεργη ένσταση, αν σκεφτεί κανείς ότι σύμφωνα με την οργάνωση Transparency International, η ίδια η Ουγγαρία είναι μια από τις πιο διεφθαρμένες χώρες στην Ευρώπη. Πιθανότατα υπάρχει και ένας άλλος λόγος για τον αποκλεισμό του Όρμπαν. Πριν από σχεδόν ένα χρόνο, η ΕΕ πάγωσε περίπου 22 δισεκατομμύρια ευρώ από τα λεγόμενα κονδύλια συνοχής για την Ουγγαρία. Σύμφωνα με την Επιτροπή της ΕΕ, η χώρα παραβίαζε τα πρότυπα του κράτους δικαίου και τα ταμεία συνοχής προορίζονται να βοηθήσουν τις φτωχότερες περιοχές της Ευρώπης και αποτελούν σημαντική πηγή χρημάτων για τη Βουδαπέστη. Ο Όρμπαν απαιτεί από τις Βρυξέλλες να αποδεσμεύσουν τα κονδύλια. Μόνο τότε θα εγκρίνει τη βοήθεια για την Ουκρανία και οι ευρωβουλευτές προειδοποιούν την Επιτροπή να μην υποχωρήσει.
«Το κράτος δικαίου και η ανεξαρτησία της δικαιοσύνης είναι αδιαπραγμάτευτα», λέει ο Ράσμους Άντρεσεν, πολιτικός των Γερμανών Πρασίνων στον τομέα της δημοσιονομικής πολιτικής. «Ως θεματοφύλακας του Συντάγματος της ΕΕ, η Επιτροπή θα πρέπει να το γνωρίζει αυτό και να το επιδιώκει» υπογράμμισε. Σύμφωνα με τον Άντρεσεν, ο Όρμπαν έχει επανειλημμένα μπλοκάρει στο παρελθόν αποφάσεις της ΕΕ που απαιτούσαν ομοφωνία, προκειμένου να διεκδικήσει τα οικονομικά του συμφέροντα. «Τα υπόλοιπα κράτη - μέλη δεν πρέπει να το ανεχτούν άλλο αυτό», λέει ο πολιτικός των Πρασίνων, προσθέτοντας ότι ένα πιθανό σενάριο είναι ότι οι Βρυξέλλες θα αποδεσμεύσουν τελικά τουλάχιστον μέρος των κονδυλίων.
ΗΠΑ: Οι Ρεπουμπλικάνοι θέλουν να «παγώσουν» τη βοήθεια προς το Κίεβο
Μια συμφωνία για περαιτέρω βοήθεια προς την Ουκρανία είναι πιθανώς πολύ σημαντική για την Επιτροπή, ενώ καθυστερήσεις υπάρχουν και στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Μπάιντεν σχεδιάζει ένα πακέτο βοήθειας για τους συμμάχους ανά τον κόσμο:
- 61 δισεκατομμύρια δολάρια για την Ουκρανία.
- 14 δισεκατομμύρια για το Ισραήλ.
- 7,5 δισεκατομμύρια για την Ταϊβάν.
Ωστόσο, οι Ρεπουμπλικάνοι θέλουν να εξαιρέσουν την Ουκρανία από το πακέτο και αντιτίθενται στην περαιτέρω χρηματοδότηση της χώρας. Ειδικότερα, ο πρώην πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος επιδιώκει την επανεκλογή του το 2024, έχει επικρίνει έντονα την οικονομική στήριξη. Ο Τραμπ και ο Ζελένσκι είναι απίθανο να γίνουν φίλοι. Πριν από μερικές εβδομάδες, ο Αμερικανός δήλωσε στο NBC ότι θα μπορούσε να τερματίσει τον πόλεμο στην Ουκρανία μέσα σε 24 ώρες, αν επανεκλεγόταν.
Πώς ακριβώς; Αυτό το κράτησε για τον εαυτό του. Άλλωστε, είπε ο Τραμπ, δεν ήθελε να αποκαλύψει τη διαπραγματευτική του στρατηγική. Το Σαββατοκύριακο, ο Ζελένσκι επανέλαβε ότι η Ουκρανία χρειάζεται επειγόντως διεθνή βοήθεια - και προσκάλεσε τον Τραμπ στο Κίεβο. «Όταν έρθει εδώ», είπε ο Ουκρανός πρόεδρος, «θα μου πάρει 24 λεπτά για να του εξηγήσω ότι δεν μπορεί να σταματήσει γρήγορα αυτόν τον πόλεμο».
Ρωσία: Χρήση των δεσμευμένων αποθεματικών της υπέρ της ανοικοδόμησης της Ουκρανίας
Πρόκειται λοιπόν για μια δύσκολη κατάσταση: η Ουγγαρία μπλοκάρει τα κονδύλια της ΕΕ, οι Ρεπουμπλικάνοι μπλοκάρουν εκείνα των ΗΠΑ. Και η τρίτη επιλογή φαίνεται καταδικασμένη σε αποτυχία.
Το Κίεβο θέλει πρόσβαση στα αποθεματικά της ρωσικής κεντρικής τράπεζας, τα οποία τα δυτικά κράτη πάγωσαν στο εξωτερικό λίγο μετά την έναρξη του πολέμου. Αλλά όποιος ρωτάει αξιωματούχους στις Βρυξέλλες που ασχολούνται με το θέμα ακούει πάντα την ίδια απάντηση: Δεν υπάρχει καμία πιθανότητα. Είναι νομικά αδύνατο να δοθούν τα χρήματα στην Ουκρανία: τα 300 δισεκατομμύρια δολάρια εξακολουθούν να ανήκουν στη Μόσχα. Οι Βρυξέλλες δεν επιτρέπεται να τα διαθέσουν ελεύθερα, όπως λένε οι δικηγόροι.
Το αίτημα να χρησιμοποιηθούν τα χρήματα για την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας ακούγεται ωραίο και δίκαιο, αλλά θα αποτελούσε παραβίαση του διεθνούς δικαίου, γι' αυτό και η Κομισιόν είχε εξετάσει το ενδεχόμενο να επενδύσει τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία και τουλάχιστον να μεταφέρει τα κέρδη στην Ουκρανία. Αλλά τότε η ΕΕ θα έπρεπε επίσης να είναι υπεύθυνη για τυχόν απώλειες και, αν συμβεί το χειρότερο, να αποζημιώσει τη Ρωσία.
Επομένως, μόνο μια επιλογή φαίνεται να έχει πιθανότητες: Η ΕΕ θα μπορούσε να απαιτήσει έναν ειδικό φόρο από τα λεγόμενα κεντρικά αποθετήρια τίτλων, τα οποία διαχειρίζονται τα δεσμευμένα χρήματα και κερδίζουν τόκους από αυτά, και να διαθέσει τα έσοδα στην Ουκρανία, σύμφωνα με τη Welt. Αλλά ακόμη και σε αυτό το ενδεχόμενο, υπάρχει μία παγίδα: Δεν θα ήταν δισεκατομμύρια που θα πήγαιναν στο Κίεβο, αλλά μόνο μερικά εκατομμύρια. Με άλλα λόγια, ένα ποσό που δεν θα βοηθούσε πραγματικά τη χώρα.
