Η καλλιέργεια του σκληρού σιταριού, μπορεί κάλλιστα να χαρακτηρισθεί σαν το τελευταίο καταφύγιο του Έλληνα αγρότη. Στην καλύτερη περίπτωση χρησιμοποιείται για λόγους αμειψισποράς, να σπάσει δηλαδή το συνεχή κύκλο ποτιστικών καλλιεργειών, ενώ τελευταία καλλιεργείται διότι δεν συμφέρει να καλλιεργήσεις κάτι άλλο! Κι από εδώ ξεκινάνε τα προβλήματα: στριμωγμένοι στη γωνία, οι Έλληνες αγρότες καλλιέργησαν φέτος την μεγαλύτερη έκταση με σκληρό σιτάρι που καλλιεργήθηκε ποτέ στη χώρα, έκαναν λάθος υπολογισμούς, ακολούθησαν και λάθος τακτική στο εμπορικό κομμάτι και τώρα βρίσκονται προ ενός διλήμματος που απειλεί την ίδια τους την βιωσιμότητα: να δεχτούν τις χαμηλές τιμές του εμπορίου, που για δεύτερη χρονιά για τους περισσότερους οδηγεί σε ζημία, ή να περιμένουν με το φόβο να χάσω περισσότερα;
Η φετινή παραγωγή του σκληρού σιταριού είναι πολύ υψηλής ποιότητας, ίσως την υψηλότερη που έγινε ποτέ στη χώρα μας. Οι αποδόσεις βέβαια δεν ήταν ανάλογες. Η ξηρασία του χειμώνα δεν ευνόησε την καλλιέργεια και οι αποδόσεις ήταν αυτό που λέμε «καλούτσικες»! Άρα για να επιτευχθεί ένα ικανοποιητικό αποτέλεσμα, θα πρέπει οι τιμές να είναι υψηλές. Δυστυχώς συνέβη το ακριβώς αντίθετο: και χαμηλές είναι, και συνεχώς πέφτουν και αντικείμενο κερδοσκοπίας αποτελούν.
Θυμίζουμε ότι η καλλιέργεια έγινε να αρκετά υψηλό κόστος. Οι πιστοποιημένοι σπόροι ήταν ιδιαίτερα ακριβοί λόγω των μεγάλων προσδοκιών για αυξημένες επιδοτήσεις, τα γνωστά καρτελάκια. Τα καύσιμα την εποχή της καλλιέργειας της γης, τότε δηλαδή που χρησιμοποιούνται περισσότερα ήταν στα ψηλά τους, τα λιπάσματα αν και είχαν υποχωρήσει σημαντικά από τα απαράδεκτα υψηλά επίπεδα την εποχή της έναρξης του ουκρανικής σύρραξης ήταν ακόμη σε υψηλά επίπεδα. Εάν επρόκειτο να καλλιεργήσεις με βάση τις οδηγίες των γεωπόνων, θα έχτιζες ένα κοστολόγιο τουλάχιστον 100 ευρώ το στρέμμα. Το 120 ευρώ θα πρέπει να θεωρείται πιο κοντά στην πραγματικότητα.
Οι τιμές πέρυσι, ήταν 0,25 ευρώ το κιλό. Αρά εάν οι φετινές τιμές παρέμεναν στο ίδιο επίπεδο, για να πάρεις πίσω τα χρήματά σου χρειαζόταν να επιτύχεις παραγωγή τουλάχιστον 400 κιλά /στρέμμα. Παρά τις πολλές φήμες που ακούγονται όπως κάθε χρόνο ότι ο τάδε έπιασε 600 ή 700 κιλά ανά στρέμμα, αυτές οι αποδόσεις επιτυγχάνονται υπό προϋποθέσεις και σε ένα ή δύο χωράφια. Ο μέσος όρος ενός καλλιεργητή σπάνια φτάνει τόσο υψηλά μεγέθη.
Ενδεικτικό του τρόπου που σκέπτονται οι αγρότες μας, να μια μικρή χαριτωμένη ιστορία: κάποιος γείτονας, είχε μια χρονιά ένα πολύ ωραίο σιτάρι. Χάρμα οφθαλμών! Όταν αλώνισε τον ρώτησα από περιέργεια πως τα πήγε: «Μήτσο, ήλθε 800άρι (δηλαδή 800 κιλά το στρέμμα που θεωρείται η ύψιστη των αποδόσεων)» Για να συμπληρώσει μόνος του «100 στρέμματα 64.000 κιλά»! Εάν κάνεις τη διαίρεση αυτό βγαίνει 640 κιλά το στρέμμα, αλλά για να απολαύσει και ο ίδιος την επιτυχία του...το τερμάτισε.
Φέτος ο αλωνισμός στις αρχές Ιουνίου, ξεκίνησε χωρίς όρεξη, για δύο κυρίως λόγους: πρώτον όλοι ξέραμε ότι οι αποδόσεις δεν θα ήταν καλές και διστάζαμε να δούμε τον λογαριασμό. Ο άλλος ήταν ότι το εμπόριο δεν ανακοίνωνε τιμές: φέρ'τα, άστα και θα δούμε! Μήπως να μας δίνατε και κάτι τις να καλύψουμε κανένα έξοδο; Οι περισσότεροι έμποροι ήταν αρνητικοί. Έτσι οι μισοί παραγωγοί παρέδωσαν τη σοδειά τους χωρίς να ξέρουν τι και πότε θα εισπράξουν, ανοικτά όπως λένε στη αργκό των αγροτών, και οι άλλοι μισοί τα έβαλα στις αποθήκες τους με την προσδοκία να τα εμπορευτούν όταν ανέβουν οι τιμές αργότερα. Αυτοί οι τελευταίο, αν και κινήθηκαν λογικά, αντιμετωπίζουν αυτή τη στιγμή να γράψουν ακόμη μεγαλύτερη ζημιά υπολογίζοντας φύρα και έξοδα να ξαναφορτώσουν το προϊόν τους.
Μέχρι πριν δύο ή τρία χρόνια, η εξέλιξη των τιμών ήταν να ξεκινούν από τα χαμηλά στον αλωνισμό και με την πάροδο του χρόνο να ανεβαίνουν, αντικατοπτρίζοντας έτσι τόσο το χρηματοοικονομικό κόστος όσο και τις βελτιούμενες εμπορικές συνθήκες όσο απομακρυνόμαστε από αυτόν. Δυστυχώς, ο κανόνας αυτός ανετράπη! Η διεθνοποίηση της αγοράς, η πτώση των κοστολογίων χειρισμού και μεταφοράς μεγάλων (για την ακρίβεια τεράστιων) ποσοτήτων προσέλκυσε το ενδιαφέρον των μεγάλων παραγωγών σιτηρών όπως του Καναδά, του Μεξικού και εσχάτως της Τουρκίας. Έτσι, η διεθνής αγορά έγινε σταδιακά πλεονασματική και δεδομένης της μεγάλης οικονομικής στενότητας που αντιμετωπίζουν οι βασικοί αγοραστές, όπως Μαρόκο και Τυνησία, μετεξελίχθηκε σε προβληματική.
Έτσι, ένα και πλέον μήνα από τον αλωνισμό, οι περισσότεροι έμποροι δεν έχουν ανακοινώσει τιμές, ελάχιστοι παραγωγοί έχουν πάρει κάτι τις έναντι, η ρευστότητα, προσωπική και επαγγελματική, έχει χτυπήσει κόκκινο, οι κάμποι άδειασαν και στα καφενεία επικρατεί κατήφεια. Ακούγεται ότι κάποιο πληρώνουν 25 λεπτά το κιλό δηλαδή όσο και πέρυσι, ένα συνεταιρισμός στη Θράκη έδωσε το ίδιο ποσό με την προοπτική εάν πουληθούν σε υψηλότερες τιμές να δώσει τη διαφορά στους παραγωγούς. Εάν μάλιστα κουβεντιάσεις με μικροεμπόρους, τότε η καταστροφή είναι δεδομένη: μιλάνε για ακόμη χαμηλότερες τιμές. Βέβαια ο καθένας έχει τον χαρακτήρα του, την τακτική του και τις αντοχές του στην αγορά. Τώρα θα φανεί ποιος μπορεί να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων και ποιος όχι.
Ήδη το θέμα τι θα καλλιεργήσουμε του χρόνου, έχει γίνει βασικό θέμα συζήτησης: τίποτα δεν πάει καλά, ούτε τα καλαμπόκια, ούτε τα βαμβάκια, ούτε τομάτες, είχαμε τα σιτάρια βγάζαμε κάτι τις, τώρα πάει κι αυτό...
Το χειρότερο είναι ότι οι περισσότεροι από αυτούς, θα αναγκαστούν να καταφύγουν στις όποιες οικονομίες είχε ο καθένας τους τόσο για να βγάλει την χρονιά όσο και για να καλλιεργήσει του χρόνου. Σε καμία περίπτωση όμως να καλλιεργήσει όπως πρέπει, βάζοντας τα σωστά λιπάσματα, φάρμακα, νερό όπου χρειάζεται. Άρα θα έχουν μπει σε ένα σπιράλ θανάτου, με προφανή κατάληξη: αρχικά τα μπλόκα και μετά…
Όπως ο φίλος μας αναβάθμιζε αυθαίρετα τα 640 κιλά το στρέμμα σε 800, έτσι και ο μέσος αγρότης θα ποντάρει τα ρέστα του μήπως και ρεφάρει. Αλλά όταν μεταφέρεις συνθήκες καζίνο στην παραγωγή, παύεις να είσαι παραγωγός και γίνεσαι κερδοσκόπος, χωρίς μάλιστα να ξέρεις πώς παίζεται το παιγνίδι, ελπίζοντας αυστηρά και μόνο στην τύχη. Το πιο πιθανό είναι ότι η κατάληξη θα είναι η αναμενόμενη... Όλοι βέβαια ποντάρουν στην εξαίρεση.
Στο θολό αυτό τοπίο, 10 συνεταιρισμοί ανά την επικράτεια, έχοντας στα χέρια τους 80.000 τόνους (από τους 900.000 που εκτιμάται φέτος η παραγωγής μας) μαζεύτηκαν να βρουν μια λύση. Στην ανακοίνωσή τους αναφέρουν το προφανές, ότι δηλαδή είναι κρίμα τέτοιας ποιότητας σιτάρι να πουληθεί τζάμπα. Μετά τις απαραίτητες κορώνες περί αισχροκέρδειας, ανέφεραν ότι θα ζητήσουν συνάντηση με τον Υπουργό Γεωργίας.
Η συνάντηση αυτή είναι μάλλον πολύ, μα πάρα πολύ καθυστερημένη. Για την ακρίβεια, έπρεπε να είχε γίνει μια τέτοια συνάντηση πριν περίπου 5 χρόνια, όταν είχε αρχίσει να διαφαίνεται το κακό, ώστε να του ζητήσουν να συμβάλει στην δημιουργία ενός εθνικού πρωταθλητή στα μακαρόνια, ώστε να πάψει το σιτάρι μας να πωλείται σαν αγαθό και να πωλείται σαν προϊόν με ονοματεπώνυμο. Η δεύτερη συνάντηση, έπρεπε κι αυτή να είχε γίνει πριν 2 ή 3 χρόνια και να είχε αντικείμενο την κερδοσκοπία στο χώρο των εισροών. Αποδείχθηκε ότι το μεγαλύτερο μέρος της αύξησης της τιμής των εισροών, όπως για παράδειγμα των λιπασμάτων από 13 ευρώ το σακί σε 40+, κατέληξε σε κέρδη στην αλυσίδα εφοδιασμού. Άσχετα εάν μετά χάθηκε ένα μέρος κατά την πτώση των τιμών. Σε περίπτωση όμως που οι τελικές τιμές των εισροών είχαν κινηθεί σε λογικά επίπεδα, σήμερα οι αγρότες μας δεν θα ήταν εξουθενωμένοι και θα είχαν τη δυνατότητα να συνεχίσουν το επάγγελμα. Απλά σήμερα, οι περισσότεροι ούτε μπορούν ούτε θέλουν να συνεχίσουν. Μπείτε σε μια αγροτική ομάδα σε κοινωνικά δίκτυα και θα δείτε να πωλείται πακέτο όλος ο εξοπλισμός ανθρώπων που εγκαταλείπουν την δραστηριότητα.
Οι συνεταιριστές στην προκειμένη περίπτωση έκαναν το καθήκον τους και προσπαθούν να βρουν από κοινού μια λύση. Δυστυχώς όμως οι λύσεις έχουν πια λιγοστέψει σε βαθμό απελπισίας.
Κάτι παρόμοιο συμβαίνει και στην υπόλοιπη Ευρώπη. Για την ακρίβεια συμβαίνουν χειρότερα. Εκεί καλλιεργούν μαλακά σιτάρια και κριθάρια, αλλά φέτος εξαιτίας ενός πολύ βροχερού καιρού ολόκληρη την καλλιεργητική περίοδο, συνεχίζεται μάλιστα σε πολλές περιοχές ακόμη και τώρα που ξεκίνησε ο αλωνισμός, οι αποδόσεις είναι κακές και η ποιότητα χαμηλή. Ακόμη όμως κι εκεί οι τιμές πέφτουν, ακόμη και για τα αποθηκευμένα περυσινά στάρια, που είχαν καλή ποιότητα.
Για να συνθέσουμε το παζλ της απελπισίας, ο Καναδάς ανακοίνωσε ότι φέτος θα καλλιεργήσει 5% περισσότερο σκληρό σιτάρι και ότι προς το παρόν η κατάσταση των χωραφιών είναι η καλύτερη των τελευταίων πολλών χρόνων. Αινιγματική στάση κρατάει η Τουρκία, η οποία εξελίσσεται σε ρυθμιστικό παράγοντα για πολλά αγροτικά προϊόντα στην περιοχή μας.
Στην εύλογη απορία σας ότι εμείς δεν βλέπουμε καμιά μείωση στις τιμές των τελικών προϊόντων θα σας απαντήσουμε με το άκρως επιστημονικό επιχείρημα «ότι ανεβαίνει δεν κατεβαίνει». Μόνο Υπουργοί Ανάπτυξης θα πέφτουν από εδώ και πέρα, όχι τιμές...
Όπως δείχνουν τα πράγματα, η μόνη περίπτωση να μην έχουμε αγροτικές διαδηλώσεις σε ευρωπαϊκό μάλιστα επίπεδο, είναι να μην υπάρχουν χρήματα ούτε για το πετρέλαιο των τρακτέρ να κατέβουν μέχρι το Σύνταγμα!!!
