Ως έτος κλειδί για την οικονομική πορεία της χώρας με έμφαση στην ανάπτυξη και τη διατήρηση της δημοσιονομικής πειθαρχίας χαρακτηρίζει το 2025 η Eurobank, στην τελευταία έκθεση «7 Ημέρες Οικονομία».
Πιο αναλυτικά, υπογραμμίζει ότι ο προϋπολογισμός του 2025 ισορροπεί μεταξύ ανάπτυξης και δημοσιονομικής σταθερότητας σε ένα περιβάλλον αυξημένων προκλήσεων. Όπως επισημαίνεται, η ελληνική οικονομία παραμένει ανθεκτική με αναμενόμενους ρυθμούς ανάπτυξης που υπερβαίνουν σημαντικά τον μέσο όρο της Ευρωζώνης τόσο για το 2024, όσο και για το 2025.
Το πρωτογενές αποτέλεσμα ΓΚ του 2024 αναμένεται στο 3,0% του ΑΕΠ ενώ η πρόβλεψη για το 2025 είναι στο 2,4% του ΑΕΠ. Ο Προϋπολογισμός εισάγει μέτρα όπως η μείωση των ασφαλιστικών εισφορών, η αύξηση των μισθών που αποσκοπούν στην ενίσχυση του διαθέσιμου εισοδήματος.
Προϋπολογισμός 2025: Προοπτικές και Δημοσιονομικές Προτεραιότητες
1. Οικονομικές Εξελίξεις και Διεθνές Περιβάλλον: Η παγκόσμια οικονομία, αν και ανθεκτική στις προκλήσεις των τελευταίων ετών, όπως η πανδημία, η ενεργειακή κρίση και οι πληθωριστικές πιέσεις, συνεχίζει να αντιμετωπίζει υψηλά επίπεδα αβεβαιότητας. Οι γεωπολιτικές εντάσεις (π.χ. πόλεμος στην Ουκρανία), η κλιματική αλλαγή, οι εμπορικές διαμάχες και το δημόσιο χρέος αποτελούν καθοριστικούς παράγοντες που επηρεάζουν τις προοπτικές ανάπτυξης σε παγκόσμιο επίπεδο.
2. Επισκόπηση και Προοπτικές της Ελληνικής Οικονομίας: Η ελληνική οικονομία διατηρεί την ανθεκτικότητά της, με τον ρυθμό ανάπτυξης να εκτιμάται στο 2,2% για το 2024 και στο 2,3% για το 2025, υπερβαίνοντας τις αντίστοιχες προβλέψεις για την Ευρωζώνη. Η αγορά εργασίας συνεχίζει να ενισχύεται, με το ποσοστό ανεργίας να υποχωρεί, από 10,3% το 2024, στο 9,7% το 2025, ενώ ο πληθωρισμός αποκλιμακώνεται περαιτέρω, από 2,7% το 2024 σε 2,1% το 2025. Ο Πίνακας 2 παρακάτω παρουσιάζει συνοπτικά τις τρέχουσες προβλέψεις για την Ελληνική Οικονομία μαζί με τις προβλέψεις του Προϋπολογισμού 2025 και πρόσφατες προβλέψεις επίσημων φορέων, την τρέχουσα πρόβλεψη της Eurobank Research αλλά και την μέση πρόβλεψη της αγοράς (όπως αυτή υπολογίζεται από την Focus Economics) για τις εν λόγω μεταβλητές.
3. Προϋπολογισμός ΓΚ: Σύμφωνα με τις προβλέψεις του Προϋπολογισμού 2025, σε επίπεδο ΓΚ για το 2024 εκτιμάται ότι το πρωτογενές δημοσιονομικό ισοζύγιο θα είναι θετικό – πρωτογενές δημοσιονομικό πλεόνασμα- στα €6,03 δισ. ή 2,5% του ΑΕΠ από 2,1% του ΑΕΠ το 2023 (Πίνακας 3). Για το 2025 αναμένεται ότι το πρωτογενές δημοσιονομικό ισοζύγιο θα εξακολουθήσει να είναι πλεονασματικό στα €5,97 δισ. ή 2,4% του ΑΕΠ.
Το συνολικό δημοσιονομικό ισοζύγιο της ΓΚ για το 2024 εκτιμάται ελαφρώς αρνητικό (δημοσιονομικό έλλειμμα), στα €1,71 δισ. ή -0,7% του ΑΕΠ σημαντικά βελτιωμένο (κατά περίπου 45% έναντι της αντίστοιχης τιμής (-1,7% του ΑΕΠ) για το 2023. Για το 2025 αναμένεται ότι το συνολικό δημοσιονομικό ισοζύγιο θα είναι επίσης αρνητικό αλλά χαμηλότερο σε απόλυτες τιμές στα €1,42 δισ. ή -0,6% του ΑΕΠ. Με βάση την εκτέλεση του Κρατικού Προϋπολογισμού για το 12-μηνο 2024, όπως παρουσιάστηκε παραπάνω, θεωρούμε ότι η σημαντική υπέρβαση του στόχου του Προϋπολογισμού 2025 για το πρωτογενές πλεόνασμα 2024 είναι δυνατή. Υπολογίζουμε ότι εξαιτίας της υπέρβασης του στόχου των φορολογικών εσόδων, που ήδη αναφέρθηκε, το πρωτογενές δημοσιονομικό ισοζύγιο του μπορεί να προσεγγίζει το 3,0% και αντίστοιχα το συνολικό δημοσιονομικό ισοζύγιο να προσεγγίσει εγγύτερα στο 0% του ΑΕΠ.
Η περαιτέρω βελτίωση (έναντι του στόχου Προϋπολογισμού 2025) του πρωτογενούς πλεονάσματος για το 2025 θα εξαρτηθεί από:
- Την πραγματοποίηση της πρόβλεψης για το ρυθμό μεταβολής του ΑΕΠ του εν λόγω έτους.
- Την περαιτέρω αύξηση των εσόδων από την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής.
- Την περαιτέρω μείωση των δαπανών όπου αυτό είναι δυνατό.
4. Δημοσιονομικές Παρεμβάσεις: Οι δημοσιονομικές παρεμβάσεις για το 2025 (όπως και για το 2024) κινούνται σε τρεις βασικούς άξονες: α) την ενίσχυση του διαθέσιμου εισοδήματος, β) τη μείωση των κοινωνικών ανισοτήτων και γ) την αντιμετώπιση διαρθρωτικών προκλήσεων, όπως το δημογραφικό και το στεγαστικό ζήτημα. Παράλληλα, προβλέπονται παρεμβάσεις για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων από φυσικές καταστροφές, ενώ συνεχίζονται οι θεσμικές μεταρρυθμίσεις που αποσκοπούν στη βελτίωση της οικονομικής και κοινωνικής σταθερότητας. Το συνολικό κόστος των νέων παρεμβάσεων για το 2025 εκτιμάται στα €2,96 δισ. ή 1,2% του ΑΕΠ (εκ των οποίων €0.63 δισ. αφορούν μείωση των εσόδων της ΓΚ), καταγράφοντας αύξηση κατά €1,12 δισ. σε σχέση με το 2024. Οι παρεμβάσεις περιλαμβάνουν, τόσο μέτρα ελάφρυνσης στο σκέλος των εσόδων (συνολικά €0,63 δισ.), όπως μειώσεις φόρων και ασφαλιστικών εισφορών, όσο και μέτρα ενίσχυσης των δαπανών (συνολικά €2,33 δισ.), με στοχευμένες κοινωνικές μεταβιβάσεις και στήριξη σε πληττόμενους κλάδους.
Ανάμεσα στις βασικές παρεμβάσεις του 2025 ξεχωρίζουν:
- Η μείωση των ασφαλιστικών εισφορών κατά μία ποσοστιαία μονάδα.
- Η κατάργηση του τέλους επιτηδεύματος για τους ελεύθερους επαγγελματίες.
- Η αύξηση του κατώτατου μισθού από τον Απρίλιο 2025.
- Οι αυξήσεις στους μισθούς των δημοσίων υπαλλήλων.
- Η αναπροσαρμογή των συντάξεων βάσει πληθωρισμού και ρυθμού ανάπτυξης.
Οι παρεμβάσεις εντάσσονται στο πλαίσιο του Μεσοπρόθεσμου Δημοσιονομικού - Διαρθρωτικού Σχεδίου 2025-2028 και στοχεύουν στη διατήρηση της ισορροπίας μεταξύ δημοσιονομικής σταθερότητας και ανάπτυξης.
5. Δημόσιο Χρέος: Το δημόσιο χρέος της Ελλάδας ακολουθεί πτωτική τροχιά ως ποσοστό του ΑΕΠ, αντανακλώντας τη θετική πορεία της οικονομίας και τη συνετή δημοσιονομική διαχείριση. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, το χρέος της ΓΚ αναμένεται να διαμορφωθεί στα €365 δισ. το 2025, διατηρώντας σταθερό το απόλυτο μέγεθός του σε σχέση με την εκτίμηση για το 2024 (Πίνακας 3). Ως ποσοστό του ΑΕΠ το δημόσιο χρέος αναμένεται ότι θα μειωθεί στο 147,5% από 154,0% το 2024 και 163,9% το 2023. Η στρατηγική διαχείρισης του χρέους εστιάζει στη διατήρηση της σταθερότητας του χαρτοφυλακίου, με έμφαση στην επέκταση της διάρκειας των λήξεων και τη μείωση του κόστους δανεισμού. Οι λήξεις του χρέους εκτείνονται έως το 2070, ενώ η σταδιακή αντικατάσταση δανείων από νέα ομόλογα αναμένεται να ενισχύσει την ανθεκτικότητα του ελληνικού χρέους έναντι μεταβολών στα επιτόκια.
Η στρατηγική διαχείρισης του δημόσιου χρέους για το 2025 προσανατολίζεται στη διατήρηση της βιωσιμότητας, με βασικούς στόχους τη μείωση του κόστους εξυπηρέτησης, τη διατήρηση υψηλού ποσοστού χρέους σταθερού επιτοκίου και τη διασφάλιση ευνοϊκών όρων δανεισμού στις διεθνείς αγορές. Στο μέτωπο των εγγυήσεων, το Ελληνικό Δημόσιο διατηρεί ενεργό ρόλο στη στήριξη της χρηματοδότησης του ιδιωτικού τομέα και των επενδύσεων. Οι συνολικές εγγυήσεις που έχουν παρασχεθεί μέσω του σχήματος «Ηρακλής» για τη διαχείριση των μη εξυπηρετούμενων δανείων των τραπεζών ανέρχονται σε €19,17 δισ., με το ανεξόφλητο υπόλοιπό τους να υπολογίζεται στα €16,35 δισ. έως το τέλος Σεπτεμβρίου 2024.
Εκτέλεση Κρατικού Προϋπολογισμού για το 12μηνο 2024
Η εκτέλεση του Κρατικού Προϋπολογισμού για το 2024 επιβεβαιώνει τη θετική δυναμική των δημοσιονομικών μεγεθών, με τα αποτελέσματα να υπερβαίνουν τις αντίστοιχες προβλέψεις του Προϋπολογισμού 2025. Η υψηλότερη των εκτιμήσεων απόδοση των φορολογικών εσόδων, οι αυξημένες εισπράξεις από παραχωρήσεις και η αποτελεσματική διαχείριση των δαπανών συνέβαλαν στη δημιουργία πρόσθετου δημοσιονομικού χώρου, ενισχύοντας τη σταθερότητα των δημόσιων οικονομικών.
Σύμφωνα με τα τελικά στοιχεία του Υπουργείου Οικονομικών, ο Κρατικός Προϋπολογισμός για την περίοδο Ιανουαρίου–Δεκεμβρίου 2024 παρουσίασε δημοσιονομικό πλεόνασμα ύψους €0,37 δισ., ξεπερνώντας τον στόχο ελλείμματος ύψους €3,60 δισ. κατά €3,97 δισ. (-110,2%). Το πρωτογενές πλεόνασμα διαμορφώθηκε στα €8,70 δισ., υπερβαίνοντας τον στόχο κατά €4,06 δισ. (87,7%). Οι βασικοί παράγοντες απόκλισης από τους στόχους του προϋπολογισμού περιλαμβάνουν α) τα αυξημένα έσοδα από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ) κατά €0,612 δισ., β) την μεταφορά πληρωμών για αμυντικά προγράμματα ύψους €0,74 δισ. στο 2025, και γ) την υστέρηση στις μεταβιβάσεις προς τους Οργανισμούς Κοινωνικής Ασφάλισης κατά €1,91 δισ.
Αναλυτικότερα:
Δημοσιονομικό Ισοζύγιο: Το δημοσιονομικό ισοζύγιο κατέγραψε πλεόνασμα €0,30 δισ., βελτιωμένο κατά €3,90 δισ. (-108,3%) σε σχέση με τον στόχο του 12μήνου 2024.
Πρωτογενές Ισοζύγιο: Το πρωτογενές δημοσιονομικό ισοζύγιο κατέγραψε πλεόνασμα €8,63 δισ., που αντιπροσωπεύει βελτίωση κατά €3,99 δισ. (+86,2%) σε σύγκριση με τον στόχο του 12μήνου 2024.
Έσοδα Κρατικού Προϋπολογισμού: Τα συνολικά έσοδα ανήλθαν σε €74,04 δισ., σημειώνοντας αύξηση κατά €1,15 δισ. (1,6%) σε σχέση με τον στόχο του 12μήνου 2024. Τα φορολογικά έσοδα διαμορφώθηκαν στα €68,84 δισ., υπερβαίνοντας τον στόχο του 12-μηνου κατά €1,94 δισ. (2,9%).
Συνολικά Φορολογικά Έσοδα: Τα συνολικά έσοδα από τον φόρο εισοδήματος ανήλθαν στα €23,99 δισ., υπερβαίνοντας τον στόχο του 12μήνου κατά €0,27 δισ. (1,1%). Πιο αναλυτικά:
Φόρος Εισοδήματος: Τα έσοδα του φόρου εισοδήματος φυσικών προσώπων ανήλθαν σε €14,28 δισ., οριακά χαμηλότερα κατά €0,02 δισ. (-0,15%) σε σχέση με τον στόχο του 12-μηνου του 2024. Τα έσοδα από τον φόρο εισοδήματος νομικών προσώπων ανήλθαν σε €7,66 δισ., υψηλότερα κατά €0,20 δισ. (2.8%) σε σχέση με τον αντίστοιχο στόχο για το 12-μηνο του 2024.
Φόρος Προστιθέμενης Αξίας (ΦΠΑ): Τα συνολικά έσοδα από ΦΠΑ έφτασαν τα €26,35 δισ., καταγράφοντας αύξηση κατά €1,03 δισ. (4.1%) σε σχέση με τον αντίστοιχο στόχο για το 12-μηνο 2024. Ο ΦΠΑ προϊόντων και υπηρεσιών εκτός καπνικών προϊόντων και πετρελαιοειδών και παραγώγων, ήταν στα €23,50 δισ., αυξημένος κατά €1,04 δισ. (1,0%) έναντι του αντίστοιχου στόχου του 12-μηνου 2024.
Φόρος Ακίνητης Περιουσίας: Τα έσοδα από το φόρο ακίνητης περιουσίας, (εδώ συμπεριλαμβάνονται κυρίως τα έσοδα από τον ΕΝΦΙΑ), ήταν ελαφρώς μειωμένα στα €2,44 δισ. βελτιωμένα κατά €0,03 δισ. (1,4%), έναντι του αντίστοιχου στόχου για το 12-μηνο 2024.
Συνολικές Δαπάνες: Οι δαπάνες του κρατικού προϋπολογισμού ανήλθαν σε €73,74 δισ., καταγράφοντας μείωση κατά €2,75 δισ. (-3,6%) σε σύγκριση με τον αντίστοιχο στόχο του 12-μηνου 2024.
ΠΔΕ: Τα έσοδα από τον ΠΔΕ ανέρχονταν στα €4,43 δισ., αυξημένα κατά €0,61 δισ. (16,0%) σε σύγκριση με τον στόχο του 12-μηνου 2024. Οι δαπάνες του ΠΔΕ αυξήθηκαν στα €9,91 δισ., σημειώνοντας μικρή άνοδο κατά €0,06 δισ. (0,6%) έναντι του στόχου του 12-μηνου 2024. Το ισοζύγιο του ΠΔΕ ήταν αρνητικό, καταγράφοντας έλλειμμα €5,49 δισ., βελτιωμένο κατά €0,55 δισ. (-9,1%) σε σχέση με τον στόχο του 12-μηνου 2024.
Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (TAA): Τα έσοδα από το ΤΑΑ ανήλθαν σε €1,16 δισ. στο ίδιο επίπεδο με τον στόχο του 12-μηνου 2024. Οι δαπάνες του ΤΑΑ ήταν στα €3,40 δισ., αυξημένα κατά €0,10 δισ. (4,7%) σε σχέση με τον στόχο 12-μηνου 2024. Το ισοζύγιο του ΤΑΑ ήταν ελλειμματικό στα €2,24 δισ. σε χειρότερη θέση κατά €0,10 δισ. (4,7%) έναντι του στόχου του 12μήνου 2024.1
Ληξιπρόθεσμες Υποχρεώσεις Γενικής Κυβέρνησης
Επιπλέον, σύμφωνα με τα στοιχεία της Γενικής Κυβέρνησης (ΓΚ) για το 11μηνο 2024, οι συνολικές ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις συμπεριλαμβανομένων των ληξιπρόθεσμων επιστροφών φόρων που είναι δυνατόν να πιστωθούν στους δικαιούχους, ανέρχονται σε €3,03 δισ., αυξημένες κατά €0,51 δισ. (20,1%) σε σχέση με το τέλος του 2023 (Σχήμα 2). Με την εξαίρεση των ληξιπρόθεσμων υποχρεώσεων προς τα νοσοκομεία, όλες οι υπόλοιπες κατηγορίες καταγράφουν αύξηση σε σχέση με το τέλος του 2023. Σε ό,τι αφορά στις οφειλές των νοσοκομείων το 12-μηνο 2024 ανέρχονταν σε €1,22 δισ. και αποτελούσαν το 40,3% του συνόλου των ληξιπρόθεσμων υποχρεώσεων.
Τα ανωτέρω ποσά είναι δημοσιονομικά ουδέτερα και δεν επηρεάζουν τα ετήσια αποτελέσματα (σε όρους ESA). Εξαιρώντας τα δημοσιονομικά ουδέτερα μεγέθη, η θετική απόκλιση του πρωτογενούς πλεονάσματος από τον στόχο ανέρχεται στα €0,74 δισ. Από αυτά, €0,47 δισ. αποδίδονται στην υπεραπόδοση των καθαρών φορολογικών εσόδων, μετά τις επιστροφές φόρων. Επιπλέον, τον Οκτώβριο εισπράχθηκαν €3,24 δισ. από τη Σύμβαση Παραχώρησης της Αττικής Οδού, περιλαμβάνοντας €0,79 δισ. ΦΠΑ. Τον Δεκέμβριο, €0,79 δισ. αναταξινομήθηκαν από την κατηγορία «Πωλήσεις Αγαθών και Υπηρεσιών» στην κατηγορία «Φόροι», με ουδέτερο δημοσιονομικό αποτέλεσμα.
Οι εν λόγω υποχρεώσεις παρουσίασαν μείωση 7,6% σε σχέση με το τέλος 2024. Υπενθυμίζουμε ότι στις οφειλές προς τα νοσοκομεία εμφανίζονται τα μικτά ποσά και υφίσταται υποχρέωση από τους προμηθευτές για rebate & clawback που δεν έχει συμψηφιστεί ακόμη. Οι καθαρές ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις των νοσοκομείων είναι σημαντικά χαμηλότερες. Εξαιρώντας τις οφειλές των νοσοκομείων, οι ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις της ΓΛ αυξήθηκαν κατά περίπου €0,61 δισ. σε σχέση με το τέλος του 2023.
