ΗΠΑ και Ευρώπη βρίσκονται σε μια πορεία σύγκρουσης που θα αλλάξει θεμελιωδώς και θα μεταμορφώσει τις διατλαντικές σχέσεις. Δεν είναι μόνο ένα θέμα που θα προκαλέσει σύγκρουση αλλά μία σειρά από θέματα.
Από το ΝΑΤΟ και την Ουκρανία έως το εμπόριο, την κλιματική αλλαγή, την τεχνολογία, τον τρόπο αντιμετώπισης της Κίνας, οι ΗΠΑ και η Ευρώπη πιθανότατα θα συγκρούονται επανειλημμένα και συνεχώς.
Ο αντίκτυπος αυτών των συγκρούσεων θα είναι μετασχηματιστικός για τις διατλαντικές σχέσεις και θα αναδιαμορφώσει τη διατλαντική συμμαχία.
Ο πυρήνας της έντασης είναι ότι η Ευρώπη και οι ΗΠΑ υπό τον Ντόναλντ Τραμπ έχουν πλέον πολύ διαφορετικές απόψεις για τη διατλαντική συμμαχία και τον κόσμο. Η Ευρώπη θέλει απεγνωσμένα να διατηρήσει τη συμμαχία όπως υφίσταται και να εξασφαλίσει τη συνεχή θέση των ΗΠΑ ως εγγυητή της ευρωπαϊκής ασφάλειας. Για την Αμερική όμως, η Ευρώπη θεωρείται μικρότερης σημασίας, όπως επισημαίνει το think tank CSIS.
Αυτή τη στιγμή επικρατεί η αίσθηση στην Ουάσιγκτον του Τραμπ ότι η Ευρώπη έχει μικρότερη σημασία στον κόσμο και παρ΄όλα αυτά εκμεταλλεύεται την εγγύηση ασφαλείας των ΗΠΑ για να αγνοήσει τις αμυντικές της ευθύνες, ενώ στοχεύει αμερικανικές εταιρείες με επαχθείς κανονισμούς.
Η αλυσίδα των γεγονότων
Στην αρχή της εβδομάδας, ο Αντιπρόεδρος των ΗΠΑ Τζέι Ντι Βανς ανέβηκε στη σκηνή του Παρισιού για να καταγγείλει τους ευρωπαϊκούς κανονισμούς τεχνολογίας, ενώ ο Αμερικανός υπουργός Άμυνας Πιτ Χέγκσεθ σκιαγράφησε ξεκάθαρα ότι οι ΗΠΑ θα δώσουν προτεραιότητα στην Ασία και θα δημιουργήσουν έναν καταμερισμό εργασίας όπου η Ευρώπη θα αναλάβει την ευθύνη για τη δική της ασφάλεια.
Ακολούθησε η τηλεφωνική επικοινωνία Τραμπ με τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν και τον Ουκρανό ομόλογό του Βολοντίμιρ Ζελένσκι ξεχωριστά για ένα σχέδιο ειρήνης στην Ουκρανία, που, όπως φαίνεται, άνοιξε τον «Ασκό του Αιόλου», πιάνοντας όχι μόνο εξ απήνης, αλλά και σοκάροντας την Ευρώπη, δια της τρανταχτής απουσίας της από τις πρωτοβουλίες Τραμπ.
Οι τόνοι κορυφώθηκαν στη Διάσκεψη του Μονάχου μετά την ομιλία του Βανς που επέπληξε την Ευρώπη για τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνεται τη Δημοκρατία με βασικούς άξονες το μεταναστευτικό και την ελευθερία του λόγου. H ομιλία του σόκαρε τους Ευρωπαίους αξιωματούχους, προκαλώντας έντονες αντιδράσεις στο Βερολίνο και θαυμασμό στην ακροδεξιά αντιπολίτευση - μετά μάλιστα και από τη συνάντηση που είχε με την επικεφαλής του ακροδεξιού κόμματος AfD - ενώ έγινε δεκτή με πανηγυρικό κλίμα στη Μόσχα.
Ο Γερμανός Καγκελάριος Όλαφ Σολτς πέρασε στην αντεπίθεση, στέλνοντας μήνυμα ότι η Γερμανία δεν θα ανεχθεί παρεμβάσεις ξένων στην Δημοκρατία της. Είχαν προηγηθεί τα σχόλιά του στην Γερμανική Ραδιοφωνία όπου χαρακτήρισε την ομιλία του Aμερικανού Αντιπροέδρου ακατανόητη.
Σε όλα αυτά, θα πρέπει να προστεθεί και η πρόταση Τραμπ στον Ζελένσκι, η οποία, σύμφωνα με το BBC, προβλέπει την εκμετάλλευση από τις ΗΠΑ του 50% των σπάνιων γαιών της Ουκρανίας. Δεν αποκλείει επίσης ανάπτυξη αμερικανικών στρατευμάτων για να φρουρούν σε ουκρανικές περιοχές, εάν υπάρξει συμφωνία με τη Ρωσία για τον τερματισμό του πολέμου.
Οι δηλώσεις Βανς στο Μόναχο κατέστησαν σαφές ότι έρχεται αντιπαράθεση με την ΕΕ, σύμφωνα με πολιτικούς σχολιαστές. Αυτός ο συνδυασμός απάθειας και πυρών προς την Ευρώπη σημαίνει ότι είναι πιθανό η κυβέρνηση Τραμπ να γίνει εξαιρετικά διεκδικητική και συγκρουσιακή, συμπεριλαμβανομένης της λήψης μέτρων που μπορεί να αποδυναμώσουν ή να υπονομεύσουν σημαντικά τη διατλαντική συμμαχία, σύμφωνα με το think tank CSIS. Aυτό σημαίνει ότι η κυβέρνηση Τραμπ είναι πιθανό να απαιτήσει παραχωρήσεις από την Ευρώπη σε όλους τους τομείς πολιτικής, επιδιώκοντας ταυτόχρονα να μεταμορφώσει ριζικά το ΝΑΤΟ μειώνοντας την παρουσία ασφαλείας και τη δέσμευσή του για την ευρωπαϊκή ασφάλεια.
Διπλωματικός πυρετός
Οι Ευρωπαίοι ηγέτες αναμένεται να συναντηθούν στο Παρίσι τη Δευτέρα για έκτακτες συνομιλίες για την Ουκρανία και την ευρύτερη ασφάλεια της Ευρώπης, σύμφωνα με τον Πολωνό υπουργό Εξωτερικών, όπως μετέδωσε το Bloomberg, σε μία απεγνωσμένη προσπάθεια των Ευρωπαίων να πείσουν τον Τραμπ να μην βιαστεί σε διαπραγματεύσεις με τον Πούτιν.
Ξεχωριστά, η επικεφαλής της ευρωπαϊκής εξωτερικής πολιτικής Κάγια Κάλας κάλεσε τους υπουργούς Εξωτερικών της ΕΕ σε έκτακτη συνάντηση αύριο Κυριακή προκειμένου να συζητήσουν τις σχέσεις με τις ΗΠΑ και για τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Η Κάλας συναντήθηκε δε, νωρίτερα με τον ειδικό απεσταλμένο του Τραμπ, Κέιθ Κέλογκ, σύμφωνα με το Bloomberg, επικαλούμενο πηγές που θέλησαν να διατηρήσουν την ανωνυμία τους. Όταν ρωτήθηκε εάν η Ευρώπη θα πρέπει να συμμετέχει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων με τις ΗΠΑ, την Ρωσία και την Ουκρανία, ο Κέλογκ είπε το πρωί του Σαββάτου ότι «στη σφαίρα του ρεαλισμού, πιστεύω ότι αυτό δεν πρόκειται να συμβεί».
Μιλώντας σε αντιπροσώπους άλλων χωρών στη Διάσκεψη του Μονάχου, ανέφερε επίσης ότι οι ανακοινώσεις για το ειρηνευτικό σχέδιο του προέδρου Τραμπ θα γίνουν εντός ημερών ή εβδομάδων. «Κινούμαι στους χρόνους Τραμπ. Πρέπει να μας δώσετε λίγο χώρο και χρόνο να αναπνεύσουμε, αλλά όταν το λέω αυτό, δεν μιλώ για έξι μήνες, μιλάω για μέρες και εβδομάδες», τόνισε.
Η Ουκρανία πρόβλημα της Ευρώπης;
Ο Τραμπ ζήτησε τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία μέσω διαπραγματεύσεων. Ωστόσο, υπάρχει σημαντική αβεβαιότητα όχι μόνο για το εάν μπορεί να επιτευχθεί μια τέτοια συμφωνία, αλλά και για τη δέσμευση των ΗΠΑ στην Ουκρανία, σύμφωνα με το CSIS.
Αυτό που καθιστά μια συνολική ειρηνευτική διευθέτηση κάπως απίθανη είναι ότι η Ρωσία έχει επί του παρόντος το στρατιωτικό πλεονέκτημα. Ενώ όμως ο Τραμπ έχει τη δύναμη να ωθήσει την Ουκρανία στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, δεν είναι σε καμία περίπτωση σαφές ότι μπορεί να φέρει και την Ρωσία χωρίς να κάνει παραχωρήσεις που είτε η Ουκρανία θεωρεί απαράδεκτες είτε αλλάζουν ριζικά την ευρωπαϊκή ασφάλεια. Φαίνεται πιθανό ότι, είτε επιτύχουν είτε αποτύχουν οι συνομιλίες, το οικονομικό κόστος τόσο της ανοικοδόμησης όσο και του, ζωτικής σημασίας, επανεξοπλισμού της Ουκρανίας να θεωρηθεί ευρωπαϊκή ευθύνη από την κυβέρνηση Τραμπ. Το πρόβλημα για την Ουκρανία είναι ότι η Ευρώπη στερείται του στρατιωτικού υλικού και της αμυντικής βιομηχανικής ικανότητας για κάτι τέτοιο.
Αυτό μπορεί να αναγκάσει την Ευρώπη να προμηθευτεί αποτελεσματικά στρατιωτικό εξοπλισμό των ΗΠΑ για την Ουκρανία. Ακόμη πιο προβληματική ωστόσο για την Ευρώπη και την Ουκρανία είναι η δυνατότητα των ΗΠΑ να ξεκινήσουν απευθείας διαπραγματεύσεις με τη Ρωσία σχετικά με το μέλλον της ευρωπαϊκής ασφάλειας.
Εμπορικός πόλεμος ΗΠΑ-ΕΕ 2.0
Η προτεινόμενη εμπορική ατζέντα Τραμπ, με αμοιβαίους δασμούς προς όλους τους εμπορικούς εταίρους των ΗΠΑ που θα είναι πρόσθετοι στους δασμούς 25% στις εισαγωγές αλουμινίου και χάλυβα, θα βλάψει την ευρωπαϊκή οικονομία, η οποία εξαρτάται ακόμη περισσότερο από την αγορά των ΗΠΑ για εξαγωγές, καθώς η Κίνα συμπιέζει τα ευρωπαϊκά προϊόντα. Σχεδόν το 20% των εξαγωγών της ΕΕ είχαν προορισμό τις ΗΠΑ το 2023. Υπό αυτές τις συνθήκες, η ΕΕ φοβάται ότι θα πιεστεί και από τις δύο εξαγωγικές αγορές της.
Ο Τραμπ είπε επίσης ότι εξετάζει το ενδεχόμενο να επιβάλει δασμούς στα εισαγόμενα αυτοκίνητα γύρω στις 2 Απριλίου. «Θα μπορούσα να το κάνω την 1η Απριλίου», απάντησε στον δημοσιογράφο που τον ρώτησε για το θέμα, σύμφωνα με το Reuters, δίνοντας την εντύπωση ότι θα ήθελε να αποφύγει μια τέτοια ανακοίνωση την ημέρα της Πρωταπριλιάς. «Θα το κάνουμε στις 2», πρόσθεσε.
Ο Επίτροπος του Εμπορίου της ΕΕ Μάρος Σέφκοβιτς θα επισκεφθεί την Ουάσιγκτον την επόμενη εβδομάδα για συναντήσεις υψηλού επιπέδου, συμπεριλαμβανομένων του υπουργού Εμπορίου των ΗΠΑ Χάουαρντ Λούτνικ και του εμπορικού αντιπροσώπου των ΗΠΑ Τζέιμισον Γκριρ, σύμφωνα με το Politico, επικαλούμενο τρεις Ευρωπαίους αξιωματούχους.
Σύμφωνα επίσης με το Politico, στενός συνεργάτης της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν φέρεται να έχει ήδη επισκεφθεί μυστικά την Ουάσιγκτον για να βρεθεί μία συναινετική λύση για τους δασμούς, χωρίς ωστόσο να έχει επιβεβαιωθεί.
Προηγήθηκε άρθρο – καταπέλτης του Μάριο Ντράγκι στους FT, για τις έως σήμερα πολιτικές της ΕΕ, λέγοντας ότι ουσιαστικά επέβαλε στον εαυτό της δασμούς έως 110%.
Προειδοποίησε για μία ακόμη φορά ότι εμπόδια στην εσωτερική αγορά και το υπερβολικά αυστηρό ρυθμιστικό πλαίσιο έχουν «γονατίσει» την ανταγωνιστικότητα. Κατά τον πρώην πρόεδρο της ΕΚΤ δύο σημαντικοί παράγοντες οδήγησαν την Ευρώπη στη σημερινή δύσκολη θέση, από την οποία θα μπορούσε να ξεφύγει με ριζικές αλλαγές.
Ο πρώτος είναι η μακροχρόνια αδυναμία της να αντιμετωπίσει τους περιορισμούς στην προσφορά, ιδίως τους υψηλούς εσωτερικούς φραγμούς και τα ρυθμιστικά εμπόδια. Ο δεύτερος παράγοντας είναι η ανοχή της στην επίμονα ασθενή ζήτηση.
Τα ενεργειακά σχέδια Τραμπ
Η κυβέρνηση Τραμπ ανακοίνωσε επίσης το βράδυ της Παρασκευής ότι χορήγησε νέες άδειες για έργα εξαγωγής υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) στη Λουιζιάνα. Αυτή είναι η πρώτη νέα έγκριση εξαγωγής LNG από τις ΗΠΑ, μετά την παύση που είχε διατάξει στις αρχές του περασμένου έτους ο προκάτοχός του Τζο Μπάιντεν. Οι εξαγωγές προορίζονται για αγορές στην Ασία και την Ευρώπη.
Ο Τραμπ υπέγραψε επίσης ένα νέο εκτελεστικό διάταγμα, με το οποίο ιδρύει νέο ενεργειακό συμβούλιο, με στόχο να αυξήσει την παραγωγή πετρελαίου και φυσικού αερίου. Οι ΗΠΑ είναι ήδη ο μεγαλύτερος παραγωγός αυτών των ορυκτών καυσίμων στον κόσμο.
Επιπλέον, ο Τραμπ είπε ότι επιτρέπονται πλέον οι γεωτρήσεις σε μια τεράστια θαλάσσια έκταση, 2,5 εκατομμυρίων τετραγωνικών χιλιομέτρων. Ο προκάτοχός του, ο Τζο Μπάιντεν, ανακοίνωσε λίγο πριν αποχωρήσει από το Λευκό Οίκο ότι θα απαγορεύονται στο εξής οι εξορύξεις σε αυτή τη θαλάσσια ζώνη, με τον Τραμπ να του απαντά τότε ότι θα ακυρώσει αμέσως την απόφαση, όπως και έκανε.
Όλα αυτά δείχνουν ότι οι ΗΠΑ ετοιμάζεται πυρετωδώς για να αυξήσει τις εξαγωγές LNG στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού.
