Ο υπουργός Ενέργειας και Περιβάλλοντος, σε μια προ- παρουσίαση του νέου χωροταξικού για τις ΑΠΕ πριν λίγες ημέρες, ανέφερε ότι υπάρχουν 6 εκατ. στρέμματα εγκαταλελειμμένων χωραφιών, δηλαδή έκταση επαρκής για να εγκατασταθούν όσα φωτοβολταϊκά θέλουμε. Από την ώρα που διάβασα τις δηλώσεις του Υπουργού, ανακαλύπτω διαρκώς γύρω μου μικρά ή μεγαλύτερα εγκαταλελειμμένα κομμάτια αγροτικής γης που δεν είχα ποτέ μου προσέξει! Έχουν εξελιχθεί σε μέρος του αγροτικού τοπίου... Και σημειωτέον, σε μια περιοχή που όλοι μας νομίζαμε ότι δεν υπάρχει πιθαμή γης που να μην εκμεταλλεύεται!
Προς διασταύρωση των παραπάνω, προχθές που χρειάστηκε να πάω στην πρωτεύουσα του νομού μας, απόσταση 70 χιλιομέτρων, ακολούθησα δύο ημιορεινές διαδρομές. Σε πολλές τοποθεσίες η εγκατάλειψη είναι ο κανόνας, χωρίς να υπάρχει κάποιος εμφανής τουλάχιστον αγρονομικός λόγος (πχ χωράφια με πολλές πέτρες, μεγάλες κλίσεις, μέσα σε ρεματιές κ.α).
Οι συνολικά καλλιεργούμενες εκτάσεις στην Ελλάδα είναι περί τα 30 εκατ. στρέμματα. Άρα τα έξι εκατ. στρέμματα που έχουν ήδη εγκαταλειφθεί είναι το 20% ή αλλιώς το ένα στα πέντε διαθέσιμα προς καλλιέργεια στρέμματα στην χώρα! Ποσό και ποσοστό τεράστιο. Όντως, το μεγαλύτερο μέρος των εγκαταλελειμμένων γαιών είναι σε σχετικά δύσκολες περιοχές, με μικρή παραγωγικότητα γης σε σχέση με τους κάμπους και σε καμία περίπτωση δεν είναι όλα αμελητέα από άποψη εκμετάλλευσης.
Όπως και να το μετρήσεις, ένα στα πέντε είναι τεράστιο νούμερο.
Υπάρχει τελικά έλλειψη γης στην Ελλάδα;
Φαίνεται λοιπόν ότι στην μικρή μας πατρίδα, δεν υπάρχει έλλειψη γης για καμία απολύτως χρήση. Αντίθετα φαίνεται ότι υπάρχει διαχρονική έλλειψη πολιτικής και σχεδιασμού. Και το χειρότερο, ότι επειδή αυτά τα χωράφια δεν εγκαταλείφθηκαν ούτε στην θητεία της παρούσης Κυβέρνησης, ούτε της προηγούμενης αλλά πολλών κυβερνήσεων, όλων των πολιτικών αποχρώσεων, το θέμα γίνεται ακόμη σοβαρότερο. Δεν μπορεί κάποιος να κατηγορήσει τον πολιτικό του αντίπαλο ότι δεν έκανε τίποτα για την ύπαιθρο, διότι απλά θα γυρίσει να του πει: «Κοίτα ποιος μιλάει!».
Η πρόσφατη εμπειρία με το Ουκρανικό, έδειξε ότι ο κίνδυνος της διατροφικής ασφάλειας δεν έχει εκλείψει. Μετά μάλιστα τις πρόσφατες κόντρες στο Οβάλ Γραφείο, ίσως και να μας επανέλθει με νέα μορφή, είτε αυτή λέγονται δασμοί, είτε οτιδήποτε άλλο μας προκύψει. Το να αφήνουμε ακαλλιέργητη γη με διάφορες προφάσεις, δεν μπορεί να συνεχίσει να είναι κοινωνικά και οικονομικά αποδεκτό. Ως ενεργός γεωργός, έχω πλήρη επίγνωση των κοστολογίων, των τιμών εφοδίων και αγροτικών προϊόντων καθώς και της πορείας του αγροτικού εισοδήματος των τελευταίων χρόνων.
Αντιλαμβάνεται κανείς ότι πολλές, σε καμία περίπτωση όλες, πρόκειται για οριακής απόδοσης γαίες, είτε χρησιμοποιηθούν για αγροτική είτε για ενεργειακή χρήση. Διότι μπορεί να μην αποδίδουν πολλά κιλά το στρέμμα, αλλά ούτε και τα δίκτυα ηλεκτρισμού φθάνουν στην κάθε ραχούλα με χαμηλό κόστος, το αντίθετο μάλιστα.
Έχουμε όμως και επίγνωση και άλλης φύσεως προβλημάτων, όπως αυτό της εξαιρετικά υψηλής τιμής της γης, ανεξαρτήτως που βρίσκεται και σε τι κατάσταση είναι. Ας αφήσουμε προς ώρας έξω τις τουριστικές περιοχές, συχνά ακούς τιμές γης και αναρωτιέσαι εάν πωλείται χωράφι στη Πέρα Ραχούλα ή… στις Βερσαλίες δίπλα σε αυτά της Μαρίας Αντουανέτα. Και όλα αυτά χωρίς ίχνος υπερβολής.
Σε ποιους ανήκουν οι εγκαταλελειμμένες γαίες;
Συνήθως σήμερα, τα ακαλλιέργητα χωράφια, ανήκουν σε κληρονόμους αγροτών που δεν ζουν στην περιοχή ή ασκούν άλλες επαγγελματικές δραστηριότητες. Αυτό όμως, δεν τους απαλλάσσει από την υποχρέωση να είναι η γη τους καλλιεργημένη. Απομένει στους ίδιους να βρουν τον τρόπο, αλλά η κοινωνία οφείλει να ζητάει η γη αυτή να είναι πρώτον απαλλαγμένη ζιζανίων που με τη σειρά τους επιβαρύνουν τις γειτονικές καλλιέργειες και δεύτερο να αποδίδει κάτι στην τοπική και εθνική οικονομία.
Και μια και φτάσαμε στο φλέγον θέμα των χρημάτων ας κάνουμε μια, χονδροειδή αλλά έχει την αξία της, άσκηση. Πόσα χρήματα θα μπορούσαν να μας δώσουν τα εγκαταλελειμμένα αυτά έξι εκατ. στρέμματα σε μια υποθετική περίπτωση που τα καλλιεργούσαμε όλα. Ας πούμε ότι τα σπέρνουμε σιτάρι, που αποτελεί την ποιο απλή λύση. Οι μέσες αποδόσεις θα είχαν τεράστια διακύμανση ανάλογα τις βροχές της χρονιάς, αφού η συντριπτική πλειοψηφία αυτών δεν είναι αρδευόμενα.
Το ζητούμενο όμως, δεν είναι να τα καλλιεργήσουμε με τον παραδοσιακό τρόπο ο οποίος έχει αποτύχει. Σήμερα, έχουμε στα χέρια μας μόνο σύγχρονα μηχανήματα, αλλά και ανθεκτικούς και προσαρμοστικούς στις νέες συνθήκες σπόρους, βιοδιεγέρτες, λιπάσματα και καλλιεργητικές τεχνικές που ανταποκρίνονται άριστα στα νέα δεδομένα της κλιματικής αλλαγής. Έχουμε τρακτέρ που κινούνται αυτόνομα χωρίς οδηγό,κι έτσι δεν χρειάζεται ούτε να υποφέρει από την μέση του ούτε να τρέμει η ψυχή του μη πέσει στις πλαγιές. Έχουμε καλλιέργειες, όπως τα αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά που θα μπορούσαν να αποδώσουν υπερ-άριστης ποιότητα προϊόντων στις ξηροθερμικές συνθήκες.
Κατά μέσο όρο θα μπορούσε κανείς να ελπίζει ότι θα σοδεύει 200 κιλά το στρέμμα. Άρα έξι εκατ. στρέμματα Χ 200 κιλά/στρέμμα= 1,2 εκατ. τόνοι, όση περίπου και η σημερινή παραγωγή των σιτηρών. Πολλαπλασιαζόμενο αυτό με την εξευτελιστική και αναξιοπρεπή τιμή των 23 λεπτών το κιλό που είχε φέτος το σιτάρι, μας δίνει το ποσό των 280 εκατ. ευρώ ή κάτι σαν 0,1%(+) του ΑΕΠ της χώρας! Εδώ που φτάσαμε, να παρακαλάμε τον Τραμπ να μη μας βάλει δασμούς στα προϊόντα μας και τον Πούτιν να μας δώσει αέριο να φτιάξουμε λιπάσματα σε λογικές τιμές, ας μην υποτιμάμε τίποτα. Σημειώστε, ότι 0,1% πέφτει έξω η πρόβλεψη αύξησης του ΑΕΠ στο τέλος της χρονιάς και οι Οίκοι αξιολόγησης στραβώνουν τα μούτρα τους. «Άλλα μας είχατε υποσχεθεί» τους ακούς να λένε...Εκεί γιατί δεν λέμε τίποτα κι εδώ αρχίζουμε τις αντιρρήσεις;
Βούτυρο ή κανόνια; Τροφή ή ενέργεια;
Ο υπουργός Ενέργειας κάνει προφανώς τους δικούς του υπολογισμούς για την γη των έξι εκατ. στρεμμάτων, με Κιλοβατ και σεντς ανά κιλοβατώρα. Η πορεία των φωτοβολταϊκών μας έδειξε ότι η συνύπαρξη αγροτικής δραστηριότητας και παραγωγής ενέργειας είναι μια πολύ καλή λύση. Αυτή δε με την κτηνοτροφία, πραγματικά άριστη! Ο αγρότης που βρίσκεται όλη την ημέρα κάπου εκεί γύρω, θα πάει μια στιγμή να σηκώσει την ασφάλεια που έπεσε, ενώ ο συντηρητής του πάρκου θα πρέπει να το προγραμματίσει. Και μη μου πείτε ότι όλα αυτά είναι λεπτομέρειες, διότι δίπλα μου, είναι εγκατεστημένο ένα τεράστιο πάρκο και όσο περνάει ο καιρός και τα κέρδη μειώνονται, ολοένα και μειώνονται οι επισκέψεις συντηρητών. Λογικό θα πείτε, αλλά να που η ύπαρξη τοπικού δυναμικού βοηθάει τα μέγιστα.
Επειδή καμία λύση δεν εφαρμόζεται μονοχρονής, μπορεί κανείς να αντιληφθεί ότι διαθέσιμη γη υπάρχει και για τι δύο λύσεις, την παραγωγή ενέργειας και την παραγωγή τροφίμων. Και για άλλες λύσεις να είστε σίγουροι. Άλλα πράγματα είναι που μας λείπουν και που δυστυχώς δεν φτιάχνονται καθόλου εύκολα: Κι αυτά είναι δύο, πρώτον η αγροτική επιχειρηματικότητα και δεύτερο το θεσμικό πλαίσιο να εφαρμοστεί μια σύγχρονη πολιτική γης και πάνω σε αυτή μια σύγχρονη αγροτική πολιτική.
Θυμάμαι έναν Άγγλο καθηγητή Αγροτικής οικονομίας που μας έλεγε στα περιθώρια ενός συνεδρίου, ότι στη χώρα του η γη δεν κατακερματίζεται, αλλά μεταβιβάζεται στον πρώτο γιο που θα θελήσει να μείνει στα χωράφια. Κι αυτός, δεν έχει καμία θεσμική υποχρέωση έναντι άλλων αδελφών του, παρά μόνο ηθική. Στην περίπτωσή μας, έβγαλε τα εισιτήρια στον καθηγητή να πάει για σπουδές στον Καναδά! «Εάν είχαμε το δικό σας σύστημα της διαίρεσης στη μέση της εκμετάλλευσης, τότε μάλλον θα ήμασταν δύο φτωχοί αγρότες στην Κεντρική Αγγλία, ενώ τώρα μπορούμε και οι δύο να ζούμε με άνεση».
Η σαφής και σταθερή πολιτική γης και χρήσεών της είναι ακρογωνιαίος λίθος για την παραπέρα οικονομική μας ανάπτυξη. Η μέχρι τώρα έλλειψή της, μας έχει κοστίσει πολλά. Εγκαταστήσαμε φωτοβολταϊκά πάρκα σε μεγάλα κομμάτια γης καταμεσής του κάμπου εκτοπίζοντας από εκεί δραστήριους αγρότες. Στήσαμε βιομηχανίες και κέντρα διανομών σε εκτάσεις που θα μπορούσαν να αποδοθούν σε άλλες ιδιαίτερα αποδοτικές χρήσεις όπως η περιαστική γεωργία. Σπαταλήσαμε τα λιγοστά διαθέσιμα κρατικά χρήματα όχι για να κάνουμε μεγάλες συλλογικές υποδομές αλλά για να φτιάξουμε μικροέργα που εξυπηρετούσαν έναν ένα τους ενδιαφερόμενους. Αφήσαμε να δημιουργηθούν κατοικίες μέσα σε αγροτικές εκτάσεις και στη συνέχεια βάλαμε περιορισμούς στην καλλιέργεια (ψεκασμούς) για να μην επιβαρύνονται οι περιστασιακοί ένοικοι. Αφήνουμε στην άκρη το ακανθώδες θέμα των βοσκοτόπων που κοντεύει να απειλήσει την ίδια την οικολογική υπόσταση της χώρας.
Εάν δεν τα βάλουμε όλα αυτά και άλλα πολλά σε μια σειρά, πάλι θα βρεθούμε σε τοίχο. Κάποιοι θα έχουν ευεργετηθεί, κάποιοι άλλοι όχι. Σαν κοινωνία και εθνική οικονομία συνολικά θα είμαστε όλοι σε χειρότερη κατάσταση.
