Με την συμπλήρωση 3 χρόνων από την έναρξη των πολεμικών επιχειρήσεων στο μέτωπο της Ουκρανίας, η πρώτη σκέψη ήταν να δώσουμε στους αναγνώστες μας μια εικόνα της σημερινής κατάστασης της ουκρανικής αγροτικής παραγωγής. Κατά την προετοιμασία όμως μιας τέτοιας προσπάθειας, «σκοντάψαμε» πάνω στο τεράστιο πρόβλημα της έλλειψης ανθρώπινου δυναμικού στα Ουκρανικά χωράφια και στάβλους. Η «φωτογραφική» απεικόνιση του σήμερα, δεν φαίνεται να έχει καμία σχέση με τη δυναμική που αναπτύσσεται στην Ουκρανική ύπαιθρο.
Ο πόλεμος καταναλώνει ζωές στο μέτωπο, οι νάρκες κατά προσωπικού θερίζουν στα έρημα χωριά και χωράφια και οι αντιαρματικές νάρκες βάζουν φωτιά σε πολυδάπανα και πολύ δύσκολα αντικαταστάσιμα τρακτέρ και άλλα αγροτικά μηχανήματα. Αλλά η ζωή πρέπει να τραβήξει μπροστά με κάθε τρόπο: «Κάποιοι πολεμούν μπροστά, κάποιοι άλλοι πρέπει να φτιάχνουν ψωμί στα μετόπισθεν», ανέφερε χαρακτηριστικά Ουκρανός αγρότης σε καναδέζικο συνεταιριστικό περιοδικό.
Και πάντα βρίσκεται ένας τρόπος πέρα από τα συνηθισμένα.
Λόγω της τεράστιας διατροφικής σημασίας της Ουκρανίας στο παγκόσμιο στερέωμα, το θέμα του πώς θα πορευτεί η αγροτική παραγωγή στην χώρα είναι απολύτως κρίσιμο, οχι μόνο για την ίδια αλλά και για το παγκόσμιο εμπόριο και την διατροφική ασφάλεια.
Αν δεν μπορεί στα γράμματα, θα γίνει χειριστής τρακτέρ!
Τη φράση που έλεγαν παλαιότερα στα Ελληνικά χωριά για όσα παιδιά δεν πήγαιναν καλά στο σχολείο, «θα μείνει στα χωράφια», στην Ουκρανία την είχαν ελαφρώς παραφράσει: «Άσ' τον, θα γίνει οδηγός τρακτέρ». Οι τεράστιοι κάμποι απαιτούσαν χιλιάδες χειριστές τρακτέρ και άλλων γεωργικών μηχανημάτων. Οι νέοι της Ουκρανικής επαρχίας πριν τον πόλεμο, ήθελαν να αναζητήσουν μια καλύτερη ζωή από το να περνάνε ατελείωτες ώρες πηγαινοερχόμενοι από το ένα άκρο του χωραφιού στο άλλο. Φαίνεται ότι το πρόβλημα έλλειψης εργατικού δυναμικού στην επαρχία, ήταν ήδη οξυμμένο πριν τον πόλεμο. Την περίοδο του κορονοϊού, υπήρξε μια καλή χρονιά για τα σιτηρά της Ουκρανίας και οι εξαγωγές έδιωχναν μεγάλες ποσότητες από τα λιμάνια. Το πρόβλημα ήταν ότι δεν υπήρχαν πολλοί οδηγοί φορτηγών. Τη λύση έδωσαν επαναπατρισθέντες οικονομικοί μετανάστες, οι οποίοι είχαν «εκδιωχθεί» από τις νέες τους πατρίδες λόγω καραντίνας και άλλων περιορισμών.
Ο γρήγορος εκσυγχρονισμός και διεθνοποίηση της Ουκρανικής γεωργίας την δεκαετία του 2000, δημιούργησε τεράστιες ανάγκες προσωπικού που μπορούσε να χειριστεί σύγχρονα και πανάκριβα γεωργικά μηχανήματα. Οι πιο μεγάλοι σε ηλικία αγρότες, ήταν εξοικειωμένοι με Σοβιετικής τεχνολογίας εργαλεία και τους ήταν αδιανόητο να χειριστούν ένα αυτοκινούμενο ψεκαστικό αξίας 400.000 ευρώ, γεμάτο ψηφιακές ευκολίες. Όποιος ήταν πρόθυμος να εγκαταλείψει τη ζωή στις πόλεις, μπορούσε να βρει δουλειά πολύ καλό μισθό, με πληρωμένο σπίτι, με τα παιδιά του να πηγαίνουν στο καλύτερο σχολείο της περιοχής. Πακέτο στελέχους πολυεθνικής δηλαδή...
Οι αγρότες προτιμητέοι για το μέτωπο
Με την έναρξη των επιχειρήσεων, πολλοί άνδρες κατετάγησαν στον στρατό, άλλοι υποχρεωτικά άλλοι εθελοντικά. Εκτιμάται ότι στόχος των Ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων ήταν να διαθέτουν ένα εκατομμύριο άνδρες στα όπλα για να αντιμετωπίσουν τους Ρώσους. Ολοι οι κλάδοι της οικονομίας υποφέρουν από έλλειψη προσωπικού, ο αγροτικός μάλλον περισσότερο. Πρώτον διότι στα χωριά δεν μπορείς να κρυφτείς. Εάν σε καλέσουν να καταταγείς, είτε θα πρέπει να εγκαταλείψεις τη χώρα είτε να πας φαντάρος. Ενώ στις πόλεις υπάρχουν φαίνεται τρόποι να το αποφύγεις. Το θέμα αυτό παραδέχτηκε και ο Dmytro Natalukha, πρόεδρος της οικονομικής επιτροπής του Κοινοβουλίου στους Financial Times, ανεβάζοντας τον αριθμό των ανυπότακτων στο ύψος των 800.000 ανδρών.
Δεύτερον, οι νεαροί αγρότες είναι σκληραγωγημένοι, ξέρουν από χειρισμό αλλά και επισκευές μηχανημάτων και όπως επεσήμανε στρατιωτικός παράγων έχουν ανεπτυγμένο το πατριωτικό φρόνημα.
Έτσι λοιπόν, τα χωράφια άδειασαν πολύ νωρίς από κόσμο. Ενδεικτικό της τεράστιας έλλειψης εργατικού δυναμικού, αποτελεί αφήγηση δημοσιογράφου που έκανε σχετικό ρεπορτάζ, ότι κάποιος ιδιοκτήτης μιας μεσαίας εκμετάλλευσης του έκανε πρόταση να αφήσει τη δουλειά του και να γίνει οδηγός τρακτέρ, αφού μπορεί να του δώσει πολλά χρήματα! «Μα δεν ξέρω τίποτα από αυτές τις δουλειές» απάντησε. «Δεν πειράζει φαίνεσαι ξύπνιος θα μάθεις…».
Εκτιμάται ότι οι μισοί αγρότες και εργάτες γης ηλικίας μεταξύ 30 και 55 ετών, με τον Α ή Β τρόπο ενεπλάκησαν στις πολεμικές επιχειρήσεις ή έφυγαν πρόσφυγες στις γειτονικές χώρες. Η κατάσταση στις μικρές εκμεταλλεύσεις είναι καλύτερη: οι αγρότες ή μέλη της οικογένειάς τους περνώντας ατελείωτες ώρες στα τρακτέρ κατόρθωναν να καλλιεργήσουν τα χωράφια τους.
Η εκπαίδευση γυναικών στον χειρισμό τρακτέρ
Οι μεγάλες όμως αγροτικές επιχειρήσεις, που στην Ουκρανία είναι πολλές, βρέθηκαν σε δύσκολη θέση. Σε συνεργασία με ξένες αποστολές οργάνωσαν ειδικές εκπαιδεύσεις για γυναίκες ώστε να γίνουν χειριστές αγροτικών μηχανημάτων. Σε πολλές περιπτώσεις αναφέρεται ότι απέδωσαν περισσότερο από τους άνδρες!
Στην αγροτική πόλη Snihurivka για παράδειγμα, μόλις 70 χιλιόμετρα από το μέτωπο, το πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών σε συνεργασία με την Κυβέρνηση της Δανίας εκπαίδευσε δεκάδες γυναίκες σαν χειριστές τρακτέρ! «Δεν είχα ποτέ μου φανταστεί τον εαυτό μου πίσω από ένα τιμόνι τρακτέρ, αλλά τώρα βλέπω μέλλον σε αυτό», ανέφερε η 20χρονη Νάντια, κάτοικος της περιοχής.
Σε παρόμοια λογική, πολλοί αγρότες και επιχειρήσεις, προσπάθησαν να απασχολήσουν άτομα που γύρισαν από το μέτωπο με προβλήματα. Ανακάλυψαν όμως ότι τα αγροτικά μηχανήματα ήταν ακατάλληλα για χειριστές μειωμένης κινητικότητας και βάλθηκαν να βρουν σχετικές λύσεις. Με την βοήθεια του προγράμματος Skills4Recovery που χρηματοδοτήθηκε αλλά και εκτελέστηκε από την ΕΕ, δεκάδες βετεράνοι του πολέμου, απέκτησαν καινούργιες δεξιότητες. Ο Vadym Holoyuk για παράδειγμα, όταν επέστρεψε από το μέτωπο με κάποιο κινητικό πρόβλημα, εκπαιδεύτηκε και από από χειριστής τρακτέρ, έγινε χειριστής κλαρκ για αγροτικές επιχειρήσεις. Τώρα δηλώνει ευτυχής που μπορεί να συνεχίσει να εργάζεται, παρόλη την αναπηρία του.
Στην τάση των νέων να αποφύγουν το αγροτικό επάγγελμα, θα πρέπει να προστεθούν και τα 6,5 εκατομμύρια Ουκρανών που εκτιμάται ότι εγκατέλειψαν τη χώρα σαν πρόσφυγες καθώς και 3,7 εκατομμύρια που εκτοπίστηκαν από τις εστίες τους εντός Ουκρανίας.
Βέβαια οι παραπάνω απόλυτα λογικές πληροφορίες, διότι στον πόλεμο ποτέ δεν μπορείς να διασταυρώσεις πληροφορίες, έρχονται σε μια κάποια αντίθεση με τις εξαγγελίες του επίσημου Ουκρανικού κράτους, όπου διαβεβαίωνε την παγκόσμια κοινή γνώμη ότι σε έχουν καλλιεργηθεί πολλά εκατομμύρια εκτάρια γης. Το ερώτημα είναι πως τα κατάφεραν με τον μισό κόσμο και ένα σωρό άλλες δυσκολίες να καλλιεργήσουν τόσα πολλά στρέμματα;
Αλλά είπαμε, στον πόλεμο δύσκολα ξεχωρίζεις τα γεγονότα από την προπαγάνδα και η κοινή λογική και η οξυδερκής ματιά είναι απολύτως απαραίτητες.
