Η πρόταση των ΗΠΑ για την άρση των πατεντών στα εμβόλια ενάντια στον covid-19 φαίνεται ότι δίχασε περισσότερο από το αναμενόμενο τους Ευρωπαίους ηγέτες. Μεταξύ των προκλήσεων της άτυπης συνόδου κορυφής στο Πόρτο, ήταν και να διατυπωθεί μια κοινή θέση που να εμπεριέχει όλες τις διαφωνίες, όμως κάτι τέτοιο δεν κατέστη εφικτό.
Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Σαρλ Μισέλ, εισερχόμενος τη δεύτερη μέρα της συνόδου δήλωσε ότι: «Στο ζήτημα της πνευματικής ιδιοκτησίας, δεν πιστεύουμε πως αυτό μπορεί να είναι βραχυπρόθεσμα μια μαγική λύση, όμως πιστεύουμε ότι οφείλουμε να είμαστε έτοιμοι να συζητήσουμε για το θέμα αυτό μόλις πέσουν στο τραπέζι συγκεκριμένες προτάσεις».
Παρά την προσπάθεια κυρίως της Ισπανίας, η σύνοδος τελικά κατέληξε στο να επικυρώσει την πρόταση των μετριοπαθών ότι η γρηγορότερη λύση για την αύξηση της διανομής εμβολίων παγκοσμίως είναι η αύξηση των εξαγωγών και όχι η άρση των πατεντών.
Τα στρατόπεδα μεταξύ των 27
Οι υπέρμαχοι
Η βασική χώρα που είναι θετική στην άρση των πατεντών είναι η Ισπανία, η οποία με ανακοίνωσή της την Τετάρτη είχε χαρακτηρίσει την απόφαση των ΗΠΑ ως ιστορική και συντάχθηκε με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Στην ανακοίνωση αναφέρεται ότι «η πνευματική ιδιοκτησία δεν μπορεί να αποτελέσει εμπόδιο για τον τερματισμό του Covid-19 και τη διασφάλιση δίκαιης και καθολικής πρόσβασης στα εμβόλια», ενώ στην προσωπική του δήλωση ο Ισπανός πρωθυπουργός Πέδρο Σάντσεθ δήλωσε ότι η αύξηση των εξαγωγών από μόνη της δεν θα είναι αρκετή για να εγγυηθεί την πρόσβαση στα εμβόλια από τις αναπτυσσόμενες χώρες και είπε ότι «αυτό (σ.σ. η αύξηση των εξαγωγών) είναι ανεπαρκές και ότι πρέπει να είμαστε πολύ πιο φιλόδοξοι», εξ ου και ζήτησε επείγουσα συναίνεση εντός του ΠΟΕ για το θέμα. Στην άτυπη σύνοδο πάντως, κατατέθηκε πρόταση από πλευράς Ισπανίας για άρση των πατεντών, στα πλαίσια του χρονοδιαγράμματος που προτείνει ο ΠΟΥ. Στην ουσία, η πρόταση εστιάζει στη δυνατότητα να μην κατηγορηθούν για παραβίαση των πνευματικών δικαιωμάτων των εμβολίων, όσες εταιρείες αναπτύξουν ή "σπάσουν" τις πατέντες, μέχρι να αποφασιστεί οριστικά κάτι τέτοιο από τον ΠΟΥ.
España lleva su propuesta para el acceso universal de las vacunas al #EUSocialSummit21
Nadie estará a salvo hasta que todos estén a salvo. 💉
🤝Solo podemos tener éxito mediante la cooperación internacional y las organizaciones multilaterales. pic.twitter.com/DT6ItPqLp8
— PSOE (@PSOE) May 8, 2021
Οι διαλλακτικοί
Σε ανώτερο επίπεδο, τόσο ο Σαρλ Μισέλ, όσο και η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, έχουν δηλώσει ότι είναι έτοιμοι να το συζητήσουν, εάν αποδειχθεί ότι είναι μια αποτελεσματική και ρεαλιστική λύση.
Ο πιο σημαντικός παράγοντας από τα κράτη-μέλη, ο πρωθυπουργός του Βελγίου Αλεξάντερ ντε Κρόο, επίσης ανήκει σε αυτούς που δηλώνουν «έτοιμοι να συζητήσουμε με ανοιχτό μυαλό». Υπενθυμίζουμε εδώ, ότι το Βέλγιο είναι η βασική φαρμακοπαρασκευαστική χώρα της Ε.Ε. και στο θέμα των εμβολίων ενάντια στον covid-19 αντιπροσωπεύει το 70% της ευρωπαϊκής παραγωγής και των εξαγωγών.
Επαμφοτερίζουσα θέση κρατάει εξ αρχής ο Γάλλος πρωθυπουργός Εμμανουέλ Μακρόν, ο οποίος αμφιταλαντεύεται μεταξύ της αναγνώρισης των εμβολίων ενάντια στον covid-19 ως παγκόσμια αγαθά που τα χρειάζονται όλοι και της αναγκαίας προστασίας της καινοτομίας στην φαρμακευτική έρευνα. Εξ ου και όλες οι δηλώσεις του εστιάζουν στην αύξηση των εξαγωγών από όλους και θεωρεί ότι «η δωρεά δόσεων, αυτό είναι το κλειδί». Επισημαίνει επίσης ένα αντίστοιχο επιχείρημα με αυτό του Αλμπέρ Μπουρλά (CEO Pfizer) ότι η πατέντα είναι δευτερεύουσας σημασίας μπροστά στην τεχνογνωσία και κάλεσε τις Ηνωμένες Πολιτείες και το Ηνωμένο Βασίλειο να μην «μπλοκάρουν» τις εξαγωγές εμβολίων που παράγονται στο έδαφος τους.
Οι πολέμιοι
Η βασική χώρα που εναντιώνεται στην άρση των πατεντών είναι η Γερμανία, η οποία έχει στο έδαφός της τις εταιρείες BioNTech και CureVac, οι οποίες αυτή τη στιγμή βρίσκονται στην πρώτη γραμμή στο σχεδιασμό εμβολίων. Η Άνγκελα Μέρκελ δήλωσε σχετικά ότι «η προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας είναι η πηγή καινοτομίας και πρέπει να παραμένει έτσι».
Ο ρόλος της Κομισιόν σε ΠΟΥ και ΠΟΕ
Παρά τις επιμέρους διαφωνίες μεταξύ των κρατών – μελών στην Ευρώπη των 27, υπάρχει ένα «τεχνικό» ζήτημα. Η Κομισιόν είναι ο καθόλα αρμόδιος οργανισμός για να εκπροσωπήσει τους 27 και να διαπραγματευτεί μια πιθανή άρση των πατεντών ευρεσιτεχνίας των εμβολίων ενάντια στον covid-19 τόσο στον ΠΟΕ, όσο και στον ΠΟΥ.
Το ζήτημα είναι ότι για να γίνει αυτό πρέπει να υπάρξει συγκεκριμένη εντολή με ειδική πλειοψηφία από τα κράτη-μέλη, οπότε η σημασία της σημερινής ανακοίνωσης είναι τεράστια για τις εξελίξεις στο θέμα των εμβολίων, καθώς η Ε.Ε. αυτή τη στιγμή επιλέγει να καθυστερήσει την όποια εξέλιξη πιέζοντας κυρίως τις ΗΠΑ να "αδειάσουν" το στοκ από εμβόλια που έχουν (κυρίως J&J και AstraZeneca) προς τρίτες χώρες και μετά να συζητήσουν την άρση των πατεντών.
