Στο μικροσκόπιο του γερμανικού Τύπου βρίσκεται η «πραγματική κατάσταση» της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας στην Ουκρανία, δύο χρόνια σχεδόν μετά τη ρωσική εισβολή και ενώ την 1η Φεβρουαρίου το Έκτακτο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αναμένεται να αποφασίσει σε σχέση με το εξεταζόμενο πακέτο οικονομικής στήριξης ύψους 50 δισ. ευρώ προς το Κίεβο.
Η παροχή αυτής της βοήθειας κρίνεται κρίσιμη για τη λειτουργία του κράτους και, έτσι, της οικονομίας της χώρας, καθώς το σύνολο των φορολογικών εσόδων κατευθύνεται προς την κάλυψη των αμυντικών δαπανών.
Την ίδια ώρα, όμως, η πολιτική κριτική σε βάρος του Boλοντομίρ Ζελένσκι γίνεται όλο και πιο έντονη στο εσωτερικό της χώρας.
Πρόσφατα, ήταν ο δήμαρχος του Κιέβου και αντίπαλος του προέδρου, Βιτάλι Κλίτσκο, ο οποίος δέχθηκε την απλή ερώτηση αν η ουκρανική δημοκρατία απειλείται. «Ναι», δήλωσε στο Der Spiegel. «Κάποια στιγμή, δεν θα διαφέρουμε πια από τη Ρωσία, όπου τα πάντα εξαρτώνται από το καπρίτσιο ενός και μόνο ανθρώπου», ξεσπάθωσε, επιτιθέμενος ευθέως στον Ζελένσκι.
Ο Γιούρι Λουτσένκο ξεκίνησε τη συζήτηση σε συνέντευξή του στη Welt στις αρχές Νοεμβρίου. «Ο Ζελένσκι κυβερνά σαν αυταρχικός μοναδικός υπεύθυνος λήψης αποφάσεων», δήλωσε ο πρώην υπουργός Εσωτερικών.
Οι στρατιώτες πολεμούν γι' αυτούς με κίνδυνο της ζωής τους και εάν τους δοθεί η εντύπωση ότι αυτό δεν αξίζει πλέον τον κόπο, μπορεί να αποδυναμωθούν τα κίνητρά τους, σημειώνει η Welt.
Η εξωτερική επίδραση θα ήταν επίσης μοιραία. Οι δυτικοί πολιτικοί τείνουν μάλιστα να λένε ότι το Κίεβο δεν υπερασπίζεται μόνο τη δική του δημοκρατία, αλλά και την ευρωπαϊκή δημοκρατία.
Η οργάνωση ανθρωπίνων δικαιωμάτων Freedom House κατατάσσει την Ουκρανία ως «υβριδικό καθεστώς».
Η χώρα συγκέντρωσε 39 από τους 100 βαθμούς, έναν βαθμό λιγότερο από ό,τι πριν από τον πόλεμο.
Η κατάσταση είναι καλύτερη όσον αφορά τη διαφθορά. Στον τρέχοντα δείκτη της Διεθνούς Διαφάνειας των 180 χωρών, η Ουκρανία κατατάσσεται στην 104η θέση με 36 βαθμούς.
Αυτό είναι τρεις μονάδες περισσότερες από πέρυσι και δέκα περισσότερες από το 2012, σύμφωνα με τη Διεθνή Διαφάνεια.
Το «μικροσκόπιο» της Welt επικεντρώνεται σε 5 πεδία:
1. Εκλογές
Οι εκλογές αποτελούν την καρδιά κάθε δημοκρατίας και πρέπει να είναι ελεύθερες και δίκαιες για να θεωρούνται δημοκρατικές.
Σύμφωνα με το σύνταγμα, η Ουκρανία θα έπρεπε να είχε διεξάγει προεδρικές εκλογές την άνοιξη και βουλευτικές εκλογές το φθινόπωρο. Ωστόσο, ο στρατιωτικός νόμος το απαγορεύει αυτό. Περίπου το 20% της επικράτειας βρίσκεται σήμερα υπό ρωσικό έλεγχο.
Η συμμετοχή σε εκλογές δεν θα ήταν δυνατή για τους Ουκρανούς που ζουν εκεί. Θα ήταν επίσης δύσκολο για τους πρόσφυγες που ζουν αλλού στην Ουκρανία ή στο εξωτερικό να συμμετάσχουν σε μια ψηφοφορία.
Θα ήταν επίσης δύσκολο να εξασφαλιστεί το δικαίωμα ψήφου για τους στρατιώτες που βρίσκονται σε αποστολή.
Επιπλέον, κάθε εκλογικό τμήμα θα αποτελούσε εύκολο στόχο για ρωσικούς πυραύλους, γεγονός που θα έθετε σε κίνδυνο την ασφάλεια των εκλογών.
Από την άποψη αυτή, οι ακυρωθείσες εκλογές δεν επηρεάζουν τη δημοκρατία.
Το Freedom House καταλήγει επίσης σε αυτό το συμπέρασμα: «Το αν η Ουκρανία διεξάγει εκλογές ή όχι είναι μια ανταλλαγή μεταξύ του δικαιώματος επιλογής και του δικαιώματος ασφαλούς επιλογής», λέει ο αναλυτής της Ουκρανίας Μίκαλε Σμέλτσερ (Michael Schmeltzer)στη Welt. Όπως και πριν από τον πόλεμο, το Ινστιτούτο βαθμολογεί τα δημοκρατικά πρότυπα στις εκλογές με 4,5 στους 7 βαθμούς.
2. Διαχωρισμός των εξουσιών
Η Ουκρανία έχει το λεγόμενο ημι-προεδρικό σύστημα, στο οποίο ο πρόεδρος δεν είναι και αρχηγός της κυβέρνησης.
Επικεφαλής είναι ο πρωθυπουργός, ο οποίος λογοδοτεί μόνο στο Κοινοβούλιο. Από το ξέσπασμα του πολέμου, τα «σύνορα» των αρμοδιοτήτων μεταξύ προέδρου και πρωθυπουργού στο Κίεβο έχουν θολώσει.
Το προεδρικό γραφείο ασκεί τεράστια επιρροή στους υπουργούς και σε άλλα κρατικά όργανα - ένας περιορισμός των δημοκρατικών προτύπων που είναι φυσιολογικός σε περιόδους πολέμου.
«Μπορείτε να περιμένετε ότι ο ηγέτης της χώρας θα εδραιώσει την εξουσία του σε περιόδους πολέμου», λέει ο Schmeltzer. «Δεν υπάρχει τίποτα που να υποδηλώνει ότι ο Ζελένσκι είναι ένας αυταρχικός κυβερνήτης».
Οι περιορισμοί στην κοινοβουλευτική διαδικασία είναι επίσης κατανοητοί για ένα έθνος που μαστίζεται από τον πόλεμο.
Για λόγους ασφαλείας, δεν θα υπάρξει δημόσια συζήτηση στο Κοινοβούλιο και η ημερήσια διάταξη δεν θα δημοσιευθεί εκ των προτέρων.
«Θέλουμε να αντιδράσουμε γρήγορα σε νόμους που θα μπορούσαν να είναι καθοριστικοί για τις προσπάθειες άμυνας», δήλωσε ο Schmeltzer.
«Από την άλλη πλευρά, είναι επίσης αλήθεια ότι από την ανάληψη των καθηκόντων του, ο Ζελένσκι κυβερνά με τρόπο νομοθετικού turbo που περιορίζει την κοινωνία των πολιτών και περιθωριοποιεί την αντιπολίτευση. Αυτό είναι ένα ανησυχητικό πρόβλημα που υπάρχει από το 2019».
Στην πραγματικότητα, δύο κόμματα της αντιπολίτευσης είναι απαγορευμένα στην Ουκρανία: το κόμμα "Για τη Ζωή" απαγορεύτηκε μετά την έναρξη του πολέμου λόγω της εγγύτητάς του με τη Ρωσία και το Κομμουνιστικό Κόμμα δεν επιτρέπεται να δραστηριοποιηθεί από το 2015.
Ωστόσο, ο Schmeltzer δεν πιστεύει ότι το Κίεβο έχει χάσει τα δημοκρατικά του πρότυπα σε σχέση με την προπολεμική περίοδο.
Στη βαθμολογία του Freedom House, η διάκριση των εξουσιών βαθμολογείται αμετάβλητη με 2,5 από 7 βαθμούς.
3. Μέσα ενημέρωσης
Αντίθετα, το Freedom House διαπιστώνει σοβαρή επιδείνωση της ελευθερίας του Τύπου.
Οι τηλεοπτικοί σταθμοί της χώρας υποχρεώθηκαν να μεταδώσουν ένα κοινό δελτίο ειδήσεων. Η λειτουργία των καναλιών που δεν ήθελαν να συμμετάσχουν περιορίστηκε.
Τον Μάρτιο του περασμένου έτους, ψηφίστηκε νέος νόμος για τα μέσα ενημέρωσης που υποχρεώνει τα μέσα ενημέρωσης να αποκαλύπτουν τη χρηματοδότησή τους.
Η εξουσία της εποπτικής αρχής έχει ενισχυθεί. Μπορεί πλέον να μπλοκάρει μη καταχωρημένες δημοσιεύσεις για 14 ημέρες χωρίς δικαστική απόφαση.
Πολλά μέσα ενημέρωσης στην Ουκρανία δεν είναι επίσημα εγγεγραμμένα, κάτι που είναι επίσης νόμιμο.
Με αυτόν τον τρόπο, μπόρεσαν να αποφύγουν την κρατική παρέμβαση κατά τη διάρκεια των ετών των φιλικών προς τη Μόσχα κυβερνήσεων.
Το Freedom House υποβάθμισε την Ουκρανία κατά 0,5 μονάδες στο 3,25 σε σχέση με πριν από τον πόλεμο.
4. Κράτος δικαίου
Με τη θέση σε ισχύ του στρατιωτικού νόμου, η κυβέρνηση ασκεί ισχυρότερη επιρροή στο δικαστικό σώμα.
Αυτό εξασφαλίζει ότι οι εγκληματίες πολέμου διώκονται γρήγορα, πράγμα που είναι απαραίτητο.
Ωστόσο, αυτό είχε επίσης ως αποτέλεσμα τη δίωξη των πολιτικών αντιπάλων, η οποία είναι προβληματική και δεν συμβάλλει καθόλου στη νίκη στον πόλεμο κατά της Ρωσίας.
Για παράδειγμα, ο πρώην πρόεδρος Πέτρο Ποροσένκο δεν μπορεί να φύγει από τη χώρα επειδή κατηγορείται για εσχάτη προδοσία.
Ως πρόεδρος, κατηγορείται ότι οργάνωσε την αγορά άνθρακα από τις αυτονομιστικές περιοχές στην ανατολική Ουκρανία, ο οποίος λέγεται ότι χρηματοδότησε τον πόλεμο που διεξάγουν οι φιλορώσοι μαχητές κατά της Ουκρανίας.
Ο Ποροσένκο χαρακτηρίζει τις κατηγορίες ως πολιτικά υποκινούμενες. "Η αντιπολίτευση θα πρέπει επίσης να έχει την ευκαιρία να διαδραματίσει ρόλο και να ασκήσει κριτική κατά τη διάρκεια του πολέμου", λέει ο Schmeltzer.
"Η παρεμπόδιση του Ποροσένκο να μεταβεί στο εξωτερικό εγείρει ανησυχίες σχετικά με τον δημοκρατικό χαρακτήρα του εθνικού θεσμού" Ως εκ τούτου, ο Freedom House κατατάσσει την Ουκρανία με μόλις 2,25 βαθμούς (μείον 0,25).
5. Κοινωνία των πολιτών
Η ουκρανική κοινωνία των πολιτών είναι εξαιρετικά ζωντανή. «Ο πόλεμος τόνισε πραγματικά τη δέσμευση των Ουκρανών για δημοκρατία», λέει ο Schmeltzer.
Η μεγάλη πλειοψηφία τάσσεται υπέρ των μεταρρυθμίσεων και της ένταξης στην ΕΕ, σύμφωνα με έρευνα του Εθνικού Δημοκρατικού Ινστιτούτου, το 95% των Ουκρανών επιθυμεί πλήρη εκδημοκρατισμό.
Παρά την περιορισμένη ελευθερία μετακινήσεων για τους άνδρες λόγω της υποχρεωτικής στρατιωτικής θητείας, το Freedom House βαθμολογεί την κοινωνία των πολιτών με 5,25 βαθμούς, δηλαδή με αύξηση 0,25 βαθμών.
Ως αποτέλεσμα, τα δημοκρατικά πρότυπα αυξήθηκαν σε έναν τομέα και επιδεινώθηκαν σε δύο. Οι περιορισμοί στις εκλογές και στη διάκριση των εξουσιών σχετίζονται με τον πόλεμο και δεν έχουν αρνητικό αντίκτυπο στη δημοκρατία.
Η κατάσταση είναι διαφορετική όταν πρόκειται για καταπατήσεις της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης και του κράτους δικαίου. Έχουν αρνητικό αντίκτυπο στα δημοκρατικά πρότυπα της χώρας, σημειώνει η Welt.
