«Τα μέλη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής επιλέγονται βάσει των γενικών τους ικανοτήτων και της προσήλωσής τους στην ευρωπαϊκή ιδέα και μεταξύ προσωπικοτήτων που παρέχουν πλήρη εχέγγυα ανεξαρτησίας».
Με αυτόν τον ουσιαστικό τρόπο, η Συνθήκη της Λισαβόνας περιγράφει τις προϋποθέσεις για να μπορέσει ο Επίτροπος που προτείνει κάθε χώρα να κερδίσει το «πράσινο φως» από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και να πάρει μια θέση στον εκτελεστικό βραχίονα της ΕΕ, την Κομισιόν.
Η ώρα της νέας Ευρωπαϊκής Επιτροπής έφτασε: Οι ακροάσεις των υποψήφιων Επιτρόπων ξεκινούν σήμερα και θα διαρκέσουν έως τις 12 Νοεμβρίου, με την ατζέντα της πρώτης ημέρας να έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την Ελλάδα, αφού περιλαμβάνει την ακρόαση του Έλληνα υποψηφίου Απόστολου Τζιτζικώστα.
Ποιος κρίνει την καταλληλότητα του υποψηφίου
Οι ευρωβουλευτές, χωρισμένοι σε Επιτροπές, είναι αυτοί που εξετάζουν τον Επίτροπο κάθε χώρας. Στο τέλος των ακροάσεων, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ψηφίζει και νομιμοποιεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο σύνολό της.
Η Διάσκεψη των Προέδρων των Επιτροπών κάνει σύσταση σχετικά με τον καταμερισμό των αρμοδιοτήτων μεταξύ των Επιτροπών για τις ακροάσεις επιβεβαίωσης βάσει του περιεχομένου του χαρτοφυλακίου που έχει ανατεθεί σε κάθε Επίτροπο. Έτσι οι συνθέσεις των Επιτροπών θα αλλάζουν, ανάλογα με το πρόσωπο που εξετάζεται.
Μπορεί η ακρόαση να γίνει ενώπιον μίας μόνο αρμόδιας επιτροπής, όταν το χαρτοφυλάκιο εμπίπτει εξ ολοκλήρου στην αρμοδιότητά της, μπορεί όμως να υπάρχουν και περισσότερες από μία επιτροπές, όταν το χαρτοφυλάκιο εμπίπτει στην αρμοδιότητα περισσότερων επιτροπών. Μπορεί, επίσης, να υπάρχουν και συνδεδεμένες επιτροπές που να συμμετάσχουν υπό το καθεστώς του «προσκεκλημένου» και να υποβάλλουν μία ερώτηση.
Ο Έλληνας Επίτροπος Απόστολος Τζιτζικώστας, ο οποίος διεκδικεί το χαρτοφυλάκιο Βιώσιμων Μεταφορών και Τουρισμού, θα έχει μία αρμόδια επιτροπή. Πρόκειται για την κοινοβουλευτική Επιτροπή Μεταφορών του Ευρωκοινοβουλίου, ενώ στην ακρόασή του θα συμμετέχει και μία προσκεκλημένη Επιτροπή, η Επιτροπή Περιβάλλοντος.
Μετά το πέρας των ακροάσεων, θα ακολουθήσει έκτακτη συνεδρίαση της Διάσκεψης των Προέδρων των Επιτροπών στις 19 Νοεμβρίου για να διαβιβάσει τη σύστασή της για τη λήξη ή μη των ακροάσεων και στις 21 Νοεμβρίου η Διάσκεψη των Προέδρων θα κηρύξει τη λήξη των ακροάσεων. Επόμενο βήμα είναι η ψηφοφορία στην Ολομέλεια του ΕΚ για το Σώμα των Επιτρόπων. Εφόσον οι ακροάσεις κυλήσουν ομαλά και δεν υπάρξουν καθυστερήσεις, η ψηφοφορία μπορεί να γίνει ήδη από την Ολομέλεια που θα γίνει εντός Νοεμβρίου στο Στρασβούργο ούτως ώστε η θητεία της νέας Επιτροπής να ξεκινήσει την 1η Δεκεμβρίου.
Η ακρόαση και το... μετά
Η προκαθορισμένη διάρκεια της κάθε ακρόασης είναι 3 ώρες. Η ακρόαση ξεκινά με μια προφορική τοποθέτηση του υποψηφίου διάρκειας περίπου 15 λεπτών και ακολουθούν προφορικές ερωτήσεις προς τον υποψήφιο.
Σε πρώτο στάδιο στέλνονται από τη Διάσκεψη των Προέδρων των Επιτροπών δύο κοινές -για όλους τους υποψήφιους Επιτρόπους- ερωτήσεις. Αυτές αφορούν τις γενικές ικανότητές τους αλλά και τη διαχείριση του χαρτοφυλακίου, σε συνεργασία με το Ευρωκοινοβούλιο.
Ακολουθούν οι ερωτήσεις που θέτουν οι επιτροπές: η αρμόδια επιτροπή απευθύνει 5 ερωτήσεις, οι μικτές επιτροπές υποβάλλουν συνήθως 3 ερωτήσεις, ενώ η συνδεδεμένη επιτροπή υποβάλλει 1 ερώτηση. Τα βιογραφικά, οι δηλώσεις συμφερόντων καθώς και οι γραπτές ερωτήσεις και απαντήσεις για κάθε υποψήφιο είναι διαθέσιμα εδώ: https://elections.europa.eu/european-commission/el/
Η ακρόαση ολοκληρώνεται με κάποιες καταληκτικές δηλώσεις από τον υποψήφιο.
Αμέσως μετά την ολοκλήρωση, ο/η πρόεδρος και οι συντονιστές των αρμόδιων επιτροπών και οι πρόεδροι των προσκεκλημένων επιτροπών συνεδριάζουν κεκλεισμένων των θυρών και στέλνουν την αξιολόγηση της ακρόασης με θετική ή αρνητική έκβαση. Η σχετική επιστολή αποστέλλεται στη Διάσκεψη των Προέδρων των Επιτροπών.
Σε περίπτωση που υπάρχει ομόφωνη έγκριση του υποψηφίου, αποστέλλεται επιστολή έγκρισης, ενώ σε περίπτωση ομοφωνίας για την απόρριψή του (όπως συνέβη το 2019 με την προτεινόμενη από τη Γαλλία Επίτροπο), αποστέλλεται η λεγόμενη επιστολή απόρριψης και ξεκινά η διαδικασία από την αρχή. Σε ένα τρίτο σενάριο στο οποίο επιτευχθεί πλειοψηφία των 2/3 των συντονιστών που εκπροσωπούν ευρωβουλευτές, εάν αυτοί ανήκουν σε πάνω από μία πολιτική ομάδα, ο προτεινόμενος Επίτροπος εγκρίνεται και αποστέλλεται επιστολή που δηλώνει έγκριση με μεγάλη πλειοψηφία, με τη δυνατότητα προσθήκης των απόψεων της μειοψηφίας.
Τι συμβαίνει αν δεν συγκεντρωθούν τα 2/3 της πλειοψηφίας;
Στην περίπτωση αποτυχίας έγκρισης ενός υποψηφίου Επιτρόπου, μία σχετικά σύνθετη διαδικασία ακολουθείται, η οποία εν πολλοίς περιλαμβάνει μία σειρά γραπτών ερωτήσεων και εκ νέου αξιολόγηση ή εφόσον απαιτηθεί νέα ακρόαση του υποψηφίου για 1,5 ώρα. Σε περίπτωση δεύτερης ακρόασης, στην ψηφοφορία που ακολουθεί απαιτείται απλή πλειοψηφία των ευρωβουλευτών της Επιτροπής. Είναι σχεδόν προφανές, λοιπόν, ότι αν ένας υποψήφιος έχει συγκεντρώσει περισσότερες από τις μισές ψήφους στην πρώτη ακρόαση αλλά όχι τα 2/3 αυτών είναι εξαιρετικά πιθανό να «περάσει» και μάλλον απίθανο να οδηγηθεί σε δεύτερη ακρόαση. Αν πάντως ένας Επίτροπος «κοπεί» μετά το πέρας της δεύτερης ακρόασης, το κράτος-μέλος από το οποίο προέρχεται καλείται να προχωρήσει σε άλλη επιλογή.
