Η ελληνική πρόταση «Αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στην φυσική και πολιτιστική κληρονομιά» στο πλαίσιο της διεθνούς πρωτοβουλίας που ανέλαβε η χώρα μας το 2019 βρίσκεται σε εξέλιξη και η Ελλάδα με σταθερό βηματισμό ηγείται ενός εγχειρήματος το οποίο ενώνει τις δυνάμεις τουλάχιστον 100 κρατών για την προστασία των πολιτιστικών μνημείων αλλά και νησιών-κρατών.
Όπως είναι γνωστό, με απόφαση του πρωθυπουργού, Κυριάκου Μητσοτάκη, συστήθηκε συντονιστικό όργανο (coordination unit) προς υποστήριξη, μεταξύ άλλων, του έργου του Ευέλικτου Μηχανισμού (Flexible Mechanism), στο οποίο προβλέπεται και η συμμετοχή επιτελικών στελεχών των κρατών και οργανισμών που έχουν στηρίξει την ελληνική πρόταση, όπως αυτή κατετέθη στον ΟΗΕ. Επικεφαλής του συντονιστικού, που στεγάζεται στην Ακαδημία Αθηνών, έχει ορισθεί ο σύμβουλος του πρωθυπουργού σε θέματα Ενέργειας, Κλίματος, Περιβάλλοντος και Κυκλικής Οικονομίας, Γιώργιος Κρεμλής.
Το όραμα και οι στόχοι
Η πρωτοβουλία αναδεικνύει τη σχέση κλίματος-περιβάλλοντος-πολιτισμού και καταγράφει το αποτύπωμα της κλιματικής αλλαγής στη φυσική και πολιτιστική κληρονομιά μέσω καταγραφής των μνημείων (όχι μόνο όσων συμπεριλαμβάνονται στον κατάλογο της UNESCO) ενώ κατόπιν θα αναδειχθούν οι βέλτιστες πρακτικές αξιολόγησης του αποτυπώματος και θα αναζητηθούν οι προϋποθέσεις, τα κριτήρια και οι βέλτιστες πρακτικές ανθεκτικότητας των μνημείων ώστε οι εθνικές κυβερνήσεις να προβούν στις απαραίτητες παρεμβάσεις.
Η πρόταση αποβλέπει στο συντονισμό των ήδη υφισταμένων διαύλων για την προστασία της παγκόσμιας πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και ο Μηχανισμός μεταξύ άλλων μεριμνά και για την εφαρμογή των επιμέρους δράσεων που αναφέρονται στην ελληνική πρόταση, στους τομείς της επιστημονικής έρευνας, της διοίκησης/διαχείρισης και της εκπαίδευσης, σε συνεργασία με τις χώρες και τους διεθνείς οργανισμούς που τη στήριξαν. Οι εργασίες του συντονιστικού οργάνου προχωρούν με σταθερούς ρυθμούς εν όψει της Συνόδου για το Κλίμα το Νοέμβριο ώστε η ελληνική πρόταση, η οποία έχει λάβει τη στήριξη του ΟΗΕ, να προχωρήσει ένα βήμα παραπέρα.
Η επίδραση της κλιματικής αλλαγής στην πολιτιστική κληρονομιά – Εφαρμόζοντας τις αρχές της Κυκλικής Οικονομίας
Η ελληνική πρωτοβουλία μεταξύ άλλων επιδιώκει με έναν οργανωμένο τρόπο να συντονίσει ενέργειες προκειμένου μέσα στα επόμενα χρόνια να υπάρξει πρόοδος στην προστασία της πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής όπως είναι τα ακραία καιρικά φαινόμενα, η ξηρασία αλλά και τα ανθρωπογενή αίτια που σχετίζονται μεν παρέμβαση των πληθυσμών στο περιβάλλον. Πρωταγωνίστρια στο «παιχνίδι» θα είναι και η κυκλική οικονομία, η οποία πέρα από τις δημοφιλείς μέχρι τώρα εφαρμογές της, έχει αρχίσει να συνδέεται και με την πολιτιστική κληρονομιά. Ήδη τα πρώτα επιτυχημένα παραδείγματα και ο προφανής θετικός τους αντίκτυπος στο περιβάλλον, τον τουρισμό και την οικονομική ανάπτυξη, έχουν κάνει την εμφάνισή τους στο εξωτερικό και το θέμα αποτελεί μία από τις προσφιλείς συζητήσεις στους επιστημονικούς κύκλους το τελευταίο διάστημα ενώ ήδη δρομολογούνται σχετικά project με τη συνεργασία των τοπικών αρχών και της αγοράς.
Τα success story σε Ολλανδία, Γαλλία και Ισπανία
Στην Ολλανδία, τη Γαλλία και την Ισπανία βρίσκονται κάποια από τα πιο επιτυχημένα παραδείγματα εφαρμογής των αρχών της κυκλικής οικονομίας σε μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς.
Στο βόρειο Άμστερνταμ, το De Ceuvel αποτελεί μια πρωτότυπη παρέμβαση σε μια βιομηχανική ζώνη όπου εμβληματικά στοιχεία της ολλανδικής παράδοσης, όπως είναι τα ξύλινα καράβια, μετασκευάστηκαν και χρησιμοποιούνται για ψυχαγωγικές και τουριστικές δραστηριότητες. Ένα από αυτά τα πλοία έχει μεταφερθεί σε κανάλι και αποτελεί ένα πλωτό bed and breakfast ενώ άλλα εξυπηρετούν διαφορετικές δραστηριότητες όπως είναι η φιλοξενία events, σεμιναρίων και εταιρικών εκδηλώσεων ενώ πόλο έλξης αποτελεί και το διάσημο πλέον “Café”. Σε όλες τις λειτουργίες της περιοχής έχουν εφαρμοστεί πρακτικές κυκλικής οικονομίας όπως είναι οι τουαλέτες λιπασματοποίησης, φωτοβολταϊκά πάνελ, συστήματα αποκατάστασης φυτών και πράσινου, ενώ στην περιοχή υπάρχει και αυτό που ονομάζουμε Cleantech Playground, ένα οικοσύστημα όπου δοκιμάζονται καινοτόμες καθαρές τεχνολογίες.
Στην Ισπανία, το έργο ReDock αποτελεί παράδειγμα μετατροπής ενός μεσαιωνικού χωριού σε μια πράσινη και βιώσιμη κοινότητα και εντάσσεται σε ένα ευρύτερο project οικολογικής αποκατάστασης της περιοχής Αλτιπλάνο στην πόλη Μούρθια. Η νέα μορφή του χωριού θα επιτρέπει την αξιοποίηση όλων των πόρων του χωριού και της ευρύτερης περιοχής, την ενεργειακή και επισιτιστική του αυτάρκεια, την παραγωγή και επαναχρησιμοποίηση νερού και άλλων πόρων ενώ στόχος είναι να καταστεί ένα κέντρο επιχειρηματικών και εμπορικών δραστηριοτήτων μέσω συνεργατικών σχημάτων που θα του επιτρέψουν να είναι και οικονομικά αυτόνομο. Στόχος είναι το χωριό να αποτελέσει πρότυπο για τη δημιουργία μιας σειράς πράσινων οικισμών σε όλο τον κόσμο οι οποίοι θα υποδέχονται και θα εξυπηρετούν επισκέπτες, τουρίστες, μόνιμους κατοίκους, φοιτητές, κυβερνητικούς αξιωματούχους, ΜΚΟ, ερευνητές, startups.
Το ιστορικό κτίσμα Rehafutur στη Βόρεια Γαλλία έχει ενταχθεί στη λίστα των προστατευόμενων μνημείων της UNESCO και ανασκευάστηκε με τρόπο ο οποίος μεταξύ άλλων αναδεικνύει την αποτελεσματικότητα της εφαρμογής ανακυκλώσιμων υλικών στη μόνωση. Σήμερα, φιλοξενεί γραφεία και αποτελεί ένα πρότυπο έργο για το πώς μπορεί ένα ιστορικό κτίριο να επαναχρησιμοποιηθεί διατηρώντας τα εξωτερικά, ιστορικά χαρακτηριστικά του.
