Καθώς η διαδικασία διαβούλευσης για την αναπροσαρμογή του κατώτατου μισθού οδεύει προς το τελικό της στάδιο, όλοι σχεδόν οι φορείς της αγοράς περιμένουν να δουν πόσο θα επηρεάσει η νέα αύξηση του Απριλίου τα υπόλοιπα μισθολογικά κλιμάκια στον ιδιωτικό τομέα.
Η αύξηση του κατώτατου μισθού φαίνεται να επηρεάζει και τους μισθούς όσων δεν αμείβονται με τον κατώτατο μισθό, καθώς η αύξησή του δημιουργεί πιέσεις για μισθολογικές αυξήσεις και για τους υπόλοιπους μισθωτούς.
Οι επιδράσεις διάχυσης είναι ιδιαίτερα έντονες σε μισθολογικά κλιμάκια που βρίσκονται κοντά στον κατώτατο μισθό. Κατά συνέπεια, αυξήσεις του κατώτατου μισθού επηρεάζουν και τον μέσο μισθό στον ιδιωτικό τομέα.
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Τράπεζας της Ελλάδος, για κάθε ποσοστιαία μονάδα αύξησης του κατώτατου μισθού, ο μέσος μισθός ανά εργαζόμενο στον ιδιωτικό τομέα αυξάνεται κατά περίπου 0,4-0,5%.
Μάλιστα η διάχυση της τελευταίας αύξησης του κατώτατου μισθού κατά 9,7% συνολικά (2% τον Ιανουάριο του 2022 και 7,5% το Μάιο του 2022) ήταν 4% για θέσεις εργασίας με μισθό από 900 - 1.000 ευρώ, 2% για θέσεις εργασίας με μισθό 1.000-1.100 ευρώ και 1% για θέσεις εργασίας με μισθό 1.100-1.200 ευρώ.
Η αντίδραση της αγοράς
Τα συμπεράσματα από την ανάλυση των στοιχείων του Π.Σ. ΕΡΓΑΝΗ δείχνουν ότι συνεχίζει να παρατηρείται και το 2022 σημαντική διάχυση των αυξήσεων του κατώτατου μισθού, όπως και το 2019. Ταυτόχρονα όμως, και σε αντίθεση με τις εξελίξεις το 2019, το ποσοστό θέσεων εργασίας που αμείβονται με τον κατώτατο μισθό μειώθηκε σημαντικά, παρά την αύξηση του κατώτατου μισθού.
Αυτό ενδεχομένως υποδηλώνει ότι η αγορά εργασίας το 2022, που ήδη εμφανίζει ενδείξεις στενότητας, αντιδρά με μείωση των ευέλικτων μορφών εργασίας και με αυξήσεις μισθών πέραν του κατώτατου, για την εξεύρεση εργατικού δυναμικού
Επιδράσεις διάχυσης μπορούν να υπάρξουν για διάφορους λόγους, σύμφωνα με την ΤτΕ:
- μία αύξηση του κατώτατου μισθού αυξάνει τη σχετική τιμή της μη εξειδικευμένης εργασίας. Αυτό μπορεί να ωθήσει σε αυξημένη ζήτηση για κάποιες κατηγορίες εξειδικευμένου προσωπικού, που να μπορεί να υποκαταστήσει τη μη εξειδικευμένη εργασία, αυξάνοντας έτσι τους μισθούς για εργαζομένους που είναι ήδη πάνω από τον κατώτατο.
- μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση μισθών που βρίσκονται σε μεγαλύτερα επίπεδα, προκειμένου να διατηρηθούν μισθολογικές διαφορές έναντι του κατώτατου μισθού, οι οποίες είναι σημαντικό κίνητρο παραγωγικότητας για τους εργαζομένους.
- μπορεί να αυξήσει τον ελάχιστο απαιτούμενο (reservation wage) μισθό για άτομα που αναζητούν εργασία σε ορισμένους κλάδους, έτσι ώστε οι εργοδότες σε αυτούς τους κλάδους να χρειάζεται να πληρώσουν περισσότερο για να προσελκύσουν προσωπικό.
Ο ρόλος των συλλογικών συμβάσεων εργασίας
Οι μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας τα τελευταία έτη έχουν οδηγήσει σε μεγαλύτερη ευελιξία, αλλά έχουν καταστήσει τον μηχανισμό μετάδοσης της αύξησης του κατώτατου μισθού στα υψηλότερα μισθολογικά κλιμάκια λιγότερο αποτελεσματικό σε σχέση με το παρελθόν.
Αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην ατόνηση των μισθολογικών συλλογικών συμβάσεων εργασίας, καθώς η πλειοψηφία των εργαζομένων δεν καλύπτεται από κάποια μισθολογική συλλογική σύμβαση εργασίας τα τελευταία έτη (με εξαίρεση ελάχιστες κατηγορίες εργαζομένων, όπως οι τραπεζοϋπάλληλοι, οι ξενοδοχοϋπάλληλοι, οι εργαζόμενοι σε αρτοποιεία, σε τουριστικά-επισιτιστικά καταστήματα, σε πετρελαιοειδή, στην καπνοβιομηχανία κ.λπ.).
Παράλληλα, οι επιχειρησιακές συμβάσεις εργασίας καλύπτουν ένα μικρό ποσοστό των εργαζομένων, καθώς, σύμφωνα με τα στοιχεία του Π.Σ. ΕΡΓΑΝΗ, το 2022 υπογράφηκαν 217 επιχειρησιακές συμβάσεις που κάλυπταν 168.362 εργαζόμενους. Ως εκ τούτου, το σύστημα συλλογικών διαπραγματεύσεων, μετά τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις της τελευταίας δεκαετίας, δεν επιτρέπει τη διάχυση του κατώτατου μισθού (spillover effects) σε όλο το εύρος της κατανομής των αμοιβών, αλλά κυρίως στο κάτω μέρος της κατανομής.
Δυσκολίες στην εξεύρεση προσωπικού
Με τη συνεχή υποχώρηση της ανεργίας αρχίζει να αυξάνεται και η στενότητα την αγορά εργασίας. Σύμφωνα με την μελέτη της Τράπεζας της Ελλάδος, η αγορά εργασίας αρχίζει να εμφανίζει ενδείξεις στενότητας (tightening), καθώς οι επιχειρήσεις δυσκολεύονται να βρουν προσωπικό σε σχέση με το πρόσφατο παρελθόν, ιδιαίτερα σε ορισμένους κλάδους όπως ο τουρισμός, η μεταποίηση και οι κατασκευές.
Η τάση αυτή αναμένεται να ενταθεί στο εγγύς μέλλον, καθώς η προοπτική δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας τα επόμενα χρόνια λόγω της εφαρμογής του σχεδίου NextGenerationEU, ενδέχεται να αυξήσει περαιτέρω τη στενότητα στην αγορά εργασίας.
Αντίστοιχα, αν και η χαλαρότητα στην αγορά εργασίας (labour market slack) μειώνεται με ταχύτερους ρυθμούς σε σχέση με τη ζώνη του ευρώ, εντούτοις
εξακολουθεί να βρίσκεται σε υψηλά επίπεδα.
Αυτή η αύξηση της στενότητας είναι πιο πιθανό να οδηγήσει σε υψηλότερες μισθολογικές πιέσεις που θα μετακυλιστούν στις τιμές των προϊόντων οδηγώντας σε επιδείνωση της ανταγωνιστικότητας των ελληνικών προϊόντων.
Οι κλάδοι που πληρώνουν με τον κατώτατο μισθό
Το 2022 και πάρα τις δύο διαδοχικές αυξήσεις του κατώτατου μισθού (Ιανουάριο και Μάρτιο), το ποσοστό αυτών που αμείβονται με τον κατώτατο μισθό μειώθηκε σημαντικά σε σχέση με το 2021, κατά 3,5 ποσοστιαίες μονάδες ή 60.700 χιλιάδες λιγότερες θέσεις εργασίας.
Το ποσοστό αυτών που αμείβονται με τον κατώτατο μισθό είναι σημαντικό σε κλάδους όπως η εστίαση, το εμπόριο και η βιομηχανία τροφίμων.
Συγκεκριμένα, όσον αφορά την ένταση χρήσης του κατώτατου μισθού, οι κλάδοι παροχής προστασίας, υπηρεσιών σε κτίρια και εξωτερικούς χώρους, εστίασης, δραστηριοτήτων παροχής προσωπικών υπηρεσιών και αθλητικών δραστηριοτήτων, διασκέδασης και ψυχαγωγίας κάνουν χρήση του κατώτατου μισθού σε ποσοστό άνω από του 40% του συνόλου των θέσεων εργασίας τους.
Το λιανικό εμπόριο και η βιομηχανία τροφίμων κάνουν επίσης χρήση του κατώτατου μισθού σε ποσοστό 30% περίπου. Επιπλέον, η κλαδική κατανομή των θέσεων εργασίας που αμείβονται με τον κατώτατο μισθό εμφανίζει μεγάλη συγκέντρωση
Συγκεκριμένα, περίπου το 49% των θέσεων εργασίας που αμείβονται με τον κατώτατο μισθό εντοπίζονται σε τέσσερις κλάδους:
- στην εστίαση (19%)
- στο λιανικό εμπόριο (17%)
- στο χονδρικό εμπόριο (8%) και
- στη βιομηχανία τροφίμων (5%).
Ωστόσο το 2022 ο κλάδος με την πιο σημαντική μείωση στο ποσοστό των θέσεων εργασίας που αμείβονται με τον κατώτατο μισθό είναι ο κλάδος της εστίασης, όπου το ποσοστό αυτό μειώθηκε από 65% περίπου το 2021, σε 43% περίπου το 2022, με αποτέλεσμα ο κλάδος της εστίασης να απασχολεί πλέον το 2022 το 19% των θέσεων εργασίας με κατώτατο μισθό στην οικονομία, έναντι 27% το 2021.
