Ήταν στα τέλη του 2019, όταν η Ελλάδα υπέγραψε τη Διακήρυξη για την Ευρωπαϊκή Κβαντική Υποδομή Επικοινωνίας (EuroQCI), σηματοδοτώντας με τον τρόπο αυτό τη δέσμευσή της σε μια πρωτοβουλία με στόχο τη δημιουργία μιας υψηλής ασφάλειας κβαντικής υποδομής επικοινωνίας (QCI) που θα καλύπτει ολόκληρη την ΕΕ.
Ως συνέχεια αυτής της κίνησης, η χώρα μας κατέθεσε στο πλαίσιο του Digital Europe Programme (DEP) την πρόταση έργου «Deploying advanced national QCI systems and networks in Greece» (HellasQCI), που αποτελεί το εθνικό QCI της Ελλάδας και στοχεύει στην ενίσχυση των επιστημονικών και τεχνολογικών δυνατοτήτων της Ευρώπης στον τομέα της κυβερνοασφάλειας και των τεχνολογιών κβαντικών επικοινωνιών.
Η πρόταση εγκρίθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και υπεγράφη η σχετική Συμφωνία Επιχορήγησης ενώ πολύ πρόσφατα προχώρησε και η σύσταση, συγκρότηση και ο ορισμός των μελών Ομάδας Εργασίας στη Γενική Γραμματεία Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης για την υλοποίηση του συγχρηματοδοτούμενου αυτού έργου.
Η αρχιτεκτονική της εθνικής κβαντικής υποδομής επικοινωνίας (QCI)
Βάσει της αρχιτεκτονικής της πρότασης λοιπόν, το HellasQCI προβλέπεται να περιλαμβάνει τρεις μητροπολιτικές τοποθεσίες δοκιμών (test sites) οι οποίες θα βρίσκονται στην Αθήνα, στη Θεσσαλονίκη και στο Ηράκλειο Κρήτης.
Κάθε test site θα χωρίζεται σε Κυβερνητικές και Βιομηχανικές πλατφόρμες δοκιμών (testbeds), οι οποίες θα επιτρέπουν στο έργο να διερευνήσει την επιτόπια ανάπτυξη 2 κβαντικών τεχνολογιών (QKD) μέσω μιας πληθώρας ρεαλιστικών σεναρίων και να εφαρμόσει σενάρια (use cases) που αφορούν στην Εθνική Ασφάλεια, στη Δημόσια Υγεία, στις Υποδομές Ζωτικής σημασίας και στον τομέα ΤΠΕ.
Παράλληλα βέβαια θα δημιουργηθεί κι ένα πρόσθετο εκπαιδευτικό testbed, το οποίο θα επιτρέπει την ανάπτυξη νέων κβαντικών τεχνολογιών και θα χρησιμεύει ως ένα ολοκληρωμένο περιβάλλον εκπαίδευσης για τεχνικό ερευνητικό προσωπικό και τελικούς χρήστες. Με τον τρόπο αυτό θα προσφέρεται κι ένα ακόμα βήμα στην καινοτομία των ΜΜΕ ενώ θα δίνεται και την δυνατότητα για μελλοντική επέκταση προς το κβαντικό Ίντερνετ (Quantum Internet).
Οι εθνικές αυτές τοποθεσίες θα πρέπει να συνδέονται με άλλα μέλη του EuroQCI. Για το σκοπό αυτό το HellasQCI θα αξιοποιήσει τρία ελληνικά αστεροσκοπεία (Χελμό, Χολομώντα και Σκίνακα), τα οποία έχουν επιλεγεί από την ESA για αναβάθμιση ως Οπτικοί Επίγειοι Σταθμοί με δυνατότητες QKD.
Σε αυτό το πλαίσιο μάλιστα θα δημιουργηθούν και συνέργειες με άλλες εθνικές προτάσεις QCI της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Συγκεκριμένα, η Ελλάδα θα συνεργαστεί με την Ιρλανδία, το Λουξεμβούργο, την Αυστρία, την Κύπρο, την Πολωνία, τη Βουλγαρία και την Μάλτα για την ανταλλαγή τεχνογνωσίας και καλών πρακτικών.
Τα οφέλη του HellasQCI
Η δημιουργία μιας υψηλής ασφάλειας κβαντικής υποδομής επικοινωνίας στη χώρα αναμένεται να συμβάλει σημαντικά στην διαφύλαξη ευαίσθητων δεδομένων και κρίσιμων υποδομών, ενσωματώνοντας τεχνολογίες και συστήματα βασισμένα στις αρχές της κβαντικής τεχνολογίας και παρέχοντας μια επιπλέον δικλείδα ασφάλειας.
Τα νέα δίκτυα του HellasQCI, θα ενισχύσουν την προστασία των κυβερνητικών θεσμών, τα κέντρα δεδομένων, τις δομές υγείας, τα ενεργειακά δίκτυα, τα τραπεζικά συστήματα και πολλές ακόμα και κρίσιμες υποδομές, με σκοπό να αποτελέσει σύντομα έναν από τους βασικούς πυλώνες της νέας Στρατηγικής Κυβερνοασφάλειας της Ε.Ε. για τις επόμενες δεκαετίες.
Ταυτόχρονα δε, η ανάπτυξη των τεχνολογιών που απαιτούνται για να γίνει πραγματικότητα το EuroQCI, θα ενδυναμώσει τις ευρωπαϊκές επιστημονικές και τεχνολογικές ικανότητες στην κυβερνοασφάλεια και τις κβαντικές τεχνολογίες. Τέλος, αναμένεται να βελτιώσει την ευρωπαϊκή ψηφιακή κυριαρχία και την ανταγωνιστικότητα στον βιομηχανικό τομέα, ενώ οι τεχνολογίες που θα αναπτυχθούν από το HellasQCI, θα συμπληρώσουν τις υπάρχουσες υποδομές επικοινωνίας, παρέχοντας υπηρεσίες κβαντικής διανομής κλειδιών (QKD), ανοίγοντας το δρόμο για εξαιρετικά ασφαλείς μορφές κρυπτογράφησης.
Στην τρέχουσα συγκυρία μάλιστα, η δέσμευση της Ελλάδας χαρακτηρίζεται ως στρατηγικής σημασίας για την επιτυχία του EuroQCI, δεδομένης της γεωγραφικής της θέσης - είναι το νοτιοανατολικό σύνορο της Ευρώπης αλλά και των τελευταίων γεωπολιτικών προκλήσεων.
Χρονοδιάγραμμα
Σημειωτέον ότι το έργο έχει ως ημερομηνία έναρξης την 1-1-2023 και διάρκεια 30 μηνών (με δυνατότητα
παράτασης, εφ’ όσον απαιτηθεί και συγχρηματοδοτείται κατά 50% από την ΕΕ (Digital Europe Programme - DEP) και 50% από εθνικούς πόρους. Η συμμετοχή του ΥΨΗΔ είναι 90.950 ευρώ, ήτοι εθνική συμμετοχή 45.475 ευρώ, η οποία θα καλυφθεί από το ΠΔΕ. Οι δαπάνες περιλαμβάνουν αμοιβή προσωπικού (ανθρωπομήνες – συνολικά 25), έξοδα συμμετοχής σε δραστηριότητες (μετακίνηση, διαμονή και διατροφή) και έμμεσα κόστη (indirect costs).
Συντονιστής του έργου είναι το Εθνικό Δίκτυο Υποδομών Τεχνολογίας και Έρευνας (ΕΔΥΤΕ Α.Ε.) ενώ εκτός από το ΥΨΗΔ συμμετέχουν και το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας, το Κέντρο Τεχνολογικής Υποστήριξης, Ανάπτυξης και Καινοτομίας της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών (ΚΕΤΥΑΚ-ΕΥΠ), η Ελληνική Αστυνομία, ερευνητικά και εκπαιδευτικά ιδρύματα με τεχνογνωσία στις κβαντικές τεχνολογίες QKD, οι διαχειριστές των Οπτικών Επίγειων Σταθμών, καθώς και φορείς του κλάδου από τον τομέα των τηλεπικοινωνιών (COSMΟΤΕ), τον τομέα της ενέργειας (Motor Oil Hellas) και οι επιχειρήσεις Qubitech και Space Hellas).
