Το Σάββατο σε μια ιστορική και συμβολική από πολλές απόψεις, ανακοίνωση, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν προχώρησε στην αναγνώριση της Γενοκτονίας των Αρμενίων. Τυπικά, οι ΗΠΑ έχουν κάτι τέτοιο στην ατζέντα τους από την εποχή του Ομπάμα και σε διάφορες περιόδους ταραχής των αμερικανοτουρκικών σχέσεων, τα γεγονότα του 1915 έχουν αναφερθεί χωρίς ποτέ να γίνει ρητή αναφορά στον όρο «γενοκτονία». Βέβαια η τελευταία πράξη από μεριάς ΗΠΑ δείχνει ανοιχτά ένα «τέλος εποχής» για τη στήριξη των ΗΠΑ στο καθεστώς Ερντογάν. Τον ρόλο του άμεσου πυροδότη της εξέλιξης αυτής έπαιξαν και οι κυρώσεις του προηγούμενου διαστήματος -κυρίως οι σκιώδεις από πλευράς ΗΠΑ- και τα Erdonomics. Το φυτίλι που σιγόκαιγε ήταν οι εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή και ο «απρόβλεπτος» ρόλος της Τουρκίας.
Ανεξάρτητα από το ιστορικό της βάρος, η προσέγγιση που πρέπει να γίνει στο ζήτημα οφείλει να γίνεται με ειλικρίνεια. Η ειλικρίνεια λέει ότι η γενοκτονία των Αρμενίων αντιμετωπίζεται όχι ως πραγματικό συμβάν που πρέπει να πάρει τη θέση του στην ιστορία, αλλά ως ζήτημα που εμπίπτει στη διπλωματική διαπραγμάτευση, όμοιο με άλλες διπλωματικές διαπραγματεύσεις, λόγου χάρη οι εμπορικές συμφωνίες κάθε είδους. Είναι, πιο απλά, μια αγοραπωλησία σε επίπεδο εθνικών κρατών και αυτό είναι δείγμα του κυνισμού (ή πραγματισμού αν επιθυμείτε κάτι πιο εύηχο) με τον οποίο κινούνται οι διεθνείς σχέσεις.
Σε κάθε περίπτωση, πρέπει να είμαστε προσεκτικοί και να μην βιαστούμε να πανηγυρίσουμε για δήθεν «ηχηρά χαστούκια». Σε οποιονδήποτε γνωρίζει αγγλικά σε λίγο αναβαθμισμένο επίπεδο, η δήλωση του Λευκού Οίκου είναι μνημείο ακριβολογίας και παράλληλα έχει όλες τις αναγκαίες διατυπώσεις ώστε να μην αποδιώξει την Τουρκία από το «στρατόπεδο της Δύσης». Με λίγα λόγια, η αναφορά στην «Constantinople» δεν έχει κανένα φιλελληνικό ενδιαφέρον, αλλά είναι αναφορά ιστορικής ακρίβειας, που θέλει να αποσυνδέσει την Οθωμανική Αυτοκρατορία από τη σύγχρονη Τουρκία και λειτουργεί ως «τράβηγμα του αυτιού» για συμμόρφωση. Εντούτοις, οι εξελίξεις θα είναι ηχηρές το επόμενο διάστημα καθώς συσσωρεύονται άλλες προτεραιότητες στην περιοχή. Πάντως το μόνο σίγουρο, είναι ότι θα έχουν σημαντικό, παγκόσμιο ενδιαφέρον, οι επόμενες προεδρικές εκλογές στην Τουρκία το 2022.
Τι περιμένουμε από εδώ και πέρα για την Τουρκία
Βασικά, υπάρχουν δύο ζητήματα που αφορούν το εσωτερικό της Τουρκίας και μετά μια βεντάλια ζητημάτων που αφορούν τις διεθνείς σχέσεις. Το πρώτο ζήτημα είναι ότι εδώ και καιρό, με τα Erdonomics έχει διασπαστεί η κοινωνική βάση που στήριξε και εδραίωσε τον ερντογανισμό στην Τουρκία και έκανε τη χώρα πόλο έλξης άμεσων ξένων επενδύσεων, κυρίως στη βιομηχανία, άρα έχει αυξηθεί η αστάθεια. Το δεύτερο ζήτημα είναι η αλλαγή πλεύσης στο κουρδικό.
Όσον αφορά την αστάθεια, τα ευρωπαϊκά και αμερικάνικα συμφέρονται επιθυμούν οι δουλειές τους στις χώρες που τις εξάγουν να γίνονται σε όσο το δυνατόν πιο ασφαλή οικονομικά περιβάλλοντα. Και τον τελευταίο καιρό η Τουρκία δεν ήταν ένα τέτοιο και για την ώρα δεν πρόκειται να γίνει. Αυτό σημαίνει ότι στρώνεται ο δρόμος για την επαναφορά του ΔΝΤ στην Τουρκία. Μην ξεχνάμε ότι το 2013, όταν και αποπληρώθηκαν πλήρως τα προηγούμενα δάνεια προς το ΔΝΤ, ο Ερντογάν είχε δηλώσει ότι αυτό το κεφάλαιο κλείνει για πάντα στην Τουρκία, ανάγοντας εαυτόν σε λαϊκό ήρωα που αποδέσμευσε τη χώρα από την ξένη εκμετάλλευση.
Σήμερα, τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά με την ύφεση στην Τουρκία να «χτυπάει» ιστορικό χαμηλό και ο ιδιωτικός τομέας βάλλεται. Η ανάγκη εξωτερικού δανεισμού θα έρθει όταν θα αυξηθεί το δημόσιο χρέος με σκοπό να σταθεροποιηθεί η λίρα και να σωθούν οι ιδιωτικές επενδύσεις, ένα αρκετά γνώριμο σενάριο θα έλεγε κανείς. Σε αυτό το σημείο, οι ΗΠΑ θα προωθήσουν τη λύση του ΔΝΤ.
Το κουρδικό ζήτημα είναι πιο περίπλοκο και σχετίζεται με το γεγονός ότι οι Κούρδοι χρησιμοποιήθηκαν ως proxy στρατός στα σύνορα με τη Συρία ενάντια στον ISIS. Αποδεικνύοντας τη χρησιμότητά τους (και την ευπλαστότητα των προθέσεών τους) οι Κούρδοι πλέον αναμένουν να κερδίσουν μια ευνοϊκότερη για αυτούς διεθνή αναγνώριση, κάτι που δεν αναμένεται πριν την πολιτική αλλαγή στην Τουρκία. Το γεγονός ότι αυξάνουν ξανά οι ευρωπαϊκές και αμερικάνικες φωνές για καταπάτηση των ανθρώπινων δικαιωμάτων των Κούρδων, είναι επίσης τροχιοδεικτική βολή προς τη συγκεκριμένη κατεύθυνση.
Πίσω από την «Constantinople» η Ρωσία και το αμερικάνικο γόητρο
Η αναγνώριση της γενοκτονίας των Αρμενίων έρχεται σε μια κρίσιμη στιγμή κατά την οποία οι ΗΠΑ επανέρχονται στην ευρύτερη περιοχή του Καυκάσου, με την προεδρία Μπάϊντεν, με σκοπό να τελειώσουν αυτό που ξεκίνησαν με την Ουκρανία το 2014 και κυρίως να αποκαταστήσουν το χαμένο γόητρο που έχασαν κατά το διάστημα της Προεδρίας Τραμπ.
Οι ΗΠΑ καθ’ όλη την προηγούμενη διάρκεια έχασαν σε μια σειρά από μέτωπα στην περιοχή:
- Η περικύκλωση της Ρωσίας μέσω της αλλαγής καθεστώτος στην Ουκρανία δεν ολοκληρώθηκε, μάλιστα οι Ρώσοι κέρδισαν παίρνοντας ένα κομμάτι από την Κριμαία.
- Το πραξικόπημα των γκιουλενικών το 2016 δεν ευοδώθηκε, οπότε και έπρεπε να περάσει κι άλλος χρόνος ώστε να αποσταθεροποιηθεί ο Ερντογάν.
- Το τελικό χτύπημα για το αμερικάνικο γόητρο ήρθε στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Εκεί, η Αρμενία (σύμμαχος των ΗΠΑ) αναγκάστηκε να επιστρέψει κάποιες από τις περιοχές που κατείχε από το 1994 στο Αζερμπαϊτζάν και σαν να μην έφτανε αυτό, το Αζερμπαϊτζάν απέκτησε επίσης χερσαία πρόσβαση στην περιοχή του Ναχτσιβάν που συνορεύει με Τουρκία και Ιράν, την οποία πρόσβαση συμφωνήθηκε να διαφυλάττουν 2.000 Ρώσοι στρατιώτες ως το 2025, ως ειρηνευτική δύναμη.
Όλα είναι οικονομία…
Οι ΗΠΑ ορθά διέγνωσαν ότι με τον Ερντογάν στο τιμόνι της Τουρκίας, είναι πολύ δύσκολο να αναχαιτιστεί το μεγάλο οικονομικό σχέδιο των σύμμαχων δυνάμεων Κίνας, Ρωσίας, Αζερμπαϊτζάν στο οποίο εσχάτως προσπαθούσε να μπει και η Τουρκία. Τον μεγάλο «Νέο Δρόμο του Μεταξιού».
Μιλάμε για μια εναλλακτική οδό για τις παγκόσμιες μεταφορές, την παγκόσμια ενέργεια και ναυτιλία, η οποία ξεκινά από τα κινέζικα παράλια και διαμέσου Κεντρικής Ασίας (Κασπία Θάλασσα) θα διέρχεται από Αζερμπαϊτζάν, τη Γεωργία και την Τουρκία για να καταλήξει στην Ευρώπη. Η βόρεια οδός αυτού του σχεδίου, περνάει από τον έλεγχο της Βόρειας Θάλασσας. Συνεπώς, η Κίνα σκοπεύει να παρακάμψει για πάντα τη Νότια Σινική Θάλασσα, τον Ινδικό Ωκεανό, την Ερυθρά Θάλασσα και το Σουέζ, επιταχύνοντας τις εμπορικές και ενεργειακές διαδρομές και κερδίζοντας γεωστρατηγικά απέναντι στη Δύση.
Οι ΗΠΑ διαβλέπουν ότι η Αρμενία, η οποία δεν μπορεί μόνη της να ανταπεξέλθει στην πίεση των υπόλοιπων, μπορεί να παίξει τον ρόλο ενός μικρού, πρόσκαιρου αναχώματος, ακόμα και με την εμπλοκή της σε νέες πολεμικές συγκρούσεις. Σημαντικός χώρος για την Ελλάδα σε αυτό το σχέδιο των ΗΠΑ, δεν υπάρχει για την ώρα, οπότε οι πανηγυρισμοί από την εδώ πλευρά του Αιγαίου δείχνουν την ελληνοκεντρική πρόσληψη των τεκτονικών αλλαγών που συμβαίνουν και είναι κακός οιωνός για το άμεσο μέλλον.
