Οι μεγάλες, ανεπτυγμένες οικονομίες της Δύσης έχουν ήδη αρχίσει και καταθέτουν τα σχέδιά τους για την μετα-πανδημιακή ανοικοδόμηση των οικονομιών τους και με αυτά θα αναμετρηθούν και οι υπόλοιποι ως παραδείγματα. Στις ΗΠΑ διανύουμε ήδη τα πρώτα καθοριστικά μίλια ενός φιλόδοξου, τεράστιου πακέτου μέτρων ανάκαμψης 1,9 τρισ. δολαρίων. Στην Ιταλία, το κοινοβούλιο ενέκρινε το αντίστοιχο σχέδιο δαπανών του Μάριο Ντράγκι το οποίο είναι στα 261 δισεκατομμύρια ευρώ, που όμως συνοδεύονται από σκληρές, διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις. Το σχέδιο σε γενικές γραμμές είναι να επανέλθει η ανάπτυξη και οι ισοσκελισμένοι προϋπολογισμοί. Από την άλλη, υπάρχουν φωνές όπως αυτή του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε που επιμένουν στην πιο σφιχτή δημοσιονομική πολιτική για να μην «ξεφύγει» το δημόσιο χρέος.
Πού θα πάνε τα χρήματα του ιταλικού προγράμματος ανάκαμψης;
Το ρίσκο του ιταλικού προγράμματος είναι αρκετά μεγάλο, αν κρίνει κανείς από τον ιδιαίτερα δραματικό τόνο που χρησιμοποίησε ο Ντράγκι για να πείσει το κοινοβούλιο να υπερψηφίσει: ««Στο σύνολο των προγραμμάτων που σας παρουσιάζω σήμερα υπάρχει επίσης και πάνω απ 'όλα το πεπρωμένο της χώρας (…) Η σημασία του ρόλου της στη διεθνή κοινότητα κι η αξιοπιστία και η φήμη της ως ιδρύτρια της Ευρωπαϊκής Ένωσης και πρωταγωνίστριας στον δυτικό κόσμο».
Επίσης, δεν παρέλειψε να συγκρίνει την προσπάθεια αυτή, με την αντίστοιχη που είχε κάνει η Ιταλία βγαίνοντας από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Στην πραγματικότητα, η σημερινή κατάσταση στη γείτονα χώρα δεν απέχει πολύ από μεταπολεμικά ερείπια: Το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν της Ιταλίας μειώθηκε κατά 8,9% πέρυσι, αρκετά πάνω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο που ήταν 6,2%. Περισσότεροι από 120.000 Ιταλοί έχουν πεθάνει από τον κορονοϊό και για την ώρα αυτή είναι η μεγαλύτερη απώλεια ανθρώπων στην Ε.Ε. από την πανδημία. Ακόμη, το ποσοστό ανθρώπων που ζει κάτω από το όριο της απόλυτης φτώχειας έχει σκαρφαλώσει στο 10%. Επίσης, έχει ενδιαφέρον στατιστικά ότι για πρώτη φορά το 2020 η Ιταλία καταγράφει σημαντική μείωση των γεννήσεων, κάτι που έχει να συμβεί από τις αρχές του 20ου αιώνα.
Με βάση τα παραπάνω, το πρόγραμμα ανάκαμψης του Ντράγκι, προβλέπει:
• Να ληφθούν 191,5 δισεκατομμύρια ευρώ από τα κονδύλια της ΕΕ και 30,6 δισεκατομμύρια ευρώ από τον εθνικό προϋπολογισμό της Ιταλίας για επενδύσεις.
• Αύξηση στην οικονομία από τις επενδύσεις και τις μεταρρυθμίσεις. Εκτίμηση του Ντράγκι ότι το ΑΕΠ της χώρας θα ανέβει 3.2% από το 2024 ως το 2026.
• Οι επενδύσεις θα επικεντρωθούν σε τρεις βασικούς στόχους: α) Τη γεφύρωση του του χάσματος μεταξύ πλούσιου, βιομηχανικού Βορρά και του φτωχού αγροτικού Νότου, β) τη βελτίωση της έμφυλης ισότητας και γ) την άμβλυνση των διαγενεακών προβλημάτων
• Η δημόσια υγεία, παρόλο που αποτελεί τον πιο χτυπημένο κλάδο αυτή τη στιγμή λόγω πανδημίας, δεν αναμένεται να λάβει το σημαντικότερο μερίδιο από το πακέτο ανάκαμψης. Προβλέπεται 18,5 δισ. ευρώ να δαπανηθούν για τη δημόσια υγεία, συμπεριλαμβανομένης της ενίσχυσης της πρωτοβάθμιας περίθαλψης και της ψηφιοποίησης του τομέα της υγείας.
• Το 40% του πακέτου ανάκαμψης αναμένεται να πάει στην «πράσινη οικονομία» και σε έργα που θα προστατεύσουν την Ιταλία από την κλιματική αλλαγή και το 27% στην ψηφιοποίηση της ιταλικής οικονομίας.
• Από έργα υποδομών αναφέρονται βελτιώσεις στους σιδηροδρόμους και κατασκευή σιδηροδρομικών γραμμών υψηλής ταχύτητας για την καλύτερη διασύνδεση Βορρά-Νότου.
• 32 δισ. ευρώ για την εκπαίδευση όλων των βαθμίδων και άλλα 22 δισ. ευρώ θα διατεθούν για την διά βίου εκπαίδευση των εργαζόμενων και την αύξηση της κοινωνικής ένταξης.
Είναι ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε η φωνή της λογικής;
Στον αντίποδα του προγράμματος επενδύσεων που εξήγγειλε ο Ντράγκι, ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε με παρέμβασή του αυτή την εβδομάδα, προτείνει ότι πρέπει να υπάρχει σφιχτή διαχείριση των επενδύσεων για να μην αυξηθεί κατακόρυφα το δημόσιο χρέος, κάτι που ήδη συμβαίνει από το 2020 σε όλα τα κράτη - μέλη. Ο Σόιμπλε φέρνει ως παράδειγμα τη Γερμανία που τον Δεκέμβριο του 2020 έπιασε ένα ιστορικό ρεκόρ: αυξάνει το δημόσιο χρέος της κατά 10.000 ευρώ το δευτερόλεπτο.
Ενδιαφέρον έχει η επισήμανση του Σόιμπλε για το πώς διακινούνται οι δαπάνες. Αναφέροντας ότι το χρήμα δεν είναι πανάκεια, ακόμα και σε μια τόσο σοβαρή κρίση όπως η πανδημία του κορονοϊού, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι ο δανεισμός χρειάζεται πάντα σύνεση και λογική, διαφορετικά τα κράτη θα χάσουν την οικονομική ευελιξία τους μακροπρόθεσμα. Ο κίνδυνος για τα κράτη που έχουν μπει στο ανοδικό σπιράλ του χρέους, διατρέχουν τον κίνδυνο μαζικών ρήξεων στον κοινωνικό τους ιστό. Με τα λόγια του ίδιου το Σόιμπλε: «Οι πλούσιοι γίνονται πλουσιότεροι και οι φτωχοί χάνουν ευκαιρίες να μοιραστούν την ευημερία. Με αυτόν τον τρόπο η διεύρυνση του χάσματος μεταξύ των κατεχόντων και των μη-εχόντων αποτελεί τεράστια απειλή για την κοινωνική συνοχή και κινδυνεύει να δημιουργήσει ένα πολιτικό εκρηκτικό μείγμα (σημ: στο κείμενο powder keg, δηλαδή βαρέλι με μπαρούτι).
Η πρόταση Σόιμπλε επικεντρώνει στο κάθε κράτος-μέλος να προσπαθήσει να διατηρήσει τη δημοσιονομική του πειθαρχία και η οικονομική αλληλεγγύη μεταξύ των κρατών-μελών πρέπει να στραφεί σε βιώσιμες επενδύσεις στην εκπαίδευση, την έρευνα και την καινοτομία, χωρίς την οποία δεν μπορεί να διαφυλαχθεί η ευημερία της Ευρωζώνης.
Σόιμπλε και Ντράγκι: Φίλοι ή εχθροί;
Όπως δείχνει η παρέμβαση Σόιμπλε και η εξέλιξη από την πλευρά του Ντράγκι, ο Σόιμπλε προειδοποιεί για τον αυστηρό έλεγχο που πρόκειται να ασκήσει η Γερμανία στις πολιτικές επενδύσεων των κρατών – μελών. Ενώ εύχεται να εφαρμόσει την αρχή της σύνεσης στις δημόσιες επενδύσεις, εντούτοις αναφέρει ρητά ότι «θα χρειαστούμε ένα ευρωπαϊκό θεσμικό όργανο που όχι μόνο θα παρακολουθεί τη συμμόρφωση με τους κοινούς συμφωνημένους δημοσιονομικούς κανόνες της Ένωσης, αλλά θα έχει την εξουσία να τους επιβάλλει». Με λίγα λόγια, ο Σόιμπλε προαναγγέλει ακόμα και αλλαγές στις ευρωπαϊκές συνθήκες για να αποφευχθεί μια γενικευμένη αύξηση του δημόσιου χρέους στις μεγάλες ευρωπαϊκές οικονομίες και -κυρίως- να μην επιβαρυνθεί η γερμανική οικονομία.
Εξ ου και επανέρχεται η λεγόμενη λύση του Αλεξάντερ Χάμιλτον, του ανθρώπου που βοήθησε στην ανεξαρτησία των ΗΠΑ και την εδραίωση των πρώτων Πολιτειών το 1792, εφαρμόζοντας ένα σκληρό οικονομικό πρόγραμμα για να αποφύγει τη συνολική χρεοκοπία. Η λογική είναι παρόμοια: Όποιες Πολιτείες επέμειναν σε μόνιμα ελλείμματα τέθηκαν σε περιορισμό για να μην εξαπλωθεί το χρέος και στις πιο «συνετές» Πολιτείες.
Η ηθική πλευρά του να μην μοιραστούν οι συνέπειες του χρέους σε όλους φαίνεται ότι βρίσκει σύμφωνους τον Ντράγκι με τον Σόιμπλε κι ας είναι σε διαφορετικές θέσεις ευθύνης αυτή τη στιγμή. Μάλλον είναι πιο πολύ «φίλοι» παρά «εχθροί» και ο Σόιμπλε οριοθετεί αυτή τη «φιλία» στο πλαίσιο των γερμανικών συμφερόντων. Το ερώτημα για το «μάρμαρο» της ανοικοδόμησης μετά την πανδημία και ποιος θα το πληρώσει δεν θα απαντηθεί ακόμα. Πάντως, το σίγουρο είναι ότι η πρόταση Σόιμπλε εξακολουθεί σε μια πεπατημένη την οποία είδαμε και την δεκαετία της οικονομικής κρίσης, όπου η επιμονή ήταν να μην διανεμηθεί το ρίσκο της υπερχρέωσης και αλλού, άρα να μην έχουν οι πιο αδύναμες χώρες δυνατότητες πρόσβασης στις αγορές ίδιες με τις πιο ισχυρές οικονομίες. Μάλλον πρέπει να θυμηθεί ο Σόιμπλε ότι η στρατηγική αυτή δεν πήγε πολύ καλά τότε για την Deutsche Bank και ίσως ήρθε η ώρα να αναθεωρήσει.
Φωτογραφία: @Associated Press
