Για εβδομάδες, τα μάτια του κόσμου είναι στραμμένα στη συγκέντρωση ρωσικών στρατευμάτων κοντά στα σύνορα με την Ουκρανία, την ώρα που δυτικοί αξιωματούχοι αγωνίζονται να αποκρυπτογραφήσουν τις προθέσεις του Ρώσου Προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν: Θα προχωρήσει σε μια επίθεση κατά της Ουκρανίας ή μπλοφάρει για να κερδίσει βασικές παραχωρήσεις από τους δυτικούς;
Όπως αναφέρει το think tank Atlantic Council, εν μέσω αυτής της αναταραχής, των διπλωματικών επαφών, της «φλογερής» ρητορικής και των μετακινήσεων στρατευμάτων, πρέπει να διαχωρίσουμε την ουσία από τις κινήσεις που αποσκοπούν στις εντυπώσεις. Έτσι το think tank απευθύνθηκε στους στρατιωτικούς συνεργάτες του από το Scowcroft Center για την Στρατηγική και την Ασφάλεια, οι οποίοι είναι εν ενεργεία αξιωματικοί του στρατού, της αεροπορίας και του ναυτικού των ΗΠΑ, ρωτώντας τους ποιες κινήσεις της Ρωσίας παρακολουθούν πιο στενά και τι είναι αυτά που πρέπει να παρακολουθούν οι πάντες ώστε να έχουν μια καλύτερη εικόνα για τις προθέσεις του Πούτιν.
Προσοχή σε κυβερνοεπιθέσεις, στρατιωτικές ασκήσεις και εκκενώσεις αμάχων
Μέχρι τις αρχές Ιανουαρίου, ο ρωσικός στρατός είχε αναπτύξει δεκάδες χιλιάδες στρατιώτες και εκατοντάδες τεθωρακισμένα στα σύνορά με την Ουκρανία. Είναι σίγουρα μια απειλητική δύναμη, αλλά όχι μια ένοπλη δύναμη που θα ήταν σε θέση να διεξάγει μιας υψηλής έντασης σύγκρουση σε πολλούς τομείς που θα αναμέναμε μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας. Η Ρωσία δεν έχει αναπτύξει στο πεδίο κρίσιμες πλατφόρμες μάχης και μονάδες, συμπεριλαμβανομένων σύγχρονων μαχητικών και συστημάτων αεράμυνας, συστήματα πληροφοριών, επιτήρησης και αναγνώρισης (ISR), ούτε συστήματα ηλεκτρονικού πολέμου και μονάδες επιμελητείας.
Ωστόσο, την περασμένη εβδομάδα, η Ρωσία αντιμετώπισε αρκετές από αυτές τις ελλείψεις, θέτοντας τις βάσεις για την εκτέλεση μιας πολυμέτωπης επίθεσης στην Ουκρανία- αν τελικά αυτή είναι η απόφαση του Πούτιν.
Καταρχάς, η Λευκορωσία και η Ρωσία ανακοίνωσαν μια μεγάλης κλίμακας κοινή στρατιωτική άσκηση με την ονομασία Allied Resolve 2022, κοντά στα ουκρανικά σύνορα. Αυτός ο τύπος άσκησης μπορεί να εξυπηρετήσει δύο βασικούς σκοπούς. Πρώτον, παρέχει μια κάλυψη στη Ρωσία για να αναπτύξει στρατιωτικούς σχηματισμούς υψηλών δυνατοτήτων στην περιοχή. Για το σκοπό αυτό, η Ρωσία ανακοίνωσε την ανάπτυξη προηγμένων μαχητικών (Su-35) και συστημάτων αεράμυνας (S-400 πυραυλικών συστημάτων εδάφους-αέρος μεγάλου βεληνεκούς και συστήματα αεράμυνας μικρού βεληνεκούς Pantsir-S1) στη Λευκορωσία που θα λάβουν μέρος στην άσκηση. Δεύτερον, η άσκηση, η οποία έχει προγραμματιστεί από τις 10 έως τις 20 Φεβρουαρίου, παρέχει στη Ρωσία την ευκαιρία να πραγματοποιήσει μια επιχειρησιακή πρόβα αποστολών συνδυασμένων όπλων. Αυτή η άσκηση είναι το είδος της δράσης- κάλυψης που θα σχεδίαζε κάποιος που θα ήθελε να εκτελέσει μια μεγάλης κλίμακας στρατιωτική επιχείρηση.
Επιπλέον, η Ρωσία ανέπτυξε πρόσφατα και άλλα όπλα στην περιοχή που αναβαθμίζουν τις μαχητικές της δυνατότητες σε κρίσιμους τομείς, συμπεριλαμβανομένων 36 συστημάτων βαλλιστικών πυραύλων μεσαίου βεληνεκούς Iskander-K, καθώς και κρίσιμων μηχανισμών μάχης, όπως πλατφόρμες συλλογής δεδομένων ISR και ηλεκτρονικού πολέμου, αλλά και μονάδες επιμελείας και υποστήριξης, συμπεριλαμβανομένων των πυρομαχικών, της ιατρικής υποστήριξης και των υπηρεσιών ασφαλείας.
Στα τέλη της περασμένης εβδομάδας, είδαμε επίσης κυβερνοεπιθέσεις σε ιστότοπους της ουκρανικής κυβέρνησης που που αποδίδονται σε μια ομάδα χάκερ συνδεδεμένη με τις μυστικές υπηρεσίες της Λευκορωσίας. Είναι απίθανο ο σκοπός αυτής της επίθεσης να ήταν απλώς το "κατέβασμα" ιστοσελίδων της ουκρανικής κυβέρνησης. Είναι πολύ πιθανό ότι οι δράστες να δοκίμαζαν προσβάσεις και να άφηναν κερκόπορτες σε διάφορα δίκτυα και ιστότοπους, που θα αξιοποιηθούν στο άμεσο χρονικό διάστημα πριν από την εισβολή.
Ένα άλλο σημαντικό προμήνυμα επικείμενης στρατιωτικής δραστηριότητας, είναι η αναφορά των New York Times ότι η Ρωσία εκκενώνει (σε αργό ρυθμό) την πρεσβεία της στο Κίεβο. Αν και η Μόσχα έχει αρνηθεί την αναφορά, είναι πιθανό η Ρωσία να έχει αρχίσει να μειώνει το αποτύπωμά της σε πολιτικό προσωπικό εντός της Ουκρανίας. Όπως αναφέρουν οι συντάκτες των Times, αυτή η κίνηση θα μπορούσε να είναι προπαγάνδα, προσποίηση ή προετοιμασία για σύγκρουση. Όπως είδαμε στη βιαστική εκκένωση πολιτικού προσωπικού από την Καμπούλ του Αφγανιστάν τον Αύγουστο, η απομάκρυνση αμάχων και μελών των οικογενειών τους είναι ένα τεράστιο έργο και δεν πρέπει να γίνεται βιαστικά. Η εκκένωση των αμάχων είναι συχνά μια από τις τελευταίες προ-επιχειρησιακές ενέργειες, επειδή μπορεί να είναι μια σαφής ένδειξη επικείμενης στρατιωτικής δράσης.
Οι αναφερόμενες κυβερνοεπιθέσεις στη Νορβηγία και τα drones που εντοπίστηκαν κοντά σε σουηδικούς πυρηνικούς σταθμούς είναι εξίσου ανησυχητικές ενδείξεις. Αν και δεν υπάρχουν αποδεδειγμένες σχέσεις μεταξύ αυτών των γεγονότων και της συνεχιζόμενης κρίσης στην Ουκρανία, είναι πιθανό ότι αυτές οι ενέργειες να αποτελούν μέρος μιας μεγαλύτερης εκστρατείας υβριδικού πολέμου της Ρωσίας που στοχεύει τις Ηνωμένες Πολιτείες και τους συμμάχους και εταίρους της στην περιοχή. Αναμένεται ότι αυτό θα συνεχιστεί, ακόμη και θα αυξηθεί, καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοι και εταίροι της θα εντοπίζουν περισσότερες δραστηριότητες που πιθανότατα διεξάγει ήδη η Ρωσία.
Το συμπέρασμα είναι ότι η Ρωσία έχει ήδη αναπτύξει τις μάχιμες δυνάμεις και τα συστήματα, για να διεξάγει έναν πόλεμο σε πολλά μέτωπα. Έχει ξεκινήσει δραστηριότητες υβριδικού πολέμου που θα υποστηρίξουν πιθανή στρατιωτική δράση. Τέλος, ανακοίνωσε στρατιωτικές ασκήσεις που μπορούν και πιθανότατα θα χρησιμοποιηθούν ως κάλυμμα για την ανάπτυξη περισσότερων δυνάμεων και στρατιωτικών δυνατοτήτων υψηλού επιπέδου στην περιοχή - και για τη διεξαγωγή μιας πρόβας για μια πιθανή εισβολή.
Αν και δεν γνωρίζουμε εάν ο Πούτιν έχει αποφασίσει να πραγματοποιήσει άλλη μια μεγάλης κλίμακας στρατιωτική επιχείρηση στην Ουκρανία, σίγουρα έχει θέσει τους όρους για μια τέτοια στρατιωτική δράση.
Τα μάτια στραμμένα στις εφεδρείες του ρωσικού στρατού
Η Ρωσία έχει περίπου ένα εκατομμύριο εν ενεργεία στρατιώτες (σε όλα τα όπλα) και περίπου 250.000 εφέδρους. Ο στρατός ξηράς της έχει περίπου 280.000 στρατιώτες. Η Ουκρανία έχει περίπου 250.000 ενεργές δυνάμεις και άλλες 250.000 εφεδρείες. Περίπου 180.000 από τις ενεργές δυνάμεις της βρίσκονται στον στρατό ξηράς. Δεδομένου του σχετικού μεγέθους των δύο στρατευμάτων, η Ρωσία θα χρειαστεί να καλέσει εφέδρους εάν έχει σοβαρή πρόθεση να εισβάλει και να καταλάβει ολόκληρη ή το μεγαλύτερο μέρος της Ουκρανίας. Μια τέτοια κίνηση θα έχει οικονομικό αντίκτυπο και θα προκαλέσει δυσαρέσκεια στο κοινό, επομένως η Μόσχα είναι απίθανο να το πράξει, εκτός αν και οι προθέσεις της είναι όντως σοβαρές.
Η μετακίνηση εν ενεργεία στρατιωτικών δυνάμεων είναι ένα πράγμα. Οι Ηνωμένες Πολιτείες μετακινούν τις δικές τους μονάδες ενεργού υπηρεσίας σε όλη τη χώρα συνεχώς, κατά τη διάρκεια διεξαγωγής ασκήσεων. Όμως το να καλέσεις στα όπλα και να βγάλεις ανθρώπους από την πολιτική ζωή —μαμάδες, μπαμπάδες, δασκάλους, υγειονομικούς— και να τους χρησιμοποιήσεις για άγνωστο χρονικό διάστημα, είναι ένα πολύ διαφορετικό πράγμα. Υπάρχουν ανεπιβεβαίωτες αναφορές στις ειδήσεις ότι αυτό ήδη συμβαίνει, αλλά θα μπορούσε να είναι σκόπιμη παραπληροφόρηση από πλευράς των Ρώσων, για να δοθεί στον κόσμο την εντύπωση ότι επίκειται επίθεση.
Η κίνηση ρωσικών αποβατικών πλοίων από τη Βαλτική Θάλασσα προς τη Μαύρη Θάλασσα είναι μια άλλη απροκάλυπτη ενέργεια που δεν έχει πολύ νόημα στρατιωτικά, εκτός εάν η Ρωσία προσπαθήσει να πείσει το ΝΑΤΟ ότι η Μόσχα σχεδιάζει να εισβάλει. Θα ήταν πολύ πιο εύκολο και λιγότερο ανιχνεύσιμο να μετακινηθούν αυτές οι δυνάμεις που επιβιβάστηκαν σε αυτά τα πλοία εσωτερικά σιδηροδρομικώς, από το να ταξιδεύουν μέσω της Μάγχης, του Στενού του Γιβραλτάρ και του Βοσπόρου, τα οποία ελέγχονται όλα από συμμάχους του ΝΑΤΟ. Οι αμφίβιες επιθέσεις είναι από τις πιο περίπλοκες και δαπανηρές στρατιωτικές επιχειρήσεις και οι Ρώσοι δεν έχουν κάνει ποτέ μια ανάλογη στην ιστορία τους. Με τα μεγάλα χερσαία σύνορα που μοιράζεται η Ρωσία με την Ουκρανία, ένας τέτοιος κίνδυνος δεν έχει νόημα.
Από τότε που η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία πριν από οκτώ χρόνια και κατέλαβε σχεδόν το 7% του εδάφους της, η Ουκρανία έχει επωφεληθεί από δισεκατομμύρια δολάρια σε αμυντική βοήθεια των ΗΠΑ και παράλληλα είναι πολύ καλύτερα προετοιμασμένη για μια ρωσική επίθεση από ό,τι το 2014. Οι Ρώσοι είναι περίπλοκοι και εξελιγμένοι αντίπαλοι, αλλά οι Ουκρανοί είναι ικανοί και δεν έχουν άλλα ζητήματα όσον αφορά την ασφάλεια, που θα διχάσουν την προσοχή τους και τις δυνάμεις τους από το να αντισταθούν σε μια ρωσική εισβολή. Επίσης, για τους Ουκρανούς θα είναι πολύ πιο εύκολο να κινητοποιήσουν γρήγορα τις εφεδρείες τους, αν δεν το έχουν ήδη κάνει. Ο πληθυσμός της χώρας είναι πιθανότατα πολύ περισσότερο υπέρ της αντίστασης σε μια ρωσική εισβολή -ακόμα κι αν αυτό σημαίνει επιστράτευση των εφέδρων- από ότι ο ρωσικός πληθυσμός θέλει να επιτεθεί στην Ουκρανία. Από υλικοτεχνική άποψη, οι Ουκρανοί είναι επίσης σε θέση να αναπτυχθούν πιο γρήγορα, με βάση τις αποστάσεις που εμπλέκονται στα πιθανά θέρετρα των συγκρούσεων.
Η Ρωσία τα γνωρίζει όλα αυτά. Ωστόσο, αντί να προσπαθεί αθόρυβα να συγκεντρώσει τις στρατιωτικές δυνάμεις της για να αποκτήσει κάποιο στοιχείο αιφνιδιασμού, διαλαλεί σε όλους ότι σχεδιάζει να εξαπολύσει μια απαιτητική επίθεση στα μέσα του χειμώνα, διακινδυνεύοντας να τελματώσουν οι μηχανοκίνητες δυνάμεις τον Μάρτιο (καθώς θα λιώνουν τα χιόνια και θα υπάρχει λάσπη), εάν δεν καταγάγει γρήγορη επιτυχία. Υπάρχει πολλή συζήτηση για τις κυρώσεις που θα επιβάλει η Δύση στη Ρωσία εάν το Κρεμλίνο αναλάβει τέτοια δράση, αλλά υπάρχει πολύ καλή πιθανότητα η Ουκρανία να επιβάλει ακόμη μεγαλύτερο κόστος σε αίμα και χρήμα εάν η Μόσχα συνεχίσει αυτή την πορεία. Δεν είναι δεδομένο ότι η Ρωσία κερδίζει σε αυτή τη μάχη εάν επιλέξει τελικά να την πολεμήσει. Ακόμα χειρότερα, η Ρωσία ενδεχομένως να μην μπορούσε να κρατήσει καν το ουκρανικό έδαφος που έχει ήδη καταλάβει.
Η κυρίαρχη αίσθηση είναι ότι η Ρωσία δοκιμάζει την αποφασιστικότητα της Δύσης, δεδομένου του πόσο λίγες συνέπειες υπέστη μετά τη στρατιωτική της εισβολή στην Ουκρανία το 2014 και υπό το φως της πρόσφατης στρατιωτικής αποχώρησης της Δύσης από το Αφγανιστάν. Αυτό υποδηλώνει ότι ο Πούτιν δεν θα προχωρήσει σε μια εισβολή πλήρους κλίμακας, αλλά θα χρησιμοποιήσει αυτή την απειλή για να προσπαθήσει να διχάσει τις Ηνωμένες Πολιτείες και τους συμμάχους τους.
Προσέξτε για θερμοκρασίες κάτω από το μηδέν και τις ιατρικές προετοιμασίες
Η Ρωσία θα θέλει ευνοϊκές καιρικές συνθήκες για τη μετακίνηση τεθωρακισμένων δυνάμεων, γι' αυτό θα πρέπει να παρακολουθούμε τα δελτία καιρού και ότι το έδαφος είναι πλήρως παγωμένο και έχουν επικρατήσει χαμηλές θερμοκρασίες. Οι καιρικές συνθήκες στην Ουκρανία δεν είναι οι βέλτιστες για μια ρωσική χερσαία επίθεση με βαριές θωρακισμένες δυνάμεις αυτή τη στιγμή και υπάρχει ένα μικρό παράθυρο ευκαιρίας πριν από την «απόψυξη» του Μαρτίου. Το έδαφος δεν είναι ακόμη πλήρως παγωμένο λόγω ενός ήπιου χειμώνα. Ακόμα κι αν παγώσει τις επόμενες δύο έως τέσσερις εβδομάδες, αυτό δίνει στους Ρώσους το πολύ ένα έως δύο μήνες μέχρι τον Μάρτιο. Όταν το έδαφος ξεπαγώσει, οι τεθωρακισμένες δυνάμεις θα επιβραδύνουν σημαντικά, επεκτείνοντας το χρονοδιάγραμμα της εισβολής, θέτοντας σε κίνδυνο την εκστρατεία.
Επίσης, δεν έχουν υπάρξει στοιχεία ότι η Ρωσία κάνει τις τελικές ιατρικές προετοιμασίες για μια χερσαία εισβολή. Εάν σκοπεύει να επιτεθεί στην Ουκρανία με μεγάλες δυνάμεις, η παρουσία μεγάλων ποσοτήτων ιατρικού εξοπλισμού και επανδρωμένων κινητών νοσοκομείων θα ήταν ένας δείκτης. Τα ασθενοφόρα πεδίου είναι εύκολο να εντοπιστούν λόγω των ερυθρών σταυρών. Υπήρξαν σποραδικές αναφορές για ρωσικά νοσοκομεία πεδίου μάχης, αλλά θα πρέπει να αναζητηθούν αναφορές ότι είναι πλήρως επανδρωμένα με ιατρικό προσωπικό. Ειδικά κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19, θα είναι μια δύσκολη απόφαση να αποσυρθεί ιατρικό προσωπικό από πολιτικά νοσοκομεία ή στρατιωτικά νοσοκομεία για να προσποιηθεί η Μόσχα ότι επίκειται εισβολή ή για τις ανάγκες μιας άσκησης.
Παρακολουθήστε τα νερά γύρω από την Οδησσό
Η Ρωσία πρόσφατα απέστειλε αποβατικά πλοία φορτωμένα με εξοπλισμό και προσωπικό, από τους στόλους της Βόρειας και της Βαλτικής στη Μαύρη Θάλασσα. Ανάλογες ενέργειες της Μόσχας έγιναν τον Μάρτιο και τον Απρίλιο του 2021, όταν ο κόσμος ομοίως ανησυχούσε για μια εισβολή στην Ουκρανία, καθώς η ανάπτυξη ρωσικών ναυτικών δυνάμεων παρείχε ενισχύσεις και ανεφοδιασμό. Αξίζει να σημειωθεί ότι η Ρωσία δεν έχει πραγματοποιήσει ποτέ αποβατική επιχείρηση στην ιστορία της. Αυτή η προσπάθεια θα ήταν ανόητη χωρίς να έχουν προηγηθεί σημαντικές ασκήσεις εκπαίδευσης. Ωστόσο, θα ήταν εξίσου ανόητο να αγνοηθεί η απειλή. Αυτό που είναι πιο πιθανό, είναι ότι οι ρωσικές αμφίβιες δυνάμεις να πραγματοποιούν έναν αντιπερισπασμό για να απομακρύνουν τις ουκρανικές χερσαίες δυνάμεις από τα κύρια μέτωπα, τα οποία πιθανότατα θα ήταν στα βόρεια και κεντρικά τμήματα της χώρας με στόχο την κατάληψη του Κιέβου.
Το ουκρανικό λιμάνι της Οδησσού στη Μαύρη Θάλασσα αποτελεί για τη Μόσχα ένα «στρατηγικό βραβείο»- δεύτερο μόνο μετά το Κίεβο. Η Ρωσία μπορεί να επιχειρήσει να αποκλείσει την Οδησσό στην αρχή μιας σύγκρουσης και να διατηρήσει αυτή τη θέση, έως ότου οι επίγειες δυνάμεις της μπορέσουν να αποκτήσουν το έλεγχο της περιοχής. Η ρωσική ναυτική παρουσία στα ουκρανικά χωρικά ύδατα γύρω από την Οδησσό, θα μπορούσε να είναι σημάδι της πρόθεσης της Ρωσίας για κλιμάκωση. Εάν η Ρωσία καταφέρει να καταλάβει την Οδησσό, αυτό θα αποκόψει την Ουκρανία από τις θαλάσσιες γραμμές επικοινωνίας ή θαλάσσιου ανεφοδιασμού με τον υπόλοιπο κόσμο. Επιπλέον, εάν η Ρωσία έλεγχε τα λιμάνια της Ουκρανίας, οι αμφίβιες δυνάμεις θα μπορούσαν να μετακινήσουν προσωπικό και εξοπλισμό πιο κοντά στην πρώτη γραμμή γρηγορότερα, ενώ θα υπερπηδούσαν ορισμένα εμπόδια που θα αντιμετώπιζαν οι επίγειες δυνάμεις της στη νότια Ουκρανία.
Το ερώτημα παραμένει: Έχει χάσει η Ρωσία το στοιχείο του αιφνιδιασμού ή οι τρέχουσες κινήσεις της συνιστούν προσπάθεια να το διατηρήσει; Η Ρωσία έχει πραγματοποιήσει μεγάλη συγκέντρωση δυνάμεων στα ουκρανικά σύνορα δύο φορές σε λιγότερο από ένα χρόνο. Κάθε στρατιωτικός ηγέτης γνωρίζει πόσο κρίσιμο είναι το στοιχείο του αιφνιδιασμού για την επιτυχία. Εάν δεν υπάρχει ο αιφνιδιασμός, τότε το μόνο «υποκατάστατο» είναι να έχεις τις πιθανότητες συντριπτικά υπέρ σου. Και η Ρωσία δεν έχει τίποτα από τα δύο. Εάν η Ρωσία επιτεθεί αυτόν τον χειμώνα, θα διέθετε μόνο ένα ελάχιστο επίπεδο αιφνιδιασμού.
Ωστόσο, υπάρχει μια εναλλακτική άποψη που πρέπει να εξετάσουμε: Ότι ο Πούτιν παίζει τον ρόλο του «βοσκού που φώναζε λύκος», όπως στο σχετικό παραμύθι. Κάθε φορά που η Ρωσία διεξάγει μια μεγάλη άσκηση, δίνει στον Ρώσο ηγέτη μια πλατφόρμα για να προωθήσει την ατζέντα του με το ΝΑΤΟ, ενώ ταυτόχρονα στέλνει ένα μήνυμα στον λαό του για την ανάγκη της χώρας για περαιτέρω δράση. Εάν η Ρωσία δεν επιτεθεί στην Ουκρανία αυτή τη φορά, οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι ευρωπαϊκές χώρες θα στείλουν βοήθεια στην Ουκρανία κατά τη διάρκεια μελλοντικών ρωσικών στρατιωτικών συγκεντρώσεων; Ή μήπως θα μαλακώσουν την προσέγγισή τους και θα πέσουν στην παγίδα του να τηρήσουν στάση αναμονής; Εάν συμβεί το τελευταίο, τότε η Ρωσία μπορεί να ανακτήσει μέρος του στοιχείου του αιφνιδιασμού σε μια μελλοντική συγκέντρωση στρατευμάτων της στα ουκρανικά σύνορα.
Επιμέλεια Τέρρυ Μαυρίδης
