Το κλείσιμο της δεύτερης αξιολόγησης έγινε με καθυστέρηση πολλών μηνών, και με μεγάλο κόστος. Όπως έχω επισημάνει σε αρκετές παρεμβάσεις μου, είναι εντυπωσιακή η τραγωδία που εξελίσσεται κάθε φορά ενόψει μιας αξιολόγησης και συμφωνίας, από την πλευρά των δανειστών, οι οποίοι μοιράζονται μεταξύ τους τον ρόλο πότε του «καλού» και πότε του «κακού», προκαλώντας έντονες ψυχολογικές μεταπτώσεις στην ελληνική κοινωνία, χωρίς ποτέ όμως να την οδηγούν στην «κάθαρση» από το άγχος, την αβεβαιότητα και την ανασφάλεια. Αυτή η μόνιμη κατάσταση των ψυχολογικών μεταπτώσεων τα τελευταία οκτώ χρόνια έχει επιτείνει τη στασιμότητα. Διότι ενώ η χώρα διαρκώς δανείζεται και δεσμεύεται για μεταρρυθμίσεις και νέα μέτρα, αυτή η συνταγή έχει προκαλέσει κόπωση στην κοινωνία και την αγορά. Το ίδιο συμβαίνει και με τις δηλώσεις των Ευρωπαίων αξιωματούχων είτε εξ αποστάσεως, είτε κάλυψε φορά που επισκέπτονται τη χώρα μας
Πρόσφατα η επιτροπή Προϋπολογισμού της γερμανικής Βουλής ενέκρινε όπως αναμενόταν, την πρόσφατη συμφωνία του Eurogroup για την Ελλάδα και κατ΄ επέκταση την εκταμίευση της επόμενης δόσης ύψους 8,5 δισ. ευρώ. Ως εκ τούτου το θέμα δεν παραπέμπεται στην Ολομέλεια της Bundestag, όπως ζητούσαν ορισμένοι βουλευτές, κρίνοντας ότι η ημιτελής συμμετοχή του ΔΝΤ συνιστά «θεμελιώδη αλλαγή» του τρέχοντος προγράμματος που επιβάλει την εμπλοκή της Ολομέλειας. Ο γνωστός κύριος Σόιμπλε επίσης δήλωσε ότι η ρύθμιση του ελληνικού χρέους δεν θα δοθεί στη σημερινή κυβέρνηση, και πολλές άλλες δηλώσεις από τον κ. Ρέγκλινγκ και Μοσκοβισί είναι αντίστοιχα, άλλοτε εχθρικές και προκλητικές και άλλοτε εύηχες και φιλικές.
Αυτή τη φορά, ωστόσο, το τοπίο έχει κάπως «ξεθολώσει», καθώς διαφαίνονται πέντε παράγοντες που θα κρίνουν το αποτέλεσμα του στοιχήματος μετά τη συμφωνία στο Eurogroup και την έστω συμβολική αναβάθμιση των τραπεζών και της ελληνικής οικονομίας από τους διεθνείς οίκους αξιολόγησης.
Πρώτον, η ολοκλήρωση της τρίτης και τέταρτης αξιολόγησης εντός της προβλεπόμενης προθεσμίας του προγράμματος. Η 3η αξιολόγηση αναμένεται να επικεντρωθεί στη διευθέτηση του χρέους και στην προώθηση αναπτυξιακών δράσεων/πρωτοβουλιών, ώστε η χώρα να μεταβεί από μια περίοδο οικονομικής προσαρμογής στην κανονικότητα. Η ένταξη των ελληνικών ομολόγων στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα, αν και με βάση τα υφιστάμενα δεδομένα κάτι τέτοιο θεωρείται αρκετά δύσκολο. Τα περιθώρια επιτυχούς ολοκλήρωσης της τρίτης αξιολόγησης κρίνονται ως ασφυκτικά, καθώς αυτή θα πρέπει να έχει ολοκληρωθεί στις αρχές Νοεμβρίου του 2017. Επομένως, η πίεση που θα ασκηθεί στην αγορά και την κοινωνία για την υλοποίηση των απαιτήσεων των δανειστών θα είναι μεγάλη.
Δεύτερον, η ρύθμιση των χρεών των επιχειρήσεων και των ελεύθερων επαγγελματιών και αυτοαπασχολουμένων στο πλαίσιο του Εξωδικαστικού Μηχανισμού Ρύθμισης Οφειλών Επιχειρήσεων (Ν. 4469/2017). Υπάρχει αγωνία για το πότε θα τεθεί σε ισχύ ο Μηχανισμός, καθώς ο όγκος των προς διαχείριση δεδομένων από πλευράς τραπεζών και Δημοσίου αναμένεται να είναι πολύ μεγάλος. Ως εκ τούτου, η ηλεκτρονική πλατφόρμα υποβολής και αξιολόγησης των αιτημάτων πρέπει να είναι άρτια σχεδιασμένη για την εύρυθμη λειτουργία και την αποδοτικότητα του συστήματος. Επειδή λοιπόν, για πρώτη φορά επιχειρείται μία συνολική ρύθμιση των πάσης φύσεως επιχειρηματικών χρεών, η επιτυχία ή μη του εγχειρήματος θα κρίνει σε σημαντικό βαθμό την εξυγίανση του χαρτοφυλακίου των τραπεζών και την περαιτέρω διεύρυνση της πιστωτικής επέκτασης.
Τρίτον, το ζήτημα της ρευστότητας στην αγορά, το οποίο βρίσκεται σε άμεση συνάφεια με τον Εξωδικαστικό Μηχανισμό, παραμένει κορυφαίο στην ατζέντα. Τα πρώτα σημάδια ανάκαμψης της ελληνικής οικονομίας, όπως αυτά αποτυπώνονται στα στοιχεία της ΕΛ.ΣΤΑΤ. για το 1ο τρίμηνο του 2017 – ετήσια συγκριτική βάση - συνηγορούν σε μία μικρή αύξηση του ΑΕΠ, στην τόνωση των εξαγωγών και των επενδύσεων αλλά και στην ενίσχυση της ιδιωτικής κατανάλωσης. Οι προαναφερθείσες θετικές ενδείξεις όμως θα πρέπει να παγιωθούν, προκειμένου να μεταφραστούν σε βέβαια δείγματα ανάταξης της πραγματικής οικονομίας. Εξίσου σημαντική εξέλιξη, η οποία αποτελούσε πάγιο αίτημα των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, συνιστά η αναγγελία ίδρυσης της Εθνικής Αναπτυξιακής Τράπεζας, μία πρωτοβουλία που εάν τελικά υλοποιηθεί εκτιμάται πως θα απεγκλωβίσει από τη χρηματοοικονομική ασφυξία πληθώρα ελευθέρων επαγγελματιών.
Τέταρτον, η «υποσχετική» για το χρέος και το QE. Χρειάζεται η κυβέρνηση να θωρακίσει με συγκεκριμένες ενέργειες τη συμβιβαστική λύση του οδικού χάρτη. Διότι, η ρήτρα ανάπτυξης που συμφωνήθηκε και συνδέει την ανάπτυξη με την αποπληρωμή του χρέους είναι γενικόλογη με αρκετές ασάφειες, χωρίς να προσδιορίζονται συγκεκριμένες παράμετροι και οι απαραίτητες συνθήκες αποτελεσματικής λειτουργίας της. Αντίστοιχα, πολλά αναπάντητα ερωτηματικά υπάρχουν και για την ένταξη των ελληνικών ομολόγων στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης.
Πέμπτον, η κυβερνητική «εκστρατεία» προσέλκυσης επενδύσεων. Η επόμενη μεγάλη πρόκληση για την κυβέρνηση είναι η προσέλκυση ξένων επενδύσεων. Αυτό αποτυπώνεται τόσο στη συνάντηση του υπουργού Οικονομικών στο Λονδίνο με εκπρόσωπο των επενδυτικών εταιρειών, όσο και στη συνάντηση του υπουργού Οικονομίας με τον Αμερικανό υπουργό Εμπορίου στην Ουάσιγκτον, καθώς και με εκπροσώπους αμερικανικών επιχειρήσεων και επενδυτικών funds. Η πρόκληση αυτή είναι βαθύτατα πολιτική, καθώς απαιτείται ένα φιλοεπενδυτικό περιβάλλον, που αυτή τη στιγμή δεν έχει διαμορφωθεί στη χώρα. Στην προσέλκυση επενδύσεων διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο η ποιότητα των θεσμών, η πολιτική και οικονομική σταθερότητα. Οι ξένοι επενδυτές εξετάζουν συχνά, για παράδειγμα, την ευκολία με την οποία δημιουργείται μια επιχείρηση, το εύρος της γραφειοκρατίας, τη δημοσιονομική αποτελεσματικότητα, τη σταθερότητα του φορολογικού συστήματος, την αποτελεσματικότητα της δικαιοσύνης, την ύπαρξη ή μη διαφθοράς, το κανονιστικό πλαίσιο για τα πνευματικά δικαιώματα και άλλους παράγοντες που επηρεάζουν την εξέλιξη της επένδυσης τουλάχιστον σε βάθος δεκαετίας. Βεβαίως τα ίδια ακριβώς χαρακτηριστικά επιθυμούν και οι Έλληνες επενδυτές, τους οποίους η Κυβέρνηση πρέπει να λάβει σοβαρά υπόψη της και οφείλει να τους δώσει την ίδια προσοχή και προτεραιότητα σε αυτή την εκστρατεία προσέλκυσης επενδύσεων. Στην Ελλάδα, παρά την κρίση, ευκαιρίες για όλους τους επενδυτές υπάρχουν. Αυτό που απουσιάζει είναι η εμπιστοσύνη στο πολιτικό και φορολογικό σύστημα και τα κίνητρα ώστε ξένοι και εγχώριοι επενδυτές να στηρίξουν με τα κεφάλαιά τους την ανάπτυξη. Για παράδειγμα, υπάρχουν πολλές προοπτικές για επενδύσεις στις υποδομές του διαμετακομιστικού εμπορίου (π.χ. logistics centers, export parks κ.λπ.), στις τουριστικές δραστηριότητες (ξενοδοχειακές υποδομές, συνεδριακά κέντρα κ.α.). Στη χώρα μας, επίσης πολλές επενδυτικές ευκαιρίες υπάρχουν στον αγροδιατροφη και στη νεοφυή επιχειρηματικότητα που ανθίζει τα τελευταία χρόνια σε τομείς αιχμής όπως η βιοτεχνολογία, η φαρμακογνωσία, τα νέα υλικά και γενικότερα οι νέες τεχνολογίες. Το μείζον, λοιπόν, είναι να υπάρξει έστω και καθυστερημένα πολιτική βούληση, εθνικό στρατηγικό σχέδιο επενδύσεων και ρεαλιστικό χρονοδιάγραμμα. Η Κυβέρνηση θα πρέπει να ακολουθήσει τη στρατηγική της ΕΕ και να επιδιώξει οι νέες επενδύσεις στα πλαίσια της παγκοσμιοποίησης, να αξιοποιούνται προς όφελος της τοπικής κοινωνίας και επιχειρηματικότητας μετατρέποντας τη δυναμική του "globalization" σε "localization" στην Ελλάδα.
Άρα, η κυβέρνηση οφείλει να υπερασπιστεί τη διαδρομή που έχει διανύσει από το 2010 έως σήμερα η χώρα και να λάβει σοβαρά υπόψη της τις θυσίες που έχουν κάνει μέχρι σήμερα οι πολίτες/φορολογούμενοι. Ας ελπίσουμε λοιπόν, ότι αυτή τη φορά θα υπάρξει σχέδιο και αντανακλαστικά, προκειμένου η 3η και η 4η, μακάρι και τελευταία αξιολόγηση, με τα 117 επιπλέον προαπαιτούμενα, που ζητά η έκθεση συμμόρφωσης, εκ των οποίων τα 95 θα πρέπει να υλοποιηθούν εντός του 2017, να μας βρουν όλους κατάλληλα προετοιμασμένους και σε θέση μάχης για να αποφευχθούν οι κωλυσιεργίες και η διστακτικότητα του παρελθόντος. Διαφορετικά, θα παραμένουμε εντός ενός ιδιαίτερα επιζήμιου φαύλου κύκλου και το στοίχημα για τη πραγματική οικονομία, για άλλη μια φορά, θα έχει χαθεί.
Επιμέλεια: Στέλλα Κεμανετζή
