Συχνά οι αναφορές στο δημόσιο χώρο για τους τσιγγάνους/Ρομά στη χώρα μας βρίθουν στερεοτύπων μέχρι και εκφράσεων μίσους και εχθρότητας. Ιδιαίτερα σε τοπικό επίπεδο, στους Δήμους της χώρας, η όποια συζήτηση για το θέμα της κοινωνικής ένταξης των τσιγγάνων/Ρομά είναι εκ των προτέρων υπονομευμένη αφού εγκλωβίζεται στα συνήθη στερεότυπα, τη βεβαρημένη ιστορία διαχείρισης του θέματος που συνοδεύτηκε από κρυφές ατζέντες και έλλειψη αξιοπιστίας αλλά και την αδυναμία των ίδιων των τσιγγάνων να διαμορφώσουν, να οργανώσουν και να αναπτύξουν την δική τους παρέμβαση ως οργανωμένοι φορείς της κοινωνίας των πολιτών.
Τα ευρήματα από την πρόσφατη κοινωνική έρευνα- απογραφή στην περιοχή «Βλυχό» Μεγάρων[1] όπου κατοικείται κυρίως από τσιγγάνους/ Ρομά αντιστρατεύονται τους μύθους που επικρατούν στη δημόσια σφαίρα ενώ ταυτόχρονα αποκαλύπτουν και πικρές αλήθειες. Οποιαδήποτε ειλικρινής και συστηματική προσπάθεια για την κοινωνική ένταξη των Ρομά οφείλει να αναμετρηθεί με αυτούς τους μύθους και τις αλήθειες προκειμένου να οδηγήσει σε απτά και βιώσιμα αποτελέσματα.
Οι μύθοι που καταρρίπτονται!
1. «Οι Ρομά είναι νομάδες- γυρίζουν- δεν θέλουν μόνιμη κατοικία». Η συντριπτική πλειοψηφία, όμως, είναι εδραιοποιημένη στην περιοχή με σχεδόν 80% του τοπικού πληθυσμού να πρωτοκατοίκησε εκεί τουλάχιστον πριν 30 χρόνια!
2. «Οι Ρομά θέλουν ανταλλάγματα/ χρήματα για να συμμετέχουν στην εκπαίδευση, την κατάρτιση κλπ». Το 68,5% των Ρομά στο Βλυχό ενδιαφέρονται να συμμετέχουν σε εκπαιδευτικές και επιμορφωτικές δράσεις χωρίς κάποια χρηματική στήριξη!
3. «Οι Ρομά δεν ενδιαφέρονται να μάθουν γράμματα»! Πάνω από το 50% των ενηλίκων Ρομά δήλωσε ενδιαφέρον για κατάρτιση και απόκτηση βασικών γνώσεων, ενώ μεγαλύτερο ακόμα ποσοστό διέκοψε το σχολείο για λόγους οικονομικούς και κοινωνικούς.
4. «Οι Ρομά είναι υγειονομικός κίνδυνος- δεν εμβολιάζονται»! Πάνω από το 60% του πληθυσμού έχει εμβολιαστεί, ενώ η συντριπτική πλειονότητα των νέων ηλικίας μέχρι και 25 ετών έχουν κάνει όλα τα βασικά εμβόλια!
5. «Οι Ρομά δεν δουλεύουν»! Η τραγική αλήθεια είναι ότι δουλεύουν ακόμα και τα παιδιά αλλά σε άτυπες εργασίες χωρίς δικαιώματα και με σημαντική έκθεση σε κινδύνους για την υγεία και την ασφάλειά τους. Το 82% ασκεί άτυπη εργασία.
6. «Οι Ρομά ζουν αποκλειστικά από επιδόματα»! Το 27% έχει ως κύρια πηγή εισοδήματος κάποιο κοινωνικό επίδομα, ποσοστό πολύ κατώτερο από αυτό που θα αναμενόταν με βάση την κοινωνικο-οικονομική τους κατάσταση. Το ποσοστό αυτό είναι δε χαμηλότερο συγκριτικά με το μη Ρομά που διαβιώνει σε θύλακες ακραίες φτώχειας.
7. «Οι Ρομά είναι καταπατητές»! Μόλις το 7% φαίνεται να διαβιώνει σε καταπατημένο χώρο, αποτέλεσμα της διαχρονικής έλλειψης πολιτικής κοινωνικής κατοικίας στη χώρα μας.
Οι πικρές αλήθειες!
1. Εξαιρετικά μεγάλο ποσοστό Ρομά είναι αναλφάβητο με το 62% να μην γνωρίζει γραφή και ανάγνωση!
2. Σχεδόν ο μισός πληθυσμός δεν διαθέτει κοινωνικο-ασφαλιστική κάλυψη!
3. Το 95% των ασκούντων οικονομική δραστηριότητα για την οποία απαιτείται διοικητική άδεια δεν την διαθέτει!
4. Το 80% του πληθυσμού έχει βιώσει διακρίσεις τους τελευταίους 12 μήνες εκ των οποίων περίπου οι μισές αφορούν τις συναλλαγές με τις δημόσιες υπηρεσίες!
5. Το 25% του τοπικού πληθυσμού μένει σε παράγκες και το 9% σε πλινθόκτιστα με ελενίτ. Σχεδόν δηλ. ο ένας στους τρείς δεν απολαμβάνει πρόσβασης σε αξιοπρεπή και ασφαλή κατοικία με όλες τις αρνητικές συνέπειες για την ευρύτερη κοινωνική ένταξη.
6. Η συντριπτική πλειοψηφία των κατοίκων δεν διαθέτει πρόσβαση σε ηλεκτρικό ρεύμα ή διαθέτει παράτυπη πρόσβαση, γεγονός χαρακτηριστικό της ακραίας ενεργειακής φτώχειας που βιώνει!
7. Πάνω από το 70% των ίδιων των Ρομά δυσανασχετεί με τις συνθήκες διαβίωσης στο Βλυχό με πιο σημαντικά προβλήματα αυτά της οδοποιίας, του ρεύματος, του δημοτικού φωτισμού και της ασφάλειας!
Όλα τα παραπάνω ευρήματα είναι ενδεικτικά της πολυπλοκότητας και της δυσκολίας των παρεμβάσεων κοινωνικής ένταξης αλλά και των εμποδίων που πρέπει να υπερβούν όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς. Οι εξελίξεις των τελευταίων δώδεκα μηνών με την πανελλαδική εφαρμογή του Κοινωνικού Εισοδήματος Αλληλεγγύης, την σύσταση της Ειδικής Γραμματείας για την Κοινωνική Ένταξη των Ρομά, την ίδρυση των Παραρτημάτων Ρομά και των Κέντρων Κοινότητας, την καθολική υγειονομική και φαρμακευτική κάλυψη των ανασφάλιστων, την ίδρυση της σχολικής κοινωνικής υπηρεσίας και τη θέσπιση πλαισίου για τις μετεγκαταστάσεις ακατάλληλων καταυλισμών, αποτελούν ένα ευνοϊκό και υποστηρικτικό πλαίσιο για την ανάληψη ολοκληρωμένων δράσεων από την τοπική αυτοδιοίκηση σε συνεργασία με τους ίδιους τους τσιγγάνους/ Ρομά. Οι δράσεις αυτές οφείλουν να αντιμετωπίσουν τους μύθους και τις πικρές αλήθειες και να συμβάλουν στην γεφύρωση ενός χάσματος που απειλεί την τοπική κοινωνική συνοχή και καταδικάζει ένα τμήμα του πληθυσμού σε περιθωριοποίηση και πολλαπλό αποκλεισμό.
[1] Η κοινωνική έρευνα – απογραφή στο Βλυχό Μεγάρων διενεργήθηκε στο πλαίσιο προγραμματικής σύμβασης της Περιφέρειας Αττικής με τον Δήμο Μεγάρων στο πλαίσιο κατάρτισης ενός τοπικού ολοκληρωμένου σχεδίου δράσης για την κοινωνική ένταξη των Ρομά στην περιοχή (Απόφαση 124/2016 Περιφερειακού Συμβουλίου Αττικής).
