Με την ολοκλήρωση χθες βράδυ της πρώτης ημέρας της άτυπης Συνόδου Κορυφής, οι ηγέτες της ζώνης του ευρώ αποφάσισαν ότι μπορούν να τείνουν χείρα βοηθείας προς την Τουρκία, ενσωματώνοντας στην απόφαση αυτή τις απαραίτητες επιφυλάξεις που είχαν προβάλει η Αθήνα και η Λευκωσία για τις ενεργειακές της φιλοδοξίες στη Μεσόγειο, αλλά και η Γαλλία, όσον αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα στη γειτονική χώρα.
Η Ε.Ε. κατευθύνει προς αποκλιμάκωση
Ο στόχος των ηγετών της ευρωζώνης, όπως φαίνεται από τις μέχρι τώρα αποφάσεις είναι να οδηγηθούν οι σχέσεις μεταξύ Τουρκίας – Ελλάδας και Κύπρου προς αποκλιμάκωση ώστε να αποφευχθούν εκατέρωθεν ενέργειες που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε μπλοκάρισμα των εξελίξεων στο Κυπριακό, στις έρευνες για υδρογονάνθρακες αλλά και στο προσφυγικό.
Όπως όλα δείχνουν, η Ε.Ε. χρειάζεται την Τουρκία ως ενεργό μέρος της λύσης που προκρίνει στο προσφυγικό ζήτημα, το οποίο δεν αναμένεται να επιλυθεί άμεσα, οπότε και το πρώτο ενδεχόμενο μετά τη Σύνοδο Κορυφής είναι να πάμε σε μια επανεπικύρωση της Συμφωνίας Ε.Ε. – Τουρκίας του 2016, με την οποία η Ε.Ε. έδωσε 6 δισ. ευρώ ώστε να βοηθήσει τους Σύρους πρόσφυγες, να παρέχει κίνητρα για να μην προχωρήσουν πρόσφυγες προς την Ευρώπη. Με την Συμφωνία αυτή επίσης η Τουρκία δέχθηκε την ταχεία επιστροφή όλων των μεταναστών που δεν χρήζουν διεθνούς προστασίας και μεταβαίνουν από την Τουρκία στην Ελλάδα και να κάνει δεκτούς στο έδαφός της όλους τους παράτυπους μετανάστες που συλλαμβάνονται σε τουρκικά ύδατα.
Μην ξεχνάμε ότι, παρόλο που στην πράξη η Τουρκία «έληξε μονομερώς» τη Συμφωνία αυτή με τα γεγονότα του 2020 στον Έβρο, οι ευρωπαίοι ηγέτες τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους, εκταμίευσαν άλλο μισό δισ. ευρώ για προγράμματα ενίσχυσης Σύρων προσφύγων στην Τουρκία, δείγμα των προθέσεών τους.
Οι παραπάνω λόγοι (ενεργειακό, προσφυγικό) εξηγούν και την πραγματιστική λογική των ηγετών της Ε.Ε. να απομακρύνουν προς ώρας την επιβολή κυρώσεων, παρά την πρόσφατη αποχώρηση της Τουρκίας από τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης και την απαγόρευση του φιλο-κουρδικού κόμματος HDP.
Δεν χρειάζεται εφησυχασμός από Ελλάδα - Κύπρο
Τα αποτελέσματα της Συνόδου Κορυφής είναι τροχιοδεικτικά, καθώς οι ευρωπαίοι ηγέτες προσπαθούν να έχουν την Τουρκία σε εγγύτητα και να της προσφέρουν ένα σχέδιο συνύπαρξης που ταιριάζει στα ευρωενωσιακά πρότυπα: Για παράδειγμα, θέλει η Ε.Ε. να προχωρήσει σε μια τελωνειακή συμφωνία για να αφαιρεθούν οι δασμοί στα τούρκικα προϊόντα που εισέρχονται στην Ε.Ε. Επίσης, είναι σύμφωνη η Ένωση να προωθήσει κι άλλα προγράμματα βοήθειας που να περιλαμβάνουν εκτός από τα 4 εκατομμυρίων Σύρων προσφύγων στην Τουρκία και όσους βρίσκονται στην Ιορδανία και τον Λίβανο. Τέλος, διαφαίνεται μια ισχνή υπεράσπιση των ελληνοκυπριακών θέσεων για το ζήτημα των υδρογονανθράκων στο Αιγαίο.
Όμως όλα αυτά είναι ενδείξεις. Η απρόβλεπτη πολιτική του Ερντογάν μπορεί να αναποδογυρίσει τη σκακιέρα οποιαδήποτε στιγμή. Αλλά δεν είναι μόνο ο Ερντογάν πρόβλημα. Η στρατηγική αναζήτησης ενός διαρκούς σημείου ισορροπίας από τους Ευρωπαίους ηγέτες μπορεί να μην είναι πάντα εφικτή και να χρειαστεί περαιτέρω υποχωρήσεις σε σημαντικά στοιχεία. Σε περίπτωση που υποχωρήσει η Ε.Ε. το επόμενο διάστημα απέναντι στις παραβιάσεις που κάνει η Τουρκία στα ανθρώπινα δικαιώματα, τότε όλα τα χαρτιά θα ξαναμοιραστούν. Η τακτική συμμαχία Ελλάδας - Κύπρου - Γαλλίας έχει ισχυρά σημεία, καθώς το ζήτημα της παραβίασης ανθρώπινων δικαιωμάτων φαίνεται να κερδίζει έδαφος σε πολλές περιπτώσεις (π.χ. Κίνα, Ρωσία), όμως μένει να δούμε αν η πρακτικη΄που προκρίνει η Γαλλία μπορεί να υπερκεράσει την πραγματιστική λογική της πολιτικής πλειοψηφίας στην Ε.Ε. που προκρίνει άλλες ισορροπίες.
Τα παραπάνω στοιχεία θα πρέπει να εκτιμηθούν και ενόψει των εξελίξεων στο Κυπριακό, όπου στις 27-29 Απριλίου στη Γενεύη, θα πραγματοποιηθούν άτυπες συνομιλίες με διοργανωτή τη Μ. Βρετανία, μεταξύ των Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων, στις οποίες οι η Ελλάδα και η Τουρκία θα είναι παρούσες.
