Μία σειρά από εξειδικεύσεις και «διευκρινήσεις» οι οποίες ευνοούν το ελληνικό σχέδιο ανάκαμψης 32 δισ. ευρώ περιλαμβάνει το επικαιροποιημένο πακέτο «κατευθύνσεων» που ανακοίνωσε η Κομισιόν και απευθύνεται στα κράτη-μέλη για τη σωστή προετοιμασία τους ενόψει της κατάθεσης των τελικών Σχεδίων Ανάκαμψης που θα χρηματοδοτηθούν από το Ταμείο της ΕΕ. Στο πακέτο κειμένων της Κομισιόν (με το οποίο επικαιροποιούνται οι ανάλογες «κατευθύνσεις» του προηγούμενου Σεπτεμβρίου), περιλαμβάνονται ακόμη και τυποποιημένοι πίνακες με τους στόχους, τα ορόσημα, το χρονοδιάγραμμα αλλά και τις παρεμβάσεις που είναι επιλέξιμες.
Σημαντική θετική εξέλιξη είναι η εξειδίκευση των επιλογών που έχει η κυβέρνηση στο σκέλος των δανείων. Ξεκαθαρίζει πως μπορεί αν θέλει να χρησιμοποιήσει όχι μόνο την «θεσμική» οδό διοχέτευσης τους μέσω της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, του πακέτου «Γιουνκέρ» δηλαδή του InvestEU ή της EBRD, αλλά και μέσω εγχώριων τραπεζών και άλλων χρηματοπιστωτικών φορέων, όπως δηλαδή επιθυμεί εξαρχής η Ελληνική πλευρά.
Η κυβέρνηση, έχει κάνει σαφές ότι προκειμένου να πετύχει πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα, το οποίo έχει ανάγκη ώστε το ποσό των 12,7 δισ. ευρώ δανείων να προσελκύει σε πολλαπλάσια κεφάλαια, επιθυμεί μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης να καλύψει το πολύ το 50% του κόστους ενός αμιγώς ιδιωτικού έργου. Με την προϋπόθεση ότι το σχήμα θα έχει λάβει ήδη έγκριση τραπεζικού δανεισμού για το 30% τουλάχιστον του κόστους αλλά και πως θα έχει 20% ίδια κεφάλαια.
Σύμφωνα με πληροφορίες, στις επαφές που έλαβαν χώρα την Πέμπτη μεταξύ κυβέρνησης και Θεσμών εκφράστηκαν ενστάσεις για την εν λόγω πρόταση. Υπήρξε παρότρυνση για τη χρησιμοποίηση των ευρωπαϊκών «οδών» και για την παροχή εγγυήσεων εκ μέρους του ελληνικού δημοσίου. Η Ελληνική πλευρά επιμένει στη θέση της και πλέον το θέμα παραπέμπεται και στις συζητήσεις του Φεβρουαρίου αλλά και σε επίπεδο τεχνικών κλιμακίων με «όπλο» πλέον και τα κείμενα «κατευθύνσεων» της Επιτροπής.
Τα έγγραφα
Το πακέτο νέων «κατευθύνσεων» της Κομισιόν περιλαμβάνει και άλλες «εξειδικεύσεις» του κανονισμού, όπως μία αυξημένη προκαταβολή προς τα κράτη μέλη, αλλά και αυστηρές ρήτρες. Δίνει για παράδειγμα τη δυνατότητα επικαιροποίησης του Σχεδίου έως το 2023, αλλά έχει και πολύ αυστηρό πλέγμα ελέγχων, κάνει μία πλήρη σχεδόν σύνδεση με τις μεταρρυθμίσεις του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου και ξεδιπλώνει τον κίνδυνο απώλειας και επιστροφής κονδυλίων αν υπάρχουν πισωγυρίσματα. Γίνεται ξεκάθαρο το πως πρέπει να τηρείται ο στόχος για επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις κατά 37% με πράσινη διάσταση και κατά 20% με ψηφιακή διάσταση. Η χώρα θα πρέπει να προτείνει ορόσημα και στόχους με τα οποία θα μετράται η πρόοδος στις επενδύσεις και στις μεταρρυθμίσεις. Ή το κατά πόσο θα εκπληρώνει αυτούς τους στόχους. Τούτο θα είναι όρος για την αποπληρωμή των δόσεων που θα λάβει και όχι η απορρόφηση πόρων.
Ειδική μνεία γίνεται στην αναλυτική κοστολόγηση του κάθε μέτρου και της κάθε παρέμβασης. Πρέπει η χώρα να εξηγήσει τη μεθοδολογία και τις παραδοχές που χρησιμοποιήθηκαν, να υπάρχει συγκριτική ανάλυση για το κόστος σε σχέση με ανάλογες παρεμβάσεις που έγιναν στο παρελθόν, χρονολόγιο, γνωστοποίηση πιθανής άλλης χρηματοδότησης από κοινοτικούς πόρους αν αυτή υπάρχει και το αν για το ίδιο σχέδιο είναι πιθανή η χρηματοδότηση του και με δάνεια.
Θα πρέπει να περιληφθεί η περιγραφή της διαδικασίας διαβούλευσης, των μηχανισμών ελέγχου, της επικοινωνιακής εκστρατείας, άλλα και του τρόπου με τον οποίο θα γίνει η διαχείριση του των κονδυλίων. Θα πρέπει επίσης να περιλαμβάνεται μακροοικονομική ανάλυση του οφέλους που θα προκύψει σε διάφορους τομείς, αλλά και της στήριξης που θα παρέχουν τα κονδύλια του Ταμείου ανάκαμψης στο ύψος των επενδύσεων.
Σημειώνεται πως από ελληνικές πλευράς οι διαπραγματεύσεις γίνονται από τη Διοικούσα Επιτροπή που εποπτεύει την προετοιμασία του Σχεδίου. Αποτελείται από τους κ. Θ. Σκυλακάκη, Αναπληρωτή Υπουργό Οικονομικών, κ. Α. Πατέλη, Οικονομικό Σύμβουλο του Πρωθυπουργού, κ. Μ. Αργυρού, Πρόεδρο του ΣΟΕ, κ. Α. Σκέρτσο, Υφυπουργό παρά τω Πρωθυπουργώ και κ. Δ. Σκάλκο, Γ.Γ. Δημοσίων Επενδύσεων & ΕΣΠΑ. Ο κ. Ν. Μαντζούφας είναι ο Διοικητής της σχετικής Ειδικής Υπηρεσίας.
Κάποια βασικά στοιχεία των νέων κατευθύνσεων της Κομισιόν είναι τα εξής:
Σύνδεση με το ευρωπαϊκό εξάμηνο. Εξηγεί πως τα κράτη πρέπει να εξετάσουν το σύνολο των συστάσεων που έχουν λάβει από το συμβούλιο, ειδικά στους κύκλους του 2019 και του 2020 του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου. Εκτός και αν η Κομισιόν έχει αποτιμήσει ότι έχουνε εκπληρωθεί σε σημαντικό βαθμό. Διαφορετικά όλες οι συστάσεις είναι σχετικές με το Ταμείο Ανάκαμψης, αναφέρει. Θα πρέπει το κράτος να παρέχει επαρκή εξήγηση για το αν όλες ή πολύ μεγάλο μέρος από αυτές εντάσσεται αποτελεσματικά στο Σχέδιό του. Το ίδιο ισχύει και για τη διαδικασία μακροοικονομικών ανισορροπιών (στην οποία εντάσσεται και η Ελλάδα). Ειδική μνεία γίνεται για μεταρρυθμίσεις που συνδέονται με το επιχειρηματικό περιβάλλον, την αποτελεσματική δημόσια διοίκηση, τη λειτουργία της δικαιοσύνης και το κράτος δικαίου.
*Αναλυτικά στοιχεία για επενδύσεις μεταρρυθμίσεις. Η κυβέρνηση καλείται να περιγράψει αναλυτικά το κόστος κάθε παρέμβασης και το ποσό το οποίο θα καλύπτεται από το Ταμείο Ανάκαμψης. Επίσης θα πρέπει να καταγράψει ξεχωριστά τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η εν λόγω κίνηση. Για κάθε επένδυση και για κάθε μεταρρύθμιση ζητείται επιπλέον να γίνει αναλυτική περιγραφή των παρεμβάσεων με τις οποίες συνδέεται καθώς και των συνεργείων που δημιουργούνται. Ζητείται ξεκάθαρη ανάλυση με βάση στοιχεία των προκλήσεων που αντιμετωπίζει η χώρα και αναλυτική περιγραφή για το πού στοχεύει (για παράδειγμα σε μικρές ή σε μεγάλες επιχειρήσεις, σε συγκεκριμένους τομείς, σε οικογένειες, σε φοιτητές, σε μαθητές, σε εργαζόμενους κλπ). Ζητείται επίσης αναλυτικό χρονοδιάγραμμα και αποτίμηση για το αν πρέπει να συνδυαστεί με επιδότηση.
*Αίτημα προχρηματοδότησης του 13% των επιδοτήσεων και δανείων. Τα κράτη μέλη που επιθυμούν να ζητήσουν προχρηματοδότηση θα πρέπει να το αναφέρουν σαφώς. Μπορεί να περιέχει το ποσοστό προχρηματοδότησης με τη μορφή επιδότησης και, κατά περίπτωση, δανείου και δεν πρέπει να υπερβαίνει το 13% της επιδότησης αλλά και του δανείου αντίστοιχα. Για να αιτηθεί ένα κράτος δάνειο, θα πρέπει εξηγήσει τους λόγους για τους οποίους έχει υψηλότερες χρηματοδοτικές ανάγκες. Οι οποίες συνδέονται με πρόσθετες μεταρρυθμίσεις. Τα κράτη για να ζητήσουν προκαταβολή και για το δάνειο θα πρέπει να υποβάλλουν σχετικό αίτημα, το οποίο (όπως επισημαίνεται) μπορεί να φτάνει έως το 13% των επιδοτήσεων αλλά και ως το 13% των δανείων αν υπάρξει σχετικό αίτημα από το κράτος μέλος. Για το δάνειο ορίζεται πως πριν από τη σύναψη δανειακής σύμβασης η Επιτροπή αξιολογεί εάν η αιτιολόγηση της αίτησης δανείου και το ποσό του θεωρείται εύλογο σε σχέση με τις πρόσθετες μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις και αν οι πρόσθετες μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις πληρούν τα κριτήρια.
* Δυνατότητα για τροποποίηση Σχεδίου. Εάν μια μεταρρύθμιση ή μια επένδυση ή ένα/περισσότερα σχετικά ορόσημα δεν μπορούν πλέον να εφαρμοστούν λόγω αντικειμενικών συνθηκών, το κράτος μέλος μπορεί να αποφασίσει να υποβάλει τροποποιημένο σχέδιο. Θα γίνει νέα αξιολόγηση και ενδεχομένως μια τροποποιημένη εκτελεστική πράξη.
* Πάγωμα - αναστολή «δόσης». Σε περίπτωση μη εφαρμογής συμφωνημένων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων ή αντιστροφής των πολιτικών η Επιτροπή ενδέχεται να μην εγκρίνει περαιτέρω εκταμιεύσεις. Η ικανοποιητική εκπλήρωση ορόσημων και στόχων προϋποθέτει ότι τα μέτρα που σχετίζονται με προηγούμενα ορόσημα και στόχους δεν έχουν αντιστραφεί.
Τα κράτη μέλη καλούνται να προβούν σε επικαιροποιημένη εκτίμηση κόστους μετά από δύο χρόνια, σε περίπτωση που αναθεωρήσουν το σχέδιό τους ώστε να ληφθεί υπόψη κατά την τελική κατανομή του 30% (σ.σ. το 30% των επιδοτήσεων θα υπολογιστεί βάσει νέων στοιχείων έως τις 30 Ιουνίου 2022). Αν αναθεωρηθεί προς τα «πάνω» το κόστος σε μεταγενέστερο στάδιο δεν θα μπορεί να οδηγήσει σε νέα τροποποίηση του σχεδίου.
*Δόσεις με βάση την εκπλήρωση στόχων και οροσήμων. Οι δόσεις θα συνδέονται με την απόδοση. Η Επιτροπή θα τις εγκρίνει βάσει της ικανοποιητικής εκπλήρωσης των συμφωνημένων ορόσημων και των στόχων έως τα τέλη Αυγούστου 2026. Εάν τα ορόσημα και οι στόχοι δεν έχουν εκπληρωθεί ικανοποιητικά μέχρι τότε, δεν θα υπάρξει πληρωμή. Το ποσό που αναλογεί σε κάθε κράτος αποφασίζεται με βάση την εκτίμηση του συνολικού κόστους του Σχεδίου (έως 32 δις ευρώ για την Ελλάδα) στη φάση υποβολής του αλλά οι εκταμιεύσεις δεν θα συνδέονται με το πραγματικό κόστος. «Οι εκταμιεύσεις εγγράφονται στον γενικό προϋπολογισμό του κράτους μέλους» αναφέρεται.
* Χρονοδιάγραμμα ολοκλήρωσης έως 31 Αυγούστου 2026. Η τελική προθεσμία για να ολοκληρωθούν τα ορόσημα και οι στόχοι και το τελικό αίτημα πληρωμής είναι η 31η Αυγούστου 2026. Αφήνοντας επομένως χρόνο για την πληρωμή να πραγματοποιηθεί πριν από το τέλος του 2026. Καθώς θα πραγματοποιηθούν παράλληλα πολλές μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις, οι δόσεις θα εξαρτηθούν από πολλά ορόσημα και στόχους που θα πρέπει να επιτευχθούν. Οι εκταμιεύσεις θα συνδέονται επομένως με την ικανοποιητική ολοκλήρωση μιας ομάδας ορόσημων και στόχων που θα αντικατοπτρίζουν την πρόοδο σε διάφορες μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις του σχεδίου. Δεδομένου ότι οι εκταμιεύσεις μπορούν να πραγματοποιούνται το πολύ δύο φορές το χρόνο, δεν μπορούν να υπάρχουν περισσότερες από δύο ομάδες ορόσημων και στόχων ετησίως. Δίδεται το δικαίωμα τα αιτήματα πληρωμής να υποβάλλονται είτε το πρώτο και το τρίτο τρίμηνο κάθε έτους είτε το δεύτερο και το τέταρτο τρίμηνο. Τα κράτη θα παρέχουν ενδεικτικό χρονοδιάγραμμα εκπλήρωσης οροσήμων/στόχων (ανά 3μηνο) και αίτησης πληρωμής. Σημειώνεται πως χρηματοδοτούνται και μέτρα που η εφαρμογή τους έχει ξεκινήσει από την 1η Φεβρουαρίου 2020. Άρα μπορούν κράτη να συμπεριλάβουν ορόσημα και τους στόχου μαζί με επενδύσεις που είχαν επιτευχθεί πριν από την έγκριση του σχεδίου. Το μέγεθος μιας συγκεκριμένης δόσης δεν πρέπει κατ 'ανάγκη να συνδέεται με το εκτιμώμενο κόστος των μέτρων που σχετίζονται με τα ορόσημα και τους στόχους, αλλά θα πρέπει «να είναι ανάλογο με τη σχετική σημασία των σχετικών ορόσημων και στόχων και την πρόοδο στην εφαρμογή του σχεδίου που αντιπροσωπεύουν». Κάθε δόση πρέπει να διασφαλίζει έναν ισορροπημένο συνδυασμό μεταξύ μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων και μεταξύ συνιστωσών. Ο στόχος είναι να αποφευχθεί ότι μια συγκεκριμένη δόση θα συνδέεται εξ ολοκλήρου με ορόσημα και στόχους που συνδέονται με ένα μόνο στοιχείο, αντικατοπτρίζοντας έτσι την πρόοδο μόνο στην εφαρμογή αυτού του στοιχείου και όχι στο σχέδιο στο σύνολό του. Αντίθετα, ο στόχος είναι ολόκληρο το σχέδιο να προχωρά με σχετικά ίσο ρυθμό. Ομοίως, πρέπει επίσης να διασφαλιστεί ότι οι δόσεις δεν συνδέονται μόνο με επενδύσεις ή μεταρρυθμίσεις, αλλά ότι υπάρχει ο κατάλληλος συνδυασμός και των δύο. Όταν ένα κράτος μέλος θεωρεί ότι έχει εκπληρώσει ικανοποιητικά τα σχετικά ορόσημα και στόχους, θα πρέπει να υποβάλει αίτηση πληρωμής για την αντίστοιχη εκταμίευση. Τα κράτη μέλη μπορούν να καθυστερήσουν την υποβολή του αιτήματός τους για πληρωμή σε περίπτωση που θεωρούν ότι δεν έχουν ακόμη επιτευχθεί ικανοποιητικά όλα τα ορόσημα και οι στόχοι. Σε κάθε περίπτωση, όλοι οι στόχοι και τα ορόσημα πρέπει να επιτευχθούν επαληθεύσιμα έως τις 31 Αυγούστου 2026 για να επιτρέπεται η πληρωμή ακόμη έως τις 31 Δεκεμβρίου 2026. Οποιαδήποτε καθυστέρηση στον αντίκτυπο ή τη διαθεσιμότητα των δεδομένων θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη κατά τον καθορισμό στόχων και ορόσημων. Ένα ορόσημο ή στόχος θεωρείται είτε επιτευχθεί πλήρως είτε δεν έχει επιτευχθεί, ενώ η επίτευξη ενδιάμεσων βημάτων δεν μπορεί να συνδεθεί με μια εκταμίευση….
*Τα αιτήματα πληρωμής. Τα κράτη μέλη θα υποβάλουν τις αιτήσεις πληρωμής τους (συμπεριλαμβανομένων των αιτήσεων εκταμίευσης δόσης δανείου). Η Επιτροπή θα αξιολογήσει εάν τα ορόσημα και οι στόχοι έχουν εκπληρωθεί ικανοποιητικά και μπορεί να ζητήσει πρόσθετες πληροφορίες. Εάν τα ορόσημα και οι στόχοι δεν επιτευχθούν ικανοποιητικά, οι πληρωμές θα ανασταλούν, μπορεί μάλιστα η επιδότηση να μειωθεί. Η Επιτροπή μπορεί ανά πάσα στιγμή να αναστείλει τις εκταμιεύσεις εάν βρεθούν σοβαρές παράτυπες.
* Εκ των υστέρων έλεγχοι. Ακόμη και αν έχουν επιτευχθεί ορόσημα και στόχοι, όταν η Επιτροπή διαπιστώνει σοβαρές παρατυπίες (δηλαδή απάτη, σύγκρουση συμφερόντων, διαφθορά), διπλή χρηματοδότηση ή σοβαρή παράβαση υποχρεώσεων που απορρέουν από τις συμφωνίες χρηματοδότησης και τα κράτη μέλη δεν λαμβάνουν έγκαιρα και κατάλληλα μέτρα για να διορθώσουν αυτές τις παρατυπίες η Επιτροπή θα ανακτήσει ένα αναλογικό ποσό. Μπορεί να ζητήσει και την πρόωρη αποπληρωμή μέρους ή όλου του δανείου.
*Ρήτρα μη πρόκλησης σημαντικής ζημιά στο περιβάλλον. Κανένα μέτρο για την εφαρμογή μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων που περιλαμβάνονται στο σχέδιο δεν πρέπει να προκαλεί σημαντική ζημιά στους περιβαλλοντικούς στόχους είναι ο όρος. Μάλιστα, η Επιτροπή θα παράσχει ένα έγγραφο τεχνικής καθοδήγησης, το οποίο θα περιγράφει λεπτομερώς τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να εφαρμοστεί η εν λόγω αρχή. Επιπλέον θα περιλαμβάνει μια λίστα ελέγχου που θα πρέπει να χρησιμοποιείται από τα κράτη μέλη για να υποστηρίξει την ανάλυσή τους σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο κάθε μέτρο θα σχετίζεται με την εν λόγω αρχή. Με βάση αυτή θα πρέπει να αξιολογηθεί για κάθε μεταρρύθμιση και επένδυση. Δηλαδή θα παρέχουν επαρκείς πληροφορίες για να δικαιολογήσουν πώς καμία μεταρρύθμιση και καμία επένδυση δεν θα προκαλέσει σημαντική ζημία σε κανέναν από τους έξι περιβαλλοντικούς στόχους της ΕΕ.
* Δάνεια. Η Επιτροπή σε αναφορά για τα χρηματοοικονομικά μέσα, κάνει διάκριση μεταξύ μη χρηματοδοτούμενων και χρηματοδοτούμενων εργαλείων. Εξηγεί πως τα μη χρηματοδοτούμενα π.χ. εγγυήσεις ή συνεισφορές σε εργαλεία όπως το InvestEU θα πρέπει να καλύπτουν ως επιλέξιμες δαπάνες και τις προβλέψεις για την κάλυψη των αναμενόμενων ζημιών (μέσα από εγγυήσεις) σε ποσοστό 95%. Η ίδια αναλογία θα χρησιμοποιείται ως σημείο αναφοράς για τα εθνικά εργαλεία. Μάλιστα αναφέρεται πως προκειμένου να μεγιστοποιηθεί η απόδοση των πόρων και η δυνατότητα μόχλευσης, μη χρηματοδοτούμενα εργαλεία δανεισμού «χρησιμοποιώντας ενδιάμεσους (είτε είναι ιδιωτικοί είτε δημόσιοι), προσφέρουν μια καλύτερη λύση από τα χρηματοδοτούμενα εργαλεία, σε όρους αποδοτικότητας κόστους που ενσωματώνεται στον κανονισμό». Ο λόγος για μία αναφορά που προωθεί και τις ελληνικές επιδιώξεις. Ορίζεται επίσης πως σε εξαιρετικές περιπτώσεις και ανάλογα με το μέγεθος, την ωριμότητα ή το προφίλ κινδύνου, τα κράτη μέλη θα μπορούν να βασίζονται σε χρηματοδοτούμενα εργαλεία. Αν χρησιμοποιηθούν καλούνται να συμπεριλάβουν δέσμευση ότι οποιοδήποτε αχρησιμοποίητο ποσό, συμπεριλαμβανομένων πιθανών επιστροφών πόρων θα επανεπενδυθεί με παρόμοιο τρόπο.
Σε άλλο σημείο των συστάσεων η Επιτροπή αναφέρει πως οι επενδύσεις μπορούν επίσης να λάβουν τη μορφή χρηματοοικονομικών μέσων, καθεστώτων στήριξης, επιδοτήσεων και άλλων διευκολύνσεων, ιδίως δεδομένου του πλεονεκτήματός τους να προσελκύουν πρόσθετες ιδιωτικές επενδύσεις. Ως παράδειγμα η Επιτροπή φέρνει εργαλεία που θα παρέχουν εγγυήσεις, δάνεια, ίδια κεφάλαια και επιχειρηματικά κεφάλαια για τη δημιουργία ειδικών επενδυτικών οχημάτων. Τα κράτη μέλη μπορούν να αποφασίσουν σχετικά με τον τύπο του χρηματοοικονομικού εργαλείου αναφέρεται. «Τα κράτη μέλη ενθαρρύνονται να βασίζονται στις υπάρχουσες δομές όσο το δυνατόν περισσότερο, καθώς το χρονοδιάγραμμα θα δυσχεράνει την ανάπτυξη νέων δομών», αλλά μπορούν επίσης να αποφασίσουν να δημιουργήσουν χρηματοοικονομικά εργαλεία εκτός του InvestEU. Σε αυτήν την περίπτωση θα πρέπει επιπλέον να δώσουν προσοχή στα εξής στοιχεία: στους κανόνες κρατικών ενισχύσεων, στους μηχανισμους παρακολούθησης και υποβολής εκθέσεων.
Φωτογραφία: Getty Images/Ideal Image
