Βελτιώσεις στο υφιστάμενο κανονιστικό πλαίσιο με στόχο την περαιτέρω ανάπτυξη της αγοράς των αυτοματοποιημένων ταχυδρομικών θυρίδων, ευρύτερα γνωστών κι ως smart lockers, εξετάζει η Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων.
Μέσα από δημόσια διαβούλευση που διεξάγει έως και τις 10 Μαρτίου 2023, η ρυθμιστική Αρχή θέτει στο επίκεντρο την αποδοτική ανάπτυξη των σχετικών δικτύων, τον καθορισμό των οριζόντιων προδιαγραφών για την εγκατάστασή τους σε δημόσιους χώρους αλλά και την καταγραφή των απαραίτητων προϋποθέσεων για την γεωγραφική διασπορά τους, κυρίως σε περιοχές με χαμηλό εμπορικό ενδιαφέρον ή χαμηλή πληθυσμιακή πυκνότητα.
Η δημόσια διαβούλευση έρχεται σε μια περίοδο που η εν λόγω αγορά, σχετικά νέα για τα δεδομένα της χώρας, διευρύνεται με όλο και περισσότερους παίκτες να εξετάζουν την πιθανότητα εφαρμογής σχετικών λύσεων.
Να θυμίσουμε ότι οι αυτοματοποιημένες ταχυδρομικές θυρίδες ξεκίνησαν να αναπτύσσονται στη χώρα μετά την πανδημία και θεωρούνται σήμερα ως ένας εύχρηστος και ασφαλής τρόπος παραλαβής/αποστολής/επιστροφής ταχυδρομικών αντικειμένων, δεδομένου ότι τοποθετούνται συνήθως σε σημεία εύκολης πρόσβασης (π.χ. εμπορικά κέντρα, πρατήρια καυσίμων) και ο ενδιαφερόμενος μπορεί να τις επισκεφθεί οποιαδήποτε ώρα της ημέρας. Για την ακρίβεια οι παραλήπτες λαμβάνουν μέσω SMS ή e-mail ειδικό κωδικό πρόσβασης με τον οποίο ξεκλειδώνουν τη θυρίδα και παραλαμβάνουν τα αντικείμενα που έχουν παραγγείλει.
Οι βασικοί παίκτες της αγοράς
Παρότι πρόσφατο εγχείρημα για τα δεδομένα της Ελλάδας, μέχρι το τέλος του προηγούμενου Σεπτεμβρίου, όπως επισημαίνεται στην σχετική έκθεση που συνοδεύει την δημόσια διαβούλευση, οι πάροχοι που είχαν ξεκινήσει την ανάπτυξη δικτύου smart lockers είχαν διπλασιαστεί. Συγκεκριμένα οι δύο εταιρείες που προσέφεραν τις εν λόγω υπηρεσίες το καλοκαίρι του 2021, τον Σεπτέμβριο του 2022 είχαν γίνει τέσσερις, με τον αριθμό τους να αναμένεται να αυξηθεί περαιτέρω. Σημειώνεται ότι smart lockers λειτουργούν ήδη εταιρείες όπως η Box Now, η οποία δραστηριοποιείται αποκλειστικά στο συγκεκριμένο χώρο, η Skroutz και η ACS ενώ αντίστοιχα πλάνα αναπτύσσουν εδώ και καιρό τα ΕΛΤΑ και η Courier Center.
Γεωγραφική διασπορά
Η γεωγραφική διασπορά της εν λόγω αγοράς ωστόσο είναι ακόμα περιορισμένη, με την ΕΕΤΤ να επισημαίνει ότι την ίδια περίοδο υπήρχαν αυτοματοποιημένες ταχυδρομικές θυρίδες σε 850 σημεία στη Ελλάδα, με την πλειονότητα αυτών να εντοπίζεται στα μεγάλα αστικά κέντρα. Σήμερα, λίγους μήνες αργότερα, ο αριθμός έχει ήδη αυξηθεί αν σκεφτεί κανείς ότι μόνο η Box Now κάνει λόγο στην ιστοσελίδα της για πάνω από 1.200 θυρίδες, ενώ και οι άλλες εταιρείες που δραστηριοποιούνται στο χώρο βρίσκονται σε φάση επέκτασης των δικτύων τους.
Σε κάθε περίπτωση βέβαια, η χώρα μας απέχει μακράν από άλλες αγορές της Ευρώπης. Σύμφωνα με διεθνείς έρευνες τις οποίες επικαλείται η ΕΕΤΤ, ο ευρωπαϊκός μέσος όρος είναι στα 1,34 σημεία ανά 10.000 κατοίκους ενώ υπάρχουν και χώρες που εντοπίζονται 3 σημεία αυτοματοποιημένων θυρίδων ανά 10.000 κατοίκους.
Δεδομένων των γεωγραφικών ιδιαιτεροτήτων της χώρας μας μάλιστα, προκειμένου να επιτευχθεί πανελλαδική κάλυψη ο αριθμός των σημείων που βρίσκονται θυρίδες θα πρέπει να κινείται μεταξύ 2200 και 3100.
Η επέκταση κρίνεται αναγκαία δεδομένης της αύξησης του ηλεκτρονικού εμπορίου τα τελευταία χρόνια, η οποία εντάθηκε μετά και την υγειονομική κρίση. Αρκεί να αναφέρουμε ότι σύμφωνα με στοιχεία του Σώματος Ευρωπαίων Ρυθμιστών για τις Ταχυδρομικές Υπηρεσίες (ERGP), ο συνολικός όγκος των δεμάτων σε ευρωπαϊκό επίπεδο αυξήθηκε από 5,07 δισ. τεμάχια το 2015 σε 7,15 δισ. το 2019, κάτι το οποίο αντιστοιχεί σε ετήσια αύξηση της τάξης του 9,2% κατά μέσο όρο. Επιπλέον, σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, το ποσοστό των καταναλωτών στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) των 27 που πραγματοποίησαν ηλεκτρονικές αγορές τους τελευταίους 12 μήνες αυξήθηκε από 60% το 2019 σε 65% το 2020, ενώ το 2015 ανερχόταν σε 49%.
Πλεονεκτήματα των smart lockers
Τα πλεονεκτήματα των αυτοματοποιημένων ταχυδρομικών θυρίδων δε, είναι πολλά και αφορούν τόσο στους καταναλωτές όσο και στις ίδιες τις εταιρείες ταχυμεταφορών.
Στην περίπτωση των καταναλωτών οι αυτοματοποιημένες θυρίδες προσφέρουν ευελιξία ως προς τον χρόνο παράδοσης/παραλαβής καθώς λειτουργούν 24 ώρες ημερησίως και 7 ημέρες την εβδομάδα και πολλαπλές επιλογές ως προς το σημείο παράδοσης/παραλαβής.
Αντίστοιχα, για τις εταιρείες ταχυμεταφορών, τα πλεονεκτήματα περιλαμβάνουν καλύτερη εξυπηρέτηση χρηστών, αποτελεσματικότερος προγραμματισμό δρομολογίων και μείωση λειτουργικού κόστους αλλά και αποδοτικότερη διαχείριση σε περιόδους υψηλής ζήτησης (π.χ. περίοδοι εκπτώσεων). Αντίστοιχα πλεονεκτήματα εντοπίζονται και για το περιβάλλον αφού τέτοιες λύσεις θα επέφεραν αισθητή μείωση και στις μετακινήσεις, αν σκεφτεί κανείς τα δέματα που δεν παραλαμβάνονται και επαναπρογραμματίζονται να παραδοθούν σε μεταγενέστερη ημερομηνία.
Πόσο εξοικειωμένοι είναι οι καταναλωτές
Ένα από τα προβλήματα που θα πρέπει να αντιμετωπιστεί ωστόσο είναι και η εξοικείωση των καταναλωτών με τέτοιου τύπου παραδόσεις, η οποία μέχρι και σήμερα κρίνεται ανεπαρκής.
Βάσει έρευνας της ΕΕΤΤ που πραγματοποιήθηκε για την ταχυδρομική αγορά στο α’ τρίμηνο του 2022 αποδεικνύεται ότι η γνώση αναφορικά με τις αυτοματοποιημένες ταχυδρομικές θυρίδες στους καταναλωτές είναι περιορισμένη. Ειδικότερα, μόλις 1 στους 4 ερωτώμενους χρήστες υπηρεσιών ταχυμεταφοράς δεμάτων, ή 28% των ερωτώμενων, γνώριζε την περίοδο της έρευνας τις αυτοματοποιημένες ταχυδρομικές θυρίδες.
Ακόμα μικρότερος είναι ο αριθμός όσων τις είχαν χρησιμοποιήσει - μόλις 1 στους 3 εξ αυτών είχαν χρησιμοποιήσει τις δυνατότητες παράδοσης παραλαβής σε τέτοια θυρίδα.
Επομένως, σχεδόν 9 στους 100 χρήστες υπηρεσιών ταχυμεταφοράς δεμάτων είχαν χρησιμοποιήσει μέχρι και το α’ τρίμηνο του 2022 τις αυτοματοποιημένες ταχυδρομικές θυρίδες. Τα ποσοστά βέβαια αναδιαμορφώνονται αν επικεντρωθούμε στα μεγάλα αστικά κέντρα. Για παράδειγμα στην Αττική, το ποσοστό των online καταναλωτών που γνώριζαν για τα smart lockers έφτανε περίπου στο 35%.
