Διέξοδο για να προμηθευτούν φρέσκο αγελαδινό γάλα σε καλύτερη τιμή έδωσε το Καλάθι του Νοικοκυριού στους καταναλωτές, σε μια περίοδο όπου στην τελική τιμή του φρέσκου αγελαδινού γάλακτος φάνηκε να επιδρούν αλυσιδωτά η αύξηση της τιμής των ζωοτροφών αλλά και του ενεργειακού κόστους. Σε αντίθεση μάλιστα με τα απορρυπαντικά - όπου οι Έλληνες καταναλωτές φάνηκε να αναζητούν επώνυμα προϊόντα - στην περίπτωση του γάλακτος στράφηκαν και στα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας.
Τα παραπάνω προκύπτουν από την χαρτογράφηση των συνθηκών ανταγωνισμού στο φρέσκο αγελαδινό γάλα και στα απορρυπαντικά, που ολοκλήρωσε η Επιτροπή Ανταγωνισμού και έδωσε πρόσφατα στη δημοσιότητα.
Ιδιωτική ετικέτα στο γάλα αλλά επώνυμο απορρυπαντικό
Ειδικότερα, από τον Φεβρουάριο του 2022 έως και τον Ιανουάριο του 2023 οι προτιμήσεις των καταναλωτών στην περίπτωση του φρέσκου αγελαδινού γάλακτος φάνηκε αλλάζουν, με μέρος αυτών να στρέφονται στην ιδιωτική ετικέτα, αναζητώντας μια καλύτερη τιμή. Όπως επισημαίνει η ΕΑ, οι καταναλωτές για το γάλα, στράφηκαν σε προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας, το μερίδιο των οποίων στον συνολικό όγκο πωλήσεων, έφτασε στο 39%-40% κατά την εφαρμογή του Καλαθιού του Νοικοκυριού, από 34%-39% που ήταν πριν την εφαρμογή του Καλαθιού του Νοικοκυριού.
Μάλιστα οι καταναλωτές στράφηκαν στο Καλάθι του Νοικοκυριού για το φρέσκο αγελαδινό γάλα με αύξηση του μεριδίου της πωληθείσας ποσότητας προϊόντων εντός καλαθιού από το 16% τον πρώτο μήνα εφαρμογής του καλαθιού (Νοε 2022) σε 33% τον Δεκέμβριο του 2022 και σε 31% τον Ιανουάριο του 2023.
Αντιθέτως, σύμφωνα με την έρευνα για τα απορρυπαντικά ρούχων που διεξήχθη την ίδια περίοδο, οι προτιμήσεις των καταναλωτών μεταξύ των επωνύμων και των προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας δεν μεταβλήθηκε σχεδόν καθόλου, με τα πρώτα να έχουν μερίδιο 84% και τα δεύτερα 16%. Ακόμη και μετά την εφαρμογή του «καλαθιού του νοικοκυριού» δε, που περιείχε κυρίως απορρυπαντικά ιδιωτικής ετικέτας, το ποσοστό επί των πωλήσεων αυξήθηκε στο 15,6% από 15,3% τρεις εβδομάδες πριν από την ισχύ του καλαθιού.
Αξίζει να σημειωθεί δε, ότι μικρό ήταν και το ποσοστό των καταναλωτών που στράφηκε στο Καλάθι του Νοικοκυριού ακόμα και για τα επώνυμα προϊόντα που εντάχθηκαν σε αυτό. Οι πωλήσεις επώνυμων προϊόντων που υπήρχαν στο καλάθι έφτασαν σε 0,8% στο τέλος της εξεταζόμενης περιόδου από 0,5% που ήταν στην αρχή της εφαρμογής του μέτρου.
Πόσο αυξήθηκε το γάλα και τα απορρυπαντικά
Όσον αφορά στις τιμές των συγκεκριμένων προϊόντων, σύμφωνα με τα συμπεράσματα της σχετικής έρευνας, από τον Φεβρουάριο του 2022 έως το τέλος Ιανουαρίου του 2023 η μέση σταθμισμένη τιμή προ ΦΠΑ ανά λίτρο γάλακτος παρουσίασε αύξηση της τάξης του 20% - από 1,04 €/λ στα 1,25 €/λ. Γεγονός που φάνηκε να μην επιδρά στις πωλήσεις, αφού η πωληθείσα ποσότητα από τα Σούπερ Μάρκετ παρουσίασε στο ίδιο διάστημα αύξηση της τάξης του 5,8%, με μικρές διακυμάνσεις οι οποίες αποδίδονται σε εποχικούς κυρίως παράγοντες.
Αντίστοιχα, η μέση τιμή μεζούρας για τα επώνυμα απορρυπαντικά σε σκόνη και υγρά που δεν εντάχθηκαν στο ΚΝ αυξήθηκε κατά 16%, ενώ στα απορρυπαντικά ιδιωτικής ετικέτας παρατηρήθηκε μικρή μείωση της τιμής, η οποία όμως κράτησε όσο ήταν εντός Καλαθιού. Όπως επισημαίνεται, τα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας που μπήκαν στο «καλάθι του νοικοκυριού» παρουσίασαν κατά μέσον όρο πτώση στις τιμές κατά 8,27%, ωστόσο η τιμή όσων βγήκαν από αυτό αυξήθηκε περισσότερο – κατά 8,69%.
Γιατί αυξάνεται η τιμή του γάλακτος
Στην περίπτωση του γάλακτος βέβαια η αύξηση λογίζεται ως αλυσιδωτή αντίδραση των ανατιμήσεων που παρατηρούνται σε όλη την αλυσίδα αξίας. Για την ακρίβεια, όπως επισημαίνει η ΕΑ, στη διαμόρφωση της τελικής τιμής φρέσκου αγελαδινού γάλακτος και την συμμετοχή κάθε σταδίου της αλυσίδας αξίας αυξήθηκε το ποσοστό του παραγωγού και του μεταφορικού κόστους κατά 5,1% και κατά 2% αντίστοιχα, ενώ μειώθηκε το ποσοστό που αντιστοιχεί στο περιθώριο μεταποίησης (-2%) και λιανικής (-3,7%) κατά περίπου 5,7% συνολικά.
Η αυξημένη συμμετοχή ποσοστού του παραγωγού στην διαμόρφωση της τελικής τιμής του φρέσκου αγελαδινού γάλακτος μεταξύ 2020 και α΄ εξαμήνου 2023 εξηγείται, τουλάχιστον εν μέρει, από την σημαντική αύξηση του κόστους παραγωγής, πρωτίστως του κόστους ζωοτροφών και κτηνιατρικών φαρμάκων και δευτερευόντως από την αύξηση της ενέργειας και του εργατικού κόστους.
Σημειωτέον ότι σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ και της Eurostat για την εξέλιξη των δεικτών κόστους της κτηνοτροφίας, προκύπτει ότι μετά το 2020 η Ελληνική κτηνοτροφία αντιμετωπίζει υψηλούς ρυθμούς αύξησης σε βασικές κατηγορίες κόστους όπως Ενέργεια, Ζωοτροφές και Εργατικό Κόστος. Ειδικά το 2022 ο δείκτης ενέργειας στην κτηνοτροφία αυξήθηκε κατά 40%, ο δείκτης κόστους ζωοτροφών κατά 24% και ο δείκτης εργατικού κόστους κατά 17%. Δεδομένου βέβαια ότι τα προαναφερθέντα κόστη δεν έχουν την ίδια συμμετοχή στην παραγωγή, μετά την σχετική στάθμιση των δεικτών προκύπτει ότι την μεγαλύτερη αύξηση παρουσίασαν οι ζωοτροφές (συμπεριλαμβανομένων και των κτηνιατρικών φαρμάκων) από +6,9% το 2021 σε +19,2% το 2022.
Σε κάθε περίπτωση βέβαια, και παρά το γεγονός ότι η τιμή του Αγελαδινού γάλακτος που έλαβαν οι κτηνοτρόφοι παρουσίασε το 2022 αύξηση σε όλες τις χώρες της Ευρώπης, στην Ελλάδα κυμάνθηκε σε υψηλότερα επίπεδα από πολλές άλλες χώρες που εξέτασε η Επιτροπή, πλην της γειτονικής Ιταλίας. Συγκεκριμένα στην περίπτωση της χώρας μας η τιμή του αγελαδινού γάλακτος σε επίπεδο παραγωγού αυξήθηκε από 0,39€/kg το 2021 σε 0,53 €/kg το 2022, ή κατά 33%.
