«Σάρκα και οστά» αρχίζει να παίρνει ο μηχανισμός του Ταμείου Ανάκαμψης που πρότεινε η Κομισιόν και θα αποτελέσει τη δύναμη πυρός για την επανεκκίνηση των οικονομιών της Ευρωπαϊκή Ένωσης από την πανδημία του κορονοϊού.
Το «σχέδιο Μάρσαλ» της Κομισιόν - Next Generation EU
Οι Βρυξέλλες φάνηκαν να επιλέγουν τον ασφαλή δρόμο του συμβιβασμού, μεταξύ της πρότασης «Μέρκελ - Μάκρον» για χρηματοδότηση ύψους 500 δισ. ευρώ μέσω επιχορηγήσεων προς τα κράτη μέλη και των «Frugal Four» (Αυστρία, Ολλανδία, Δανία και Σουηδία) για τήρηση των δημοσιονομικών δεσμεύσεων και χρηματοδότηση μέσω δανείων.
Τα σκληρά παζάρια στα πολύωρα Eurogroup και στις άκαρπες Συνόδους Κορυφής οδήγησαν την Κομισιόν στο «Next Generation EU», συνολικού ύψους 750 δισ. ευρώ και σε έναν ισχυρότερο κατά 11,5 δισ. ευρώ Ευρωπαϊκό Προϋπολογισμό για την περίοδο 2021-2027 που θα διαμορφωθεί στα 1,85 τρισ. ευρώ, για να θεμελιώθουν οι 3 πυλώνες «Νέας Γενιάς». Συνολικά από τα 750 δισ. ευρώ που θα αντλήσει η Κομισιόν από τις αγορές μέσω της έκδοσης 30ετούς ομολόγου, τα 440 δισ. ευρώ θα δοθούν στα κράτη μέλη με τη μορφή επιχορηγήσεων, τα 60 δισ. ευρώ αποτελούν εγγυήσεις και τα υπόλοιπα 250 δισ. ευρώ μακροπρόθεσμα δάνεια.
Η φιλόδοξη πρόταση της Κομισιόν αποτελεί ένα ισχυρό δίχτυ ασφαλείας, που καταμερίζεται σε επιμέρους τμήματα, καλύπτοντας δαπάνες για επενδύσεις, πράσινη μετάβαση, ψηφιοποίηση, υγεία, έρευνα και καινοτομία. Το βασικό εργαλείο ωστόσο θα είναι ο Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (Recovery and Resilience Facility - RRF), συνολικού ύψους 560 δισ. ευρώ που «σπάει» σε επιχορηγήσεις 310 δισ. ευρώ και σε δάνεια 250 δισ. ευρώ. Τα κράτη που θα αιτηθούν πόρους θα πρέπει να καταθέσουν ένα αναλυτικό πλάνο δημοσίων επενδύσεων και μεταρρυθμίσεων, το οποίο θα πρέπει να είναι συνακόλουθο των βασικών προτεραιοτήτων της ΕΕ. Κατόπιν θα πρέπει να λαμβάνει το «πράσινο φως» από την Κομισιόν αλλά και από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο χωρίς απαραίτητα ομόφωνη απόφαση.
Φυσικά, επειδή πίσω από τα «γιγαντίαια» ποσά και τους αριθμούς κρύβονται οι «χρυσές» λεπτομέρειες, απαιτούνται πολλά βήματα ακόμα ώστε να βρεθούμε προ των πυλών για να βγουν τα κομπιουτεράκια και να γίνουν υπολογισμοί. Το τελικό σχέδιο θα διαμορφωθεί από τα κράτη - μέλη και αυτό απαιτεί τη γεφύρωση του χάσματος Βορρά - Νότου, με τη Γερμανία και την Γαλλία να αναλαμβάνουν το ρόλο διαμεσολαβητή. Η μεγάλη μάχη που θα δοθεί εν όψει της Συνόδου του Ιουνίου αλλά και μετέπειτα, έχει ως αφετήρια το δανεισμό στο πλαίσιο του «Next Generation EU». Τα δάνεια προβληματίζουν εντόνως το Νότο καθώς ακόμα παραμένει ανοιχτό αν η χρήση τους θα αφήσει το «στίγμα» και μία «ρετσινιά» αντίστοιχη με το δανεισμό από το ΔΝΤ. Τη μερίδα του λέοντος θα έχει η Γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ που θα πρέπει ουσιαστικά να «σβήσει» τη φωτιά που άναψε πετώντας το σπίρτο της μη αμοιβαιοποίησης του χρέους. Όπως όλα δείχνουν, θα χρειαστεί μεγάλη προσπάθεια ώστε να αμβλυθούν οι ακαμψίες των ηγετών που μπλοκάρουν το σκέλος των επιχορηγήσεων. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε πως οι αξιωματούχοι της Κομισιόν κρατούν χαμηλά τον πήχη των προσδοκιών, και αυτό πιθανότατα να αποτελεί σήμα για ένα δεύτερο συμβιβασμό από όλους.
Ωστόσο, σύμφωνα με τα υπάρχοντα δεδομένα, η Ιταλία είναι η χώρα που κρατά τα ηνία του προγράμματος καθώς της αναλογούν 81,8 δισ. σε επιχορηγήσεις και 90,9 δισ. ευρώ σε δάνεια. Στη συνέχεια ακολουθεί η Ισπανία με 77,3 δισ. ευρώ επιχορηγήσεις και 63,1 δισ. ευρώ δάνεια, η Πολωνία με 37,6 δισ. ευρώ επιχορηγήσεις και 26,1 δισ. ευρώ δάνεια, η Γαλλία με 38,7 δισ. επιχορηγήσεις και η Ελλάδα με 22,5 δισ. ευρώ επιχορηγήσεις και 9,4 δισ. ευρώ δάνεια. Παράλληλα, σύμφωνα με αναλυτές οι εκταμιεύσεις από το RFF δεν αναμένεται να έχουν μια εμπροσθοβαρή βάση καθώς το 49% των εκταμιεύσεων των επιχορηγήσεων αναμένονται το 2023 (23%) και το 2024 (26%). Αντίστοιχα στο κομμάτι των δανείοδοτήσεων, το 53% των εκταμιεύσεων αναμένεται το 2022 (28%) και το 2023 (25%), ένα χρόνο δηλαδή νωρίτερα από το σκέλος των επιχορηγήσεων. Και εδώ επαφίεται ο πιο κρίσιμος παράγοντας που δεν είναι άλλος από τον χρόνο. Το γενικά αργόσυρτο «καράβι» της ΕΕ θα πρέπει να επισπεύσει τις διαδικασίες για να υποστηριχθούν οι οικονομίες της και οι κυψέλες αυτών όπως είναι κλάδοι που εκτέθηκαν περισσότερο στην πανδημία, δεχόμενοι ένα ισχυρό σφυροκόπημα. Πηγές με γνώση των διαδικασιών των Βρυξελλών δηλώνουν στο insider.gr πως πιθανότατα με βάση τους πολιτικούς διαξιφισμούς η τελική πρόταση για τον Ευρωπαϊκό Προϋπολογισμό 2021-2027 και συνεπώς και για το Ταμείο Ανάκαμψης θα καθυστερήσει, για μετά το 2020.
Το δίλημμα του ESM
Μέχρι λοιπόν να υπάρξει συμφωνία και πρόταση από την πλευρά των Ευρωπαϊων ηγετών, το οικονομικό επιτελείο χαρτογραφεί τις επιλογές που υπάρχουν και αυτές είναι η προσφυγή στο Pandemic Crisis Support του ESM και η έκδοση χρέους για άντληση κεφαλαίων από τις αγορές. Για την ώρα όλες οι χώρες διατηρούν μια επιφυλακτική στάση για τον μηχανισμό των 240 δισ. ευρώ του ESM καθώς υπάρχει η εικόνα ότι η προσφυγή στο μηχανισμό θα σήμαινε μια αδυναμία στο δημοσιονομικό κομμάτι. Η Κύπρος που έδειχνε να περνάει πρώτη την «πόρτα του Λουξεμβούργου» αναθεώρησε τη στατηγική της, με τον υπουργό Οικονομικών της, Κωνσταντίνο Πετρίδη, να δηλώνει στο Reuters πως «όπως είναι τα πράγματα αυτή τη στιγμή με τα δημόσια οικονομικά, δεν προβλέπουμε αξιοποίηση της πιστωτικής γραμμής του ESM».
Η Ελλάδα έχει τη δυνατότητα να αντλήσει 3,7 δισ. ευρώ, καθώς κάθε κράτος μπορεί να απορροφήσει το 2% του ΑΕΠ του από το πρόγραμμα του ESM. Παράλληλα τα συνολικά ταμειακά διαθέσιμα του κράτους ανέρχονται σε 32,5 δισ. ευρώ (τα 15,7 δισ. ευρώ αποτελούν το μαξιλαρι ασφαλείας), ενώ τα πραγματικά διαθέσιμα - εξαιρουμένων πληρωμών που πρέπει να γίνουν έως τον Ιούλιο- είναι 13,6 δισ. ευρώ.
Καλά πληροφορημένες πηγές αναφέρουν στο insider.gr πως η Ελλάδα δεν έχει άμεση ανάγκη χρημάτων, ωστόσο θα πρέπει να επιλέξει το αρχικό μονοπάτι που θα ακολουθήσει. Το οικονομικό επιτελείο είτε θα επιλέξει τον δρόμο του φθηνότερου δανεισμού από τον ESM, αντλώντας πρώτα δεδομένα από άλλες χώρες που θα αιτηθούν τη χορήγηση χρηματοδότησης, είτε εκμεταλλευόμενο τη χαμηλή απόδοση του 10ετούς ομολόγου (την Παρασκευή στο 1,5%, με το spread στις 194,8 μ.β) και την ανοιχτή κάνουλα ρευστότητας από την ΕΚΤ, θα βγει στις αγορές για να αντλήσει από 2,5 έως 5 δισ. ευρώ. Αξίζει ωστόσο να σημειώσουμε πως σύμφωνα με τις αποφάσεις του Eurogroup τα μέλη του ESM που θα επωφεληθούν από το πρόγραμμα θα υπόκεινται σε ενισχυμένη παρακολούθηση (enhanced surveillance) από την Κομισιόν, κάτι που όμως ήδη ισχύει για την Ελλάδα.
Ορόσημο για τις επόμενες κινήσεις του οικονομικού επιτελείου αποτελεί η 4η Ιουνίου κατά την οποία πιθανότατα το Διοικητικό Συμβούλιο της Ευρωπαϊκης Κεντρικής Τράπεζας θα ανακοινώσει την αύξηση κατά 500 δισ. ευρώ του προγράμματος πανδημίας PEPP στα 1,25 τρισ. ευρώ. Η εξέλιξη αυτή θα ρίξει περαιτέρω τα spread του ευρωπαϊκού Νότου και πιο συγκεκριμένα της Ιταλίας και της Ελλάδας, και αυτό θα θελήσει να εκμεταλλευτεί το ΥΠΟΙΚ ώστε να θωρακιστεί για το ενδεχόμενο ενός νέου κύματος πανδημίας.
Φωτογραφία: Getty Images/Ideal Image
