Το τελικό σχέδιο της Ελλάδας για το νέο ΕΣΠΑ στις 75 σελίδες του περιγράφει αναλυτικά τη στρατηγική κατανομής των επιδοτήσεων συνολικής αξίας 21 δισ. ευρώ (μαζί με την εθνική συνεισφορά δημιουργούν ένα πακέτο 26,2 δισ. ευρώ). Το κείμενο που κατατέθηκε στις Βρυξέλλες στην αρχή της εβδομάδας, προβλέπει κεντρικό ρόλο για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις.
Αφιερώνει τον 1ο, επί συνόλου 5, βασικό άξονα στην ενίσχυση των μικρών επιχειρήσεων. Θα στηριχθούν μέσα από τις δράσεις των Επιχειρησιακών Προγραμμάτων «Ανταγωνιστικότητα» αλλά και «Ψηφιοποίηση». Επιπλέον, το 20% των κονδυλίων περίπου για ανάλογες επιδοτήσεις θα διατεθεί μέσα από τις Περιφέρειες στις οποίες γενικότερα το νέο ΕΣΠΑ δίνει ειδική έμφαση, με βάση τις επιταγές της ΕΕ για την περιφερειακή πολιτική που πρέπει να ασκείται.
Το αναλυτικό κείμενο του νέου ΕΣΠΑ περιλαμβάνει, λοιπόν, ειδικό άξονα για την ενίσχυση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Περιγράφει τους βασικούς άξονες της νέας γενιάς επιδοτήσεων.
Σημειώνεται ότι σε αντίθεση με το Σχέδιο Ανάκαμψης (που οφείλει να έχει με βάση τον κανονισμό της ΕΕ σαφώς προσδιορισμένες και κοστολογημένες δράσεις), το κείμενο του ΕΣΠΑ παραδοσιακά είναι ένα «κέλυφος» χάραξης γενικών στρατηγικών, οι οποίες εξειδικεύονται όσο περνά ο χρόνος, ανάλογα με τις ανάγκες και την απόδοση κάθε δράσης.
Στόχος του αρμόδιου υπουργείου Ανάπτυξης είναι η έγκριση του νέου ΕΣΠΑ ακόμη και μέσα στον Ιούλιο για να διατηρηθεί η πρωτοπορία (κατατέθηκε 1ο ανάμεσα στα κράτη -μέλη της ΕΕ). Μετά θα υποβληθούν τα επιχειρησιακά προγράμματα ούτως ώστε να έρθει η προκαταβολή και να αρχίσουν να εντάσσονται δράσεις σε αυτά.
Σαφέστατη προτεραιότητα έχει το πρόγραμμα «Ανταγωνιστικότητα» στο οποίο - λόγω της πανδημίας και της ανάγκης για δημοσιονομική κάλυψη των μέτρων στήριξης όπως η Επιστρεπτέα ή το ΤΕΠΙΧ - υπάρχει πολύ σημαντική υπερδέσμευση στον προϋπολογισμό. Και έτσι κάποιες δράσεις θα ενταχθούν στην επόμενη περίοδο.
Τα 4 + 1,5 δισ. ευρώ των επιδοτήσεων
Το νέο ΕΣΠΑ δίνει για επιδοτήσεις μικρομεσαίων 4 δισ. ευρώ. Όμως οι επιδοτήσεις ειδικά για μικρομεσαίες επιχειρήσεις μέσα από κοινοτικό χρήμα που διασφαλίστηκαν την προηγούμενη εβδομάδα φτάνουν συνολικά τουλάχιστον στα 5,5 δισ. ευρώ.
Και τούτο αφού στο «λογαριασμό» προτίθενται και τα 1,5 δισ. ευρώ επιδοτήσεων για μικρομεσαίες επιχειρήσεις που προβλέπει το σχέδιο Ανάκαμψης Ελλάδα 2.0 που ενέκρινε το Ecofin την προηγούμενη εβδομάδα και πλέον παίρνει το δρόμο προς τη Βουλή.
Το Σχέδιο πέραν των δανείων των 12,7 δισ. ευρώ τα οποία διατίθενται βάσει των κανόνων της ΕΕ. προς επιχειρήσεις κάθε είδους με βάση τραπεζικά κριτήρια δανεισμού (γιατί σε αυτή την περίπτωση το ζητούμενο είναι η Ελλάδα να αποδείξει ότι όσοι πάρουν τα δάνεια θα τα επιστρέψουν για να μην επιβαρυνθεί το χρέος), προβλέπει και τις επιδοτήσεις των1,5 δισ. ευρώ που δρουν συμπληρωματικά με το ΕΣΠΑ. Έχουν ανακοινωθεί από την κυβέρνηση και οι πρώτες κινήσεις αναμένεται να είναι το Εξοικονομώ για επιχειρήσεις αξίας 500 εκατ. ευρώ οι επιδοτήσεις για την ψηφιοποίηση τους.
Αναλυτικά το νέο ΕΣΠΑ – Τι αναφέρει το κείμενο
Το νέο λοιπόν σημαντικό κομμάτι στο παζλ των επιδοτήσεων των επόμενων ετών έρχεται από το νέο ΕΣΠΑ. Το «Εταιρικό Σύμφωνο Περιφερειακής Ανάπτυξης 2021-2027» όπως επισήμως ονομάζεται στην 1η του Προτεραίοτητα για τη στήριξης της επιχειρηματικότητας αναφέρει την κατάσταση και τις δράσεις που πρέπει να γίνουν.
Επισημαίνει πως ο περιορισμένος βαθμός ενσωμάτωσης της καινοτομίας στην οικονομία και ο χαμηλός βαθμός αξιοποίησης των αποτελεσμάτων της έρευνας στην παραγωγική διαδικασία, παρά τις αξιόλογες επιδόσεις εγχώριων ερευνητικών κέντρων και πανεπιστημίων (π.χ. με βάση τις συμμετοχές στο πρόγραμμα HORIZON 2020), συντελούν στη μικρή συμμετοχή προϊόντων υψηλής προστιθέμενης αξίας στο σύνολο των παραγόμενων προϊόντων. Ο δείκτης που αφορά την απασχόληση σε υψηλής ανάπτυξης επιχειρήσεις σε καινοτόμους τομείς ανέρχεται για την Ελλάδα σε 2,5 έναντι 5,2 του μ.ο. της ΕΕ.
«Η πανδημία, κατέστησε την ανάγκη του ψηφιακού μετασχηματισμού ακόμα πιο άμεση και επιτακτική σε όλους τους τομείς της οικονομίας, ιδιαίτερα σε αυτούς που επλήγησαν περισσότερο όπως ο τουρισμός και το εμπόριο, καθώς και στο δημόσιο τομέα», επισημαίνεται.
Εκτιμά πως καθίσταται «επιτακτική η ανάγκη για στροφή σε νέο παραγωγικό και επιχειρηματικό πρότυπο βασισμένο στη διάχυση της καινοτομίας και τη μεταφορά τεχνολογίας, μετασχηματίζοντας τον παραγωγικό ιστό των περιφερειών, σε επίπεδο επιχειρηματικών δραστηριοτήτων, επιχειρηματικών αλυσίδων αξίας και οικοσυστημάτων».
Σε ό,τι αφορά το οικοσύστημα τουρισμού, «η άρση των εμποδίων στο εσωτερικό της ΕΕ και η Ευρωπαϊκή χρηματοδότηση επέτρεψαν στον τουριστικό κλάδο να αναπτυχθεί και να επεκταθεί περαιτέρω αξιοποιώντας τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της χώρας. Η πανδημία του COVID-19 ανέδειξε δραματικά τις αδυναμίες της τουριστικής οικονομίας. Ο αντίκτυπος είναι βαθύς τόσο για τις επιχειρήσεις όσο και για τις τοπικές κοινότητες. Η Ελλάδα θα αναπτύξει και θα εφαρμόσει μια εθνική και περιφερειακή αναπτυξιακή στρατηγική στον τομέα του τουρισμού εστιάζοντας. α) στην αύξηση της ανθεκτικότητας του τομέα, β) στη βιωσιμότητα της αλυσίδας αξίας, γ) στον ψηφιακό μετασχηματισμό των τουριστικών επιχειρήσεων και δ) στην εκμετάλλευση των συνεργιών στις τοπικές οικονομίες με στόχο την αύξηση της προστιθέμενης αξίας στον τομέα. Ειδικό ρόλο θα παίξει και η επανεκπαίδευση και κατάρτιση των απασχολούμενων στον τουρισμό σε νέες δεξιότητες» αναφέρεται.
Γενικά επισημαίνει πως «η μεταστροφή της οικονομίας προς μία περισσότερο παραγωγική και εξωστρεφή πορεία και η στενότερη σύνδεση της παραγωγής με την τεχνολογία και την καινοτομία, σύμφωνα με τη Στρατηγική Έξυπνης Εξειδίκευσης, απαιτούν ανθρώπινο δυναμικό με κατάλληλες δεξιότητες. Η επανακατάρτιση και η κάλυψη των νέων αναγκών της αγοράς εργασίας, λαμβανομένων υπόψη και των εκροών του Μηχανισμού Διάγνωσης Αναγκών της Αγοράς Εργασίας, αποτελούν σημαντική παράμετρο για τη μετάβαση στο νέο παραγωγικό και επιχειρηματικό πρότυπο».
Η στρατηγική
Γίνεται σύνδεση με το «Σχέδιο Ανάπτυξης για την Ελληνική Οικονομία» (Νοέμβριος 2020) αναφέροντας πως η ισχυρή αύξηση της παραγωγικότητας – βασική προϋπόθεση για την ουσιαστική σύγκλιση του ελληνικού με το μέσο ευρωπαϊκό εισόδημα –απαιτεί αύξηση του παραγωγικού κεφαλαίου και επομένως νέες επενδύσεις καθώς και ενσωμάτωση καινοτόμων μεθόδων παραγωγής και νέων τεχνολογιών. Δεδομένου ότι οι δραστηριότητες αυτές αποτελούν υψηλό βαθμό εξειδίκευσης και η εσωτερική αγορά είναι μικρή, η αύξηση των εξαγωγικών δυνατοτήτων είναι απαραίτητη. Για τις εταιρικές επενδύσεις σε πάγιο κεφάλαιο τίθεται ως στόχος η αύξησή τους από το 5,4% του ΑΕΠ στο 14%.
Επίσης στόχος είναι η αύξηση των εξαγωγών από 37% του ΑΕΠ στο 66%. Ειδικότερα για τις εξαγωγές προϊόντων, στόχος είναι η αύξησή τους από το 19% του ΑΕΠ στο 48%. Στο πλαίσιο της συνεργασίας των ΜμΕ ενθαρρύνεται η χρήση τεχνολογιών γλώσσας που βασίζονται στην τεχνητή νοημοσύνη, όπως η αυτόματη μετάφραση.
Η αύξηση του αριθμού των μεγάλων και μεσαίων επιχειρήσεων αποτελεί μεταξύ άλλων προϋπόθεση για τη βελτίωση της παραγωγικότητας και την ενίσχυση των εξαγωγών. Η αύξηση του μεγέθους των επιχειρήσεων αποτελεί βασικό στόχο. Παράλληλα, επιδιώκεται η ενδυνάμωση των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων στη βάση τομεακών και επενδυτικών προτεραιοτήτων που λαμβάνουν υπόψη και τις περιφερειακές ανάγκες. Επίσης, η διασύνδεσή τους με αλυσίδες αξίας και με μεσαίες και μεγάλες επιχειρήσεις καθώς και με ερευνητικούς και τεχνολογικούς φορείς συμβάλλει στην ενίσχυση της εξωστρέφειάς τους. Υπογραμμίζεται ότι η εξωστρέφεια / αύξηση των εξαγωγών δεν ταυτίζεται μόνο το παραδοσιακό B-to-C αλλά και με το B-to-B υπό την έννοια της συμμετοχής σε διεθνείς αλυσίδες αξίας.
Γενικά «θα επιδιωχθεί μια στροφή προς μια πιο στοχευμένη επενδυτική στρατηγική για τις ΜμΕ που θα συνδέεται με κριτήρια απόδοσης. Το «Σχέδιο Ανάπτυξης για την Ελληνική Οικονομία» αναφέρει τους εξής άξονες για τα προγράμματα στήριξης των ΜμΕ: α) Ψηφιακός μετασχηματισμός, β) Βελτίωση των καινοτομικών επιδόσεων, γ) Βελτίωση των περιβαλλοντικών επιδόσεων, δ) Κοινωνική επιχειρηματικότητα, και ε) Εξωστρέφεια».
Καταγράφονται οι κύριες επιλογές πολιτικής
i) Ενδυνάμωση του οικοσυστήματος έρευνας και καινοτομίας με βάση τις προτεραιότητες της Στρατηγικής Έξυπνης Εξειδίκευσης και των μηχανισμών διάχυσης και υποστήριξης της καινοτομίας σε όλο το εύρος των απαιτούμενων δραστηριοτήτων – ενίσχυση συμπράξεων ερευνητικών φορέων και επιχειρήσεων,
ii) Ενίσχυση της καινοτόμου επιχειρηματικότητας και της επιχειρηματικής καινοτομίας με την παροχή κινήτρων για αξιοποίηση ερευνητικών αποτελεσμάτων και νέων ιδεών από υφιστάμενες και νεοφυείς επιχειρήσεις και την υποστήριξη της ανάπτυξης/υιοθέτησης μίας ευρύτερης άποψης για την καινοτομία από όλους τους κλάδους της οικονομίας (π.χ. στον τουρισμό και τον πολιτισμό),
iii) Ενίσχυση παραγωγικών επενδύσεων με έμφαση στον ψηφιακό μετασχηματισμό (Industry 4.0) και σε φιλικές προς το περιβάλλον διαδικασίες και προϊόντα,
iv) Δημιουργία υποδομών και μηχανισμών στήριξης της καινοτομίας και της επιχειρηματικότητας (π.χ. Innovation Agency),
v) Στρατηγική επένδυση στο τουριστικό οικοσύστημα με βάση την εθνική και τις συμπληρωματικές περιφερειακές στρατηγικές για τον τουρισμό,
vi) Μέτρα για την αύξηση του μέσου μεγέθους των ελληνικών επιχειρήσεων, προώθηση συνεργασιών μεταξύ ΜμΕ (π.χ. με δημιουργία clusters) ή/και με μεγαλύτερες επιχειρήσεις με στόχο τη διευκόλυνση της πρόσβασής τους σε παγκόσμιες αγορές και αλυσίδες αξίας (διεθνοποίηση),
vii) Ενίσχυση της συνδεσιμότητας με ευρυζωνική πρόσβαση υψηλών ταχυτήτων,
viii) Ψηφιακός μετασχηματισμός του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα και επέκταση των ψηφιακών υπηρεσιών προς τους πολίτες και τις επιχειρήσεις με επαναχρησιμοποίηση των υπαρχόντων εργαλείων της ΕΕ και την υιοθέτηση βέλτιστων πρακτικών σε όλα τα στάδια υλοποίησης,
ix) Προσαρμογή των δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού στο πλαίσιο των κατευθύνσεων της Στρατηγικής Έξυπνης Εξειδίκευσης, της στήριξης της επιχειρηματικής καινοτομίας, της βιομηχανικής μετάβασης, της υποστήριξης του ψηφιακού μετασχηματισμού και της κυκλικής οικονομίας.
Προτεραιότητα επίσης θα αποτελέσει η εισαγωγή καινοτόμων εφαρμογών σε τοπικό επίπεδο που θα βασίζονται σε μείζονες / τομεακές στρατηγικές επενδύσεις. Για υπηρεσίες τηλε-εκπαίδευσης, δια βίου μάθησης, τηλε-ιατρικής, υποστήριξη ατόμων τρίτης ηλικίας κλπ θα υποστηριχθεί η εισαγωγή ψηφιακών εφαρμογών βασισμένων στην ανάπτυξη και διείσδυση ευρυζωνικών δικτύων και της τεχνολογίας 5G.
Αναφέρεται και η Εθνική Στρατηγική Έξυπνης Εξειδίκευσης (ΕΣΕΕ) και οι προτεραιότητες που αυτή περιλαμβάνει - τομείς / κλάδοι, επενδυτικά πεδία, αλυσίδες αξίας και ολοκληρωμένες προσεγγίσεις για ευθυγράμμιση με ευρωπαϊκές και εθνικές στρατηγικές. Σε εθνικό επίπεδο η διαδικασία επιχειρηματικής ανακάλυψης θα έχει ως στόχο την ανάδειξη και εξειδίκευση των προτεραιοτήτων της ΕΣΕΕ, οι οποίες θα χρηματοδοτηθούν από το Πρόγραμμα «Ανταγωνιστικότητα». Σε περιφερειακό επίπεδο η διαδικασία επιχειρηματικής ανακάλυψης θα βελτιωθεί – αναβαθμιστεί σε διαδικασίες και συμμετοχές και θα έχει ως στόχο την εξειδίκευση της περιφερειακής διάστασης της ΕΣΕΕ, τον εκσυγχρονισμό του παραγωγικού ιστού της περιφέρειας αλλά και την τροφοδότηση της διαδικασίας επιχειρηματικής ανακάλυψης που πραγματοποιείται σε εθνικό επίπεδο με νέες καινοτόμες ιδέες καθώς και την ανάπτυξη συνεργειών μεταξύ εθνικού και περιφερειακού επιπέδου. Οι προτεραιότητες που αναδεικνύονται σε περιφερειακό επίπεδο θα χρηματοδοτούνται από το αντίστοιχο ΠΕΠ. Το σύστημα διακυβέρνησης θα διευθύνει, θα διαχειριστεί και θα υποστηρίξει τις ανωτέρω διαδικασίες στην εθνική και περιφερειακή τους διάσταση, εξασφαλίζοντας τον στρατηγικό σχεδιασμό, την παρακολούθηση και την αξιολόγηση των δράσεων στη βάση ποσοτικοποιημένων στόχων.
