Οι αυξημένες ανάγκες της κλιματικής αλλαγής και μετάβασης, αλλά και τα νέα επενδυτικά κονδύλια που είναι στο τραπέζι (και στη σύνοδο COP26 που είναι σε εξέλιξη), καθώς και οι αλλαγές που κυοφορούνται στους δημοσιονομικούς κανόνες (σ.σ. με εξαιρέσεις για δημόσιες δαπάνες επενδύσεων συγκεκριμένων προδιαγραφών, αλλά και με αντιστάθμισμα την εξοικονόμηση πόρων από άλλες πηγές), δημιουργούν την ανάγκη ολικής αναδόμησης στον τρόπο που χαράσσονται και κατανέμονται οι δαπάνες σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Με προφανές αντίκτυπο για την Ελλάδα που πρέπει να διαχειριστεί πρωτόγνωρα μεγάλα επενδυτικά κονδύλια και να καλύψει ένα πολύ υψηλό επενδυτικό κενό σε συνθήκες υψηλού χρέους.
Η ευκαιρία είναι μεγάλη, εξηγούν αρμόδιες πηγές, διότι ουσιαστικά δίνεται η δυνατότητα και μέσα από το κοινοτικό χρήμα, αλλά και (πιθανόν) από το μεγαλύτερο περιθώριο κρατικής χρηματοδότησης για τη διενέργεια επενδύσεων που αφενός θα μειώσουν το μεγάλο κενό των 150 δισ. ευρώ (που άφησε πίσω της η κρίση) και αφετέρου θα μειώσουν εμμέσως την ανάγκη για πολύ υψηλά πρωτογενή πλεονάσματα, τα οποία προβλέπουν οι δημοσιονομικοί κανόνες ως έχουν για την εποχή από το 2023 και μετά.
Επιπλέον, όπως εξηγούν στελέχη του οικονομικού επιτελείου, δημιουργείται μία πάρα πολύ μεγάλη πρόκληση διπλού χαρακτήρα:
*Από την μία πλευρά, θα πρέπει να βρεθούν τόσες πολλές ώριμες πράσινες και ψηφιακές επενδύσεις για να απορροφήσουν αυτές δυνατότητες που προκύπτουν. Διότι πέρα από το ΕΣΠΑ και το Ελλάδα 2.0 που απαιτούν σχεδόν 4 στα 10 ευρώ να πηγαίνουν για «πράσινα» έργα, πλέον στο τραπέζι τίθεται και το νέο πλέγμα επενδύσεων για την κλιματική μετάβαση, από το οποίο στην Ελλάδα εκτιμάται ότι μπορεί να αναλογούν 5 με 7 δισεκατομμύρια ευρώ.
* Από την άλλη πλευρά, οι επενδύσεις που παραδοσιακά διενεργούνται στην Ελλάδα (για να καλύψουν τις ανάγκες π.χ. της κλασσικής βιομηχανίας ή του τουρισμού προφανώς δεν είναι μόνο πράσινες, εξηγούν αρμόδιες πηγές. Και τονίζουν την ανάγκη να χαραχθεί έγκαιρα μία στρατηγική στροφής του επενδυτικού προσανατολισμού προς τη νέα αυτή εποχή...
Οι νέοι κανόνες, ο «κουμπαράς» και η περικοπή άλλων δαπανών
Αναφορικά με τους νέους δημοσιονομικούς κανόνες, η μάχη ακόμα είναι στο ξεκίνημα της, με τις προτάσεις που πέφτουν στο τραπέζι και που έχουν τεθεί επί τάπητος, να διαφέρουν μεταξύ τους. Για παράδειγμα, ο ESM προτείνει αύξηση του κριτηρίου του χρέους στο 100% του ΑΕΠ με παράθυρο για χαμηλότερα πλεονάσματα και μεγαλύτερη ευελιξία για χώρες, όπως η Ελλάδα που έχουν πολύ μεγάλο επενδυτικό κενό, ούτως ώστε να μπορούν να διενεργούνται επενδύσεις. Η Κομισιόν, μέσα και από την τοποθέτηση του αρμόδιου αντιπροέδρου Βάλντις Ντομπρόβσκις διαφωνεί με την αλλαγή του κριτηρίου του χρέους και προτείνει μεγαλύτερη ευελιξία στα πρωτογενή πλεονάσματα.
Αμφότεροι, βάζουν επί τάπητος το χρυσό κανόνα δαπανών, δηλαδή τον όρο να μην αυξάνονται οι δαπάνες με ρυθμό ταχύτερο από αυτόν του ΑΕΠ (σ.σ. και εκεί όμως θέτουν εξαιρέσεις). Επί τάπητος έχει τεθεί και ένα ακόμα πιο χρήσιμο «παράθυρο» για την Ελλάδα: Η εξαίρεση από τον υπολογισμό των πλεονασμάτων και της βιωσιμότητας του χρέους δαπανών για επενδύσεις σε ορισμένες κατηγορίες.
Το ζητούμενο είναι, εξηγούν αρμόδιες πήγες, το τέλος της διαδρομής να αργήσει (σ.σ. ο ίδιος ο ESM μιλά για μεταβατικότητα έως το 2026) και επισημαίνουν πως θα υπάρξουν και ανταλλάγματα, όπως η διατήρηση των δαπανών σε κάποια επίπεδα (κάτι το οποίο σημαίνει ότι θα πρέπει να συγκρατηθούν άλλου είδους δαπάνες και εκεί μένει να φανεί τι κριτήρια θα τεθούν). Επίσης υπάρχει η πρόταση για τον «κουμπαρά» που θα πρέπει να δημιουργείται στις καλές περιόδους της ανάπτυξης, ούτως ώστε να υπάρχουν αποθέματα για περιόδους κρίσεων όπως αυτή της πανδημίας.
