Το αρνητικό μεταναστευτικό ισοζύγιο φαίνεται πως επέδρασε καταλυτικά στην δημογραφική γήρανση της Ελλάδας την τελευταία 15ετία. Παρά την είσοδο περισσότερων από 2 εκατομμυρίων αλλοδαπών κατά την περίοδο αυτήν, η παράλληλη έξοδος από τη χώρα κυρίως των γενεών που γεννήθηκαν μεταξύ 1975 και 1995 (30-55 ετών σήμερα), έγειρε τη ζυγαριά προς το «μείον».
Ωστόσο, όπως επισημαίνει το Ινστιτούτο Δημογραφικών Ερευνών και Μελετών (ΙΔΕΜ), η συζήτηση και ο προβληματισμός γύρω από την έξοδο αυτήν επικεντρώνεται σε μία μόνον από τις συνιστώσες της, το λεγόμενο “brain drain” των Ελλήνων υπηκόων. Παρόλα αυτά ένα μεγάλο τμήμα της «εξόδου» από τη χώρα μας αφορά εξειδικευμένα άτομα με σχετικά χαμηλά και μεσαία εκπαιδευτικά επίπεδα, τόσο Έλληνες όσο και αλλοδαπούς εγκατεστημένους στη χώρα μας πριν το 2010.
Σε αντίθεση δε με άλλες νοτιο-ευρωπαϊκές χώρες (όπως η Ιταλία και η Ισπανία) η φυγή των αλλοδαπών αυτών ελάχιστα μας έχει προβληματίσει, παρόλα τα δημιουργηθέντα κενά σε συγκεκριμένους τομείς της οικονομικής δραστηριότητας στην Ελλάδα.
Για τη μείωση του πληθυσμού ικανού προς εργασία τα τελευταία χρόνια έχει συμβάλει και η υπογεννητικότητα και αν η χώρα δεν προσεγγίσει υψηλής κατάρτισης εργαζόμενους, αλλά και απλούς εργάτες από άλλες χώρες δεν πρόκειται να καλύψει ποτέ τα κενά της.
Σύμφωνα μάλιστα με το το base line σενάριο των προβολών της EUROSTAT, η οφειλόμενη στις δημογραφικές εξελίξεις μείωση του οικονομικά ενεργού πληθυσμού της Ελλάδας (ηλικίας 20-64 ετών), δημιουργεί ένα «έλλειμμα» 515.000 κενών θέσεων εργασίας έως το 2050.
Για να καλυφθεί αυτή η μείωση του εργατικού δυναμικού, ακόμη και στην περίπτωση που τα ποσοστά απασχόλησης αυξηθούν σημαντικά, απαιτείται την επόμενη 25ετια ένα συνολικό θετικό μεταναστευτικό ισοζύγιο της τάξης των +700.000 ατόμων περίπου, έναντι των 48.000 που προβλέπει το base line σενάριο.
Ένα τέτοιο θετικό ισοζύγιο θα περιόριζε τη μείωση του συνολικού πληθυσμού κατά 645.000 (9,59 εκατομ. αντί των «αναμενομένων» 8,94 εκατομ.) αλλά και τη μείωση των ατόμων από 20 έως 64 ετών κατά 580.000 περίπου (4,85 εκατομ. το 2050 έναντι των «αναμενόμενων» 4,27 εκατομ.)
Στην περίπτωση αυτή οι απασχολούμενοι το 2050 θα άγγιζαν τα 4 εκατομμύρια (όσοι σχεδόν και σήμερα), ενώ θα αντιστοιχούσαν 1,24 απασχολούμενοι 20-64 ετών ανά ηλικιωμένο 65+ (3,90/3,15), έναντι των 1,64 σήμερα (4,015/2,45 εκατομ.).
Ένα ενδεχόμενο θετικό μεταναστευτικό ισοζύγιο της τάξης αυτής θα είχε ταυτόχρονα θετικές επιπτώσεις και στο δημογραφικό, καθώς ένα τμήμα του μεταναστευτικού κύματος θα αποτελείται από νέους, όχι μόνον παραγωγικών αλλά και αναπαραγωγικών ηλικιών (25-49 ετών). Αυτοί θα επιβραδύναν τη δημογραφική γήρανση αλλά και την μείωση των ατόμων σε ηλικία απόκτησης παιδιών. Υπενθυμίζεται πως οι γυναίκες ηλικίας 25-49 ετών, αναμένεται, αν το μεταναστευτικό ισοζύγιο είναι μηδενικό, να μειωθούν κατά 465.000 μέσα σε μια 25ετία (έως το 2050), καταγράφοντας συρρίκνωση της τάξης του 28%.
Μια τέτοια ενδεχόμενη θετική μεταναστευτική ροή θα μπορούσε να προκύψει από τον διαφοροποιημένο συνδυασμό των εξής επιμέρους ισοζυγίων:
• Επιστροφή τμήματος των Ελλήνων που μετανάστευσαν πριν το 2025 (+)
• Επιστροφή τμήματος των αλλοδαπών εκείνων που διέμεναν στην Ελλάδα αλλά μετανάστευσαν πριν το 2025 (+)
• Εξόδων την περίοδο 2025-2049 Ελλήνων από τη χώρα μας (-)
• Επιστροφής τμήματος των Ελλήνων αυτών (+)
• Εισόδων την επόμενη εικοσιπενταετία αλλοδαπών προερχομένων από άλλες ευρωπαϊκές χώρες(+)
• Εξόδων την ίδια περίοδο από τη χώρα μας τμήματος των αλλοδαπών αυτών (-)
• Εισόδων το 2025-2049 αλλοδαπών προερχομένων από τις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες του πλανήτη (+)
• Εξόδων την ίδια περίοδο τμήματος των αλλοδαπών αυτών (-).
