Είναι δύσκολο να πετύχουμε την επενδυτική βαθμίδα χωρίς την ίδια στιγμή να έχει φανεί ότι η ελληνική οικονομία αφήνει πίσω της όχι μόνο τους κινδύνους μιας πιθανής οικονομικής κρίσης αλλά και, κυρίως, αφήνει πίσω της τους μέτριους ρυθμούς οικονομικής μεγέθυνσης. Για το λόγο αυτό, η επενδυτική βαθμίδα είναι κρίσιμη, αλλά απαιτεί ταυτόχρονη βελτίωση της παραγωγής και της παραγωγικότητας, επισημαίνει στο insider.gr ο Υποδιοικητής της ΤτΕ, Θεόδωρος Πελαγίδης.
Ο Υποδιοικητής της ΤτΕ αναφέρει ότι τα αποτελέσματα της κρατικής στήριξης που δόθηκε για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της πανδημικής κρίσης θα αξιολογηθούν τώρα που η ελληνική οικονομία καλείται να υπερβεί τον εαυτό της και να πετύχει ρυθμούς ανάπτυξης που θα της επιτρέψουν να είναι συνεπής με όλα τα γνωστά ζητήματα, από την αποκλιμάκωση του χρέους μέχρι την αύξηση των εισοδημάτων, της παραγωγής και της παραγωγικότητας.
Ο κ. Πελαγίδης τονίζει ότι η έξοδος της χώρας από την μεταμνημονιακή εποπτεία δεν θα σημάνει το τέλος του δρόμου των μεταρρυθμίσεων, οι οποίες θα πρέπει να γίνουν «ιδιοκτησία» της χώρας. Τονίζει επίσης ότι για να παραμείνει η χώρα πόλος επενδύσεων μακροπρόθεσμα, θα πρέπει να δούμε πολύ σοβαρά το θέμα της παιδείας και της παρεχόμενης εκπαίδευσης.
- Ποια διλήμματα και ποιες προκλήσεις θέτει η άνοδος του πληθωρισμού που αρχικά αντιμετωπίστηκε ως παροδικό φαινόμενο; Πόσο αντιπροσωπευτικά της ακρίβειας που διαπιστώνει το νοικοκυριό στο καλάθι του, είναι τα ποσοστά για τον πληθωρισμό που ανακοινώνονται από την ΕΛΣΤΑΤ; Μήπως το φαινόμενο του πληθωρισμού έχει τόσες διαστάσεις που δεν μπορούν να εκφραστούν σε ένα μόνο ποσοστό;
Τα διλήμματα είναι πολλαπλά και επικοινωνούν μεταξύ τους. Υπάρχει η πλευρά της ακρίβειας και της μείωσης της αγοραστικής δύναμης, υπάρχει η πλευρά της συγκράτησης του ΑΕΠ λόγω ακριβώς της συγκράτησης της ζήτησης, υπάρχει η πλευρά της ανταγωνιστικότητας που πλήττει την ελληνική παραγωγή λόγω των αυξήσεων των τιμών των ενδιάμεσων αγαθών, και τέλος υπάρχει η πλευρά του εργασιακού κόστους. Αν δηλαδή ακολουθήσει την αύξηση των τιμών ένας δεύτερος γύρος αυξήσεων των μισθών ή αν αντίθετα αποτραπεί κάτι τέτοιο προς χάριν της αποκλιμάκωσης του πληθωρισμού. Είναι λοιπόν ένα σύνθετο ζήτημα και πολύ προκλητικό για τους φορείς άσκησης της οικονομικής πολιτικής. Όσον αφορά τα διαφορετικά καλάθια που επισημαίνετε, πράγματι υπάρχει ένα ζήτημα. Καθώς τα εισοδήματα είναι διαφορετικά η συμμετοχή των διαφόρων αγαθών σε κάθε καλάθι, κάθε κατηγορίας εισοδήματος είναι και διαφορετική. Άρα μπορεί διαφορετικές εισοδηματικές κατηγορίες του πληθυσμού να βιώνουν κι ένα, σε κάποιο βαθμό, διαφορετικό πληθωρισμό.
Τα πράγματα περιπλέκονται καθώς οι διεθνείς πληθωριστικές εξελίξεις οδηγούν τις κεντρικές τράπεζες σε μια στροφή στην ρητορική, η οποία οδηγεί προσεχώς σε μια αλλαγή νομισματικής πολιτικής. Για την ελληνική οικονομία αυτό είναι ιδιαίτερα κρίσιμο καθώς προσπαθεί να λάβει σε εύλογο χρονικό διάστημα την επενδυτική βαθμίδα ενώ ταυτόχρονα παρακολουθούμε τις αποδόσεις του ελληνικού 10ετούς ομολόγου να βρίσκονται πλέον κοντά στο 2,5%. Σε κάθε περίπτωση, η επιδίωξη της επενδυτικής βαθμίδας πρέπει να είναι ταυτόχρονη με τη βελτίωση του παραγωγικού δυναμικού της ελληνικής οικονομίας. Νομίζω ότι είναι δύσκολο να πετύχουμε την επενδυτική βαθμίδα χωρίς την ίδια στιγμή να έχει φανεί ότι η ελληνική οικονομία αφήνει πίσω της όχι μόνο τους κινδύνους μιας πιθανής οικονομικής κρίσης αλλά και, κυρίως, αφήνει πίσω της τους μέτριους ρυθμούς οικονομικής μεγέθυνσης.
- O Τουρισμός αποδείχτηκε και μέσα στην πανδημία ότι αποτελεί πυλώνα για την οικονομική δραστηριότητα και την ανάπτυξη της χώρας. Πόσο μακριά μπορεί να μας πάει ο Τουρισμός;
Σε αντίθεση με αυτό που μερικές φορές πιστεύεται, οι περισσότερες δραστηριότητες του τουρισμού είναι συμπληρωματικές με άλλους τομείς της ελληνικής οικονομίας όπως η βιομηχανία ή ακόμα και η αγροτική παραγωγή ή και η κτηματαγορά. Η Ελλάδα όμως, συγκρινόμενη με χώρες όπως η Κροατία και η Πορτογαλία με παρόμοιο ποσοστό τουρισμού στο Α.Ε.Π., φαίνεται να έχει ένα μεγάλο έλλειμμα στην βιομηχανική παραγωγή και στις σχετικές θέσεις εργασίας. Λείπουν περίπου 350.000 θέσεις εργασίας στη βιομηχανία, σύμφωνα με σχετικές μελέτες. Οι προσπάθειές μας λοιπόν πρέπει να ενταθούν όσον αφορά την επάρκεια προσφοράς βιομηχανικής γης, την οργάνωση των υποδοχέων βιομηχανικών εγκαταστάσεων όπως τα βιομηχανικά πάρκα, τον εκσυγχρονισμό των υποδομών και κυρίως αυτών που αφορούν την ενέργεια, την παρακολούθηση εργαλείων βιώσιμης ανάπτυξης που λαμβάνουν χώρα διεθνώς κ.λπ. Πρόκειται για μια δουλειά που πρέπει να είναι συνεχής και πρέπει να γίνει και να γίνεται με πολύ συνέπεια και σκληρή δουλειά.
Ένα σημαντικότατο στοιχείο κόστους εδώ είναι το ενεργειακό κόστος. Αναπτύσσονται αυτό τον καιρό καινούργιες τεχνολογίες που αφορούν την πυρηνική ενέργεια πολύ περισσότερο ασφαλείς, επίσης χρησιμοποιούν τα πυρηνικά κατάλοιπα πολλαπλές φορές και γενικότερα επενδύονται χρήματα στον τομέα αυτό. Πιστεύω ότι πρέπει να παρακολουθούμε στενά την σχετική εξέλιξη. Χωρίς να είμαστε προκατειλημμένοι υπέρ ή κατά.
- Μέσα στην πανδημία, όλες οι κυβερνήσεις στήριξαν με άφθονη ρευστότητα επιχειρήσεις και νοικοκυριά προκειμένου να ανταπεξέλθουν στις επιπτώσεις της πανδημικής κρίσης. Στη χώρα μας, μάλιστα, το ποσό των μέτρων κρατικής στήριξης, ήταν το υψηλότερο σε όρους ΑΕΠ συγκριτικά με την υπόλοιπη Ευρώπη. Έπιασε τόπο αυτή η στήριξη;
Οπωσδήποτε η στήριξη ήταν απαραίτητη, αλλά βέβαια πάντα υπάρχουν ζητήματα με την κατανομή και το ύψος των πόρων. Επιστημονικά η αποτίμηση δεν έχει γίνει ακόμα και γι’ αυτό δεν μπορώ να πω κάτι συγκεκριμένο. Σε κάθε περίπτωση, η στήριξη ήταν μια πολύ σημαντική βοήθεια της οποίας όμως τα αποτελέσματα θα τα δούμε τώρα που η ελληνική οικονομία καλείται να υπερβεί τον εαυτό της και να πετύχει ρυθμούς ανάπτυξης που θα της επιτρέψουν να είναι συνεπής με όλα τα γνωστά ζητήματα, από την αποκλιμάκωση του χρέους μέχρι την αύξηση των εισοδημάτων, της παραγωγής και της παραγωγικότητας.
- H χώρα μας βρίσκεται κοντά στην έξοδο από την μεταμνημονιακή εποπτεία, έχοντας προχωρήσει σε σημαντικές μεταρρυθμίσεις και αλλαγές τα τελευταία χρόνια. Έχουμε τελειώσει με τις μεταρρυθμίσεις ή μήπως όσο εμείς υλοποιούσαμε αλλαγές επιβεβλημένες από τα μνημόνια, οι άλλες χώρες έτρεχαν με μεταρρυθμίσεις που είχαν σχεδιάσει οι ίδιες; Με άλλα λόγια, μήπως και μετά την έξοδο από την εποπτεία, η Ελλάδα θα πρέπει να συνεχίσει έναν μαραθώνιο, ή ακόμα και ένα σπριντ μεταρρυθμίσεων;
Δεν είναι σωστό να βλέπουμε τις όποιες αλλαγές ως ένα δρόμο που κάποια στιγμή τελειώνει. Οι ανταγωνιστές άλλωστε κινούνται συνεχώς και διαρκώς και οι απαιτήσεις του διεθνούς ανταγωνισμού είναι πιεστικές. Λέω λοιπόν ότι οι αλλαγές αποδοτικότητας σε όλους τους τομείς της οικονομίας, από την αγορά εργασίας και την εκπαίδευση μέχρι τον τουρισμό και την βιομηχανία, θα πρέπει να είναι συνεχείς και συνεπείς. Άρα δεν τελειώνει τίποτα με την όποια έξοδο από την εποπτεία. Εφεξής πρέπει να ελέγχουμε περισσότερο εμείς οι ίδιοι τον εαυτό μας.
- Η πρόοδος που έχουμε καταγράψει ως χώρα προσελκύει επενδυτές και διεθνή κεφάλαια που βλέπουν πλέον ότι η Ελλάδα έχει προοπτικές. Πώς θα διασφαλίσουμε ότι η χώρα θα παραμείνει πόλος επενδύσεων, ανεξαρτήτως της ευνοϊκής συγκυρίας του Ταμείου Ανάκαμψης; Μήπως πρέπει, στο πλαίσιο αυτό, να δούμε τον παράγοντα του εργατικού δυναμικού ως διαχρονικό μαγνήτη προσέλκυσης επενδυτικών κεφαλαίων; Ας μην ξεχνάμε ότι κάποια χρόνια πριν, αυτό που ακουγόταν για εμάς εκτός Ελλάδος ήταν «οι τεμπέληδες Έλληνες» και τώρα ακούμε επενδυτικούς κολοσσούς – όπως πρόσφατα η JPMorgan – να εξαίρουν το ταλέντο των Ελλήνων και να επενδύουν σε αυτό.
Χωρίς εκπαιδευμένο εργατικό δυναμικό με τις κατάλληλες ειδικότητες με αυτόνομες και ανεξάρτητες σχολικές μονάδες και σφιχτά καλά πανεπιστήμια, όσα κεφάλαια και να έρθουν δεν θα εκπληρωθεί το ζητούμενο που είναι η ταχύρρυθμη ανάπτυξη και κυρίως οι καλά πληρωμένες, υψηλής παραγωγικότητας θέσεις εργασίας. Προς το παρόν το πρόβλημά μας είναι το δημογραφικό και εκείνο το κομμάτι των νέων ανθρώπων που προτιμά τα ιδιωτικά σχολεία με σκοπό να αναχωρήσουν αμέσως για το εξωτερικό. Ας ξεκινήσουμε από κει.
Ιδιαιτέρως για την ελληνική αγορά εργασίας παρατηρείται μια έλλειψη ειδικοτήτων σε όλα τα επίπεδα, ακόμα και στην χαμηλής ειδίκευσης εργασία. Και όλα αυτά όταν το επίσημο ποσοστό ανεργίας βρίσκεται περίπου στο 13%. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει μία δυσαρμονία ζήτησης και προσφοράς εργασίας, δηλαδή ένα σοβαρό διαρθρωτικό πρόβλημα, καθώς με άλλα λόγια το εκπαιδευτικό σύστημα παράγει άλλες ειδικότητες απ’ αυτές που ζητάει η αγορά. Υπάρχει δε η πιθανότητα ένα μεγάλο κομμάτι των ανέργων να απασχολούνται ευκαιριακώς στην παραοικονομία ενώ ταυτόχρονα δηλώνουν άνεργοι.
Όλα αυτά πρέπει να μας οδηγήσουν σε μια σημαντική αλλαγή του εκπαιδευτικού συστήματος εάν θέλουμε να επιτύχουμε μια στενότερη σχέση ζήτησης και προσφοράς ειδικοτήτων εκπαίδευσης. Γεγονός το οποίο είναι απαραίτητο για την αύξηση της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας.
Τώρα όσον αφορά τις επενδύσεις, αυτές εσχάτως ως ποσοστό του ΑΕΠ έχουν ανέλθει περίπου στο 2,5% αλλά πρέπει ακόμα να γίνουν πολλά. Βλέπω την Αλβανία και την Σερβία στα σχετικά στοιχεία να έχουν 8% του ΑΕΠ, σε διαφορετικές συνθήκες βέβαια. Σε κάθε περίπτωση επειδή οι εγχώριες αποταμιεύσεις παρά την άνοδό τους παραμένουν ανεπαρκείς, η προσέλκυση ξένων επενδύσεων πρέπει να είναι μόνιμη επιδίωξή μας. Πολύ περισσότερο όταν τα τελευταία στοιχεία του ΟΟΣΑ για την παραγωγικότητα μάς τοποθετούν στη σχετική κατάταξη πολύ χαμηλά.
- Τα προβλήματα του πρόσφατου χιονιά στην Αθήνα έφεραν ξανά το ζήτημα των ανεπαρκειών του επιτελικού κράτους στο προσκήνιο. Δυστυχώς, η κλιματική αλλαγή θα μας φέρνει συνεχώς αντιμέτωπους με έκτακτα καιρικά φαινόμενα και τις επιπτώσεις τους, οπότε η συζήτηση περί επιτελικού κράτους θα ξαναγίνεται στο μέλλον. Για τον πολίτη, ωστόσο, το κράτος πρέπει να έχει «πρόσωπο» την ώρα της ανάγκης, και βεβαίως στην καθημερινότητά του. Γιατί λοιπόν συνεχίζουμε να μιλάμε για επιτελικό κράτος - ο όρος από μόνος του είναι απροσδιόριστος και ιδανικός για να κάνει ένα αξεδιάλυτο «κουβάρι» τις αρμοδιότητες και τις ευθύνες - αντί να ενισχύουμε την αποκέντρωση κράτους και θεσμών;
Κοιτάξτε, αυτό είναι ένα ζήτημα που δεν αφορά τις αρμοδιότητές μου, ωστόσο ως καθηγητής των οικονομικών θα σας έλεγα ότι για την αποδοτικότητα των κρατικών οργανισμών όπως τα σχολεία και τα Πανεπιστήμια, οπωσδήποτε στόχος πρέπει να είναι ένα κράτος επικουρικό, το οποίο λειτουργεί στρατηγικά και με κίνητρα, ένα κράτος παραστάτης. Με την έννοια, φυσικά, ότι πρέπει αρμοδιότητες να κατανεμηθούν γρήγορα, μαζί με την λογοδοσία, προς τις περιφέρειες αλλά και τους δήμους. Αυτή όμως είναι μια άλλη συζήτηση, ευρύτερη, πολιτική, και φυσικά δύσκολη.
