Φόβους για μια ευρύτερη κλιμάκωση της πολεμικής σύρραξης έχει προκαλέσει η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, με τη Moody's να «ανοίγει» και να εξετάζει ανοιχτά πλέον και το σενάριο της εμπλοκής του ΝΑΤΟ και της ευθείας σύγκρουσης με τη Ρωσία.
Ο αμερικανικός οίκος θεωρεί απίθανη μια τέτοια κλιμάκωση, εξαιτίας των σοβαρών ανθρωπιστικών, πολιτικών και οικονομικών συνεπειών της, αποτελώντας έτσι ένα εναλλακτικό αρνητικό σενάριο που θα οδηγούσε σε σημαντικά πιο αρνητικά αποτελέσματα από τις βασικές της εκτιμήσεις. Στην ανάλυσή της η Moody's διαπίστωσε ότι μια τέτοια υποθετική σύγκρουση θα είχε οικονομικές και πιστωτικές επιπτώσεις που απορρέουν μέσω των ίδιων «καναλιών» μετάδοσης που έχουν εντοπιστεί από τη στρατιωτική σύγκρουση Ρωσίας - Ουκρανίας, όπως είναι το «σοκ» στις τιμές και την προσφορά των εμπορευμάτων, οι οικονομικές επιπτώσεις και οι προκλήσεις στο σκέλος της ασφάλειας.
Για τις χώρες της Ευρώπης που θα εμπλέκονταν άμεσα σε μια τέτοια υποθετική σύγκρουση, οι κύριες συνέπειες, καταστροφικού χαρακτήρα, θα ήταν σε άμεσο βαθμό ανθρωπιστικής φύσεως, συμπεριλαμβανομένης της απώλειας ζωών και του εκτοπισμού πληθυσμών, ενώ θα ακολουθούσαν επίσης πιο συχνές και σοβαρές επιθέσεις στον κυβερνοχώρο. Επιπλέον, η αναπτυξιακή δυναμική θα μειωθεί απότομα λόγω της καταστροφής των υποδομών, της μείωσης της παραγωγής και της μειωμένης κατανάλωσης των νοικοκυριών.
Όπως αναφέρει η Moody's, δεδομένης της σημασίας της Ευρώπης στην παγκόσμια οικονομία, η σύγκρουση θα ήταν credit negative για τους εκδότες χρέους παγκοσμίως, και σε ποικίλους βαθμούς. Οι επιπτώσεις θα κυμαίνονται από χαμηλές έως σοβαρές, με εκείνους που εξαρτώνται περισσότερο από τις οικονομίες που επηρεάζονται περισσότερο από αυτό το σκηνικό να είναι επίσης πιο ευάλωτοι. Επιπλέον, η αυξημένη αβεβαιότητα θα βλάψει την παγκόσμια τιμολόγηση του κινδύνου, οδηγώντας σε απότομη και παρατεταμένη αυστηροποίηση των χρηματοδοτικών συνθηκών.
Ένας βασικός κίνδυνος, λοιπόν, που ελλοχεύει είναι ότι η παρατεταμένη στρατιωτική σύγκρουση θα μπορούσε να μετατραπεί σε μια ευρύτερη στρατιωτική αντιπαράθεση μεταξύ της Ρωσίας και των χωρών του ΝΑΤΟ που συνορεύουν κυρίως με τη Ρωσία και την Ουκρανία. Οποιεσδήποτε συγκρούσεις και αψιμαχίες κοντά στα σύνορα μιας χώρας του ΝΑΤΟ θα μπορούσαν να έχουν ανεπιθύμητες συνέπειες. Σύμφωνα με το άρθρο 5 της συνθήκης του ΝΑΤΟ, οποιαδήποτε επίθεση σε μέλος του ΝΑΤΟ θα απαιτούσε από όλα τα κράτη μέλη να απαντήσουν. Η ρήτρα αμοιβαίας άμυνας της ΕΕ θα ίσχυε επίσης εάν η σύγκρουση αφορούσε χώρα της ΕΕ. Στην πράξη, οποιαδήποτε σύγκρουση μεταξύ της Ρωσίας και των μελών του ΝΑΤΟ θα μπορούσε επομένως να διευρυνθεί και να εντάσσει ολόκληρο το ΝΑΤΟ. Ωστόσο, μια συμβατική στρατιωτική σύγκρουση μπορεί να επικεντρώνεται περισσότερο προς την Ανατολική και Κεντρική Ευρώπη, όπου εκτυλίσσεται η τρέχουσα πολεμική σύρραξη στην Ουκρανία.
Ανάλογα με τη φύση και το εύρος της, η σύγκρουση αυτή θα μπορούσε επίσης να οδηγήσει σε νέες υψηλές μεταναστευτικές ροές και εκτοπισμό πληθυσμών, εγκυμονώντας ισχυρούς κινδύνους για τα κράτη. Συγκεκριμένα, για τις χώρες που αντιμετωπίζουν μιας μεγάλης κλίμακας μετανάστευση, η απώλεια ανθρώπινου κεφαλαίου, η οποία πιθανότατα θα ήταν παρατεταμένη, θα είχε αρνητικές επιπτώσεις στο αναπτυξιακό τους δυναμικό, ενώ για τις χώρες υποδοχής, οι προκλήσεις έγκειται στο πολιτικό σκέλος για την ομαλή και αποτελεσματική ένταξη αυτών των πληθυσμών. Η έκταση αυτών των προκλήσεων θα εξαρτηθεί από το εύρος της σύρραξης και από τις χώρες που θα εμπλακούν.
Οι επιπτώσεις θα ήταν ιδιαίτερα σημαντικές εξίσου στις αγορές, στις δημόσιες και ιδιωτικές δαπάνες και σε όλες τις άλλες πτυχές των οικονομιών που θα επηρεαστούν. Η ψυχολογία των επενδυτών και των καταναλωτών θα πληγεί σκληρά, οδηγώντας σε υποχώρηση των τιμών των περιουσιακών στοιχείων και των δαπανών των νοικοκυριών που θα επηρέαζαν γρήγορα την ανάπτυξη. Μεγάλα τμήματα της οικονομικής δραστηριότητας μπορεί να εκτραπούν για να επικεντρωθούν στην παραγωγή όπλων και άλλου εξοπλισμού για την υποστήριξη της πολεμικής προσπάθειας, με τα δημοσιονομικά ελλείμματα να αυξάνονται.
Η Moody's αναμένει επίσης την περαιτέρω άνοδο των τιμών των εμπορευμάτων, ειδικά για τα γεωργικά προϊόντα όπως το σιτάρι, το ηλιέλαιο και το καλαμπόκι, με περιορισμό της προσφοράς. Αυτές οι επιπτώσεις θα γίνουν αισθητές παγκοσμίως και ιδιαίτερα σε χώρες που βασίζονται στις εισαγωγές του ουκρανικού σίτου. Οι τιμές των λιπασμάτων θα αυξηθούν επίσης και θα επιβαρύνουν την αγοραστική δύναμη των καταναλωτών, πλήττοντας κυρίως τα νοικοκυριά με χαμηλότερο εισόδημα. Φυσικά, αυτές οι πιέσεις τιμών θα ωθήσουν υψηλότερα πληθωρισμό, ο οποίος, παράλληλα με άλλα αυξανόμενα κόστη, θα μπορούσε να επιδεινώσει τις κοινωνικές εντάσεις σε ορισμένες χώρες.
Το «ντόμινο» των αρνητικών επιπτώσεων σε αυτό το σενάριο ωστόσο δεν περιορίζεται εδώ, καθώς, εξαιτίας του περιορισμένου εμπορίου και των μειωμένων διαύλων πληρωμής για αγαθά, η προσφορά βιομηχανικών μετάλλων, θα μπορούσε να περιοριστεί περαιτέρω, με βαρύνουσας σημασίας συνέπειες για τον κλάδο της αυτοκινητοβιομηχανίας, των ημιαγωγών αλλά και άλλων, ευρύτερα, βιομηχανιών.
Επίσης μια τέτοιου μεγέθους κλιμάκωση θα έπληττε την παγκόσμια ανάκαμψη της εφοδιαστικής αλυσίδας, επιβαρύνοντας την οικονομική δραστηριότητα και διατηρώντας τις τιμές των αγαθών υψηλότερα για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Η Moody's θα ανέμενε περαιτέρω διαταραχές στην εφοδιαστική αλυσίδα και διακοπές που θα προκαλούσαν ελλείψεις και καθυστερήσεις στην παράδοση εμπορευμάτων και υλικών που χρειάζονται για την παραγωγικής διαδικασία.
Στο σενάριό της, η Moody's, θεωρεί πως άλλες μεγάλες χώρες όπως η Κίνα και η Ινδία θα διατηρήσουν σε γενικές γραμμές μια ουδέτερη στάση, τουλάχιστον όσον αφορά τη μην άμεση εμπλοκή τους στη σύρραξη. Αλλά εάν αυτή η υπόθεση αποδεικνύονταν λανθασμένη, τότε οι ευρύτερες συνέπειες μέσω των χρηματοοικονομικών, των εμπορικών και άλλων «καναλιών» θα μεγεθύνονταν σημαντικά και θα είχαν έναν ευρύ παγκόσμιο αντίκτυπο, όπως τονίζει ο οίκος.
Το καταστροφικό σενάριο της χρήσης βιολογικών, χημικών ή πυρηνικών όπλων
Σε περίπτωση που το σενάριο της στρατιωτικής σύγκρουσης Ρωσίας - ΝΑΤΟ περιελάμβανε και τη χρήση βιολογικών, χημικών ή πυρηνικών όπλων, ο αντίκτυπος θα ήταν καταστροφικός. Ο αμερικανικός οίκος διατηρεί χαμηλότερες πιθανότητες για αυτό το σενάριο από μια συμβατική σύγκρουση. Ωστόσο, δεν μπορεί να αποκλειστεί η χρήση ορισμένων αντισυμβατικών όπλων. Για παράδειγμα, η Ρωσία θα μπορούσε να καταφύγει στη χρήση τακτικών πυρηνικών όπλων εάν αντιμετώπιζε μια γρήγορη ήττα στο συμβατικό πεδίο μάχης. Από την άλλη, αν και η Μόσχα ενίσχυσε τη ρητορική της γύρω από τα πυρηνικά, η Moody's θεωρεί ότι αυτό ήταν περισσότερο μια προειδοποίηση προς άλλες παγκόσμιες δυνάμεις να μην αναμειχθούν και να μην εμπλακούν, παρά μια επιθυμία χρήσης πυρηνικών όπλων.
Όπως σημειώνει, η πιθανότητα χρήσης πυρηνικών όπλων θα εξαρτηθεί τόσο από πολιτικές όσο και από τακτικές εκτιμήσεις και από τις δύο πλευρές. Όσον αφορά τα χημικά όπλα, αυτά έχουν χρησιμοποιηθεί σε στρατιωτικές συγκρούσεις για μεγάλο χρονικό διάστημα, αλλά πλέον έχουν γίνει πολύ πιο ισχυρά. Οποιαδήποτε χρήση τέτοιων όπλων θα οδηγούσε πιθανότατα σε μια εκτεταμένη απώλεια ζωών.
«Κύμα» υποβαθμίσεων
Επιπλέον, ανάλογα με τη βαρύτητα της στρατιωτικής σύγκρουσης, θα υπάρξουν άμεσες πολλαπλές υποβαθμίσεις στα αξιόχρεα και ιδιαίτερα των σημαντικά εκτεθειμένων χωρών, οι οποίες στη συνέχεια θα προκαλούσαν υποβαθμίσεις και σε άλλους τύπους αξιολογήσεις (εταιρείες, κτλ). Εάν τα μέλη και οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ μετατόπιζαν άμεσα τη δημοσιονομική τους πολιτική ώστε να εστιάσουν στη στρατιωτική σύγκρουση, αντί να ανοικοδομήσουν την οικονομική τους δραστηριότητα, όπως συνέβη μετά την εμφάνιση της πανδημίας, τότε οι επιδράσεις στην ποιότητα της πιστοληπτικής ικανότητας των κρατών θα ήταν αρνητικές.
Υπό αυτές τις συνθήκες, οι αμυντικές δαπάνες των μελών του ΝΑΤΟ πιθανότατα θα εκτιναχθούν σε επίπεδα τουλάχιστον 5% - 10% του ΑΕΠ, με τη δημοσιονομική παρέμβαση να είναι μεγαλύτερη συγκριτικά με το χρονικό διάστημα της πανδημίας του κορονοϊού. Σύμφωνα με τη Moody's, οι κυβερνήσεις πιθανότατα θα παρέχουν μια μεγάλης κλίμακας και ευρείας βάσης δημοσιονομική στήριξη σε εταιρείες και νοικοκυριά, με απεριόριστη ανοχή. Αυτά τα μέτρα πιθανότατα θα έχουν σχεδιαστεί για να στηρίξουν τις ευρωπαϊκές οικονομίες με αντικυκλικό τρόπο ώστε να αποτραπεί η κατάρρευση της οικονομικής δραστηριότητας. Για να στηρίξουν τον κρατικό δανεισμό, οι κεντρικές τράπεζες πιθανότατα θα διασφάλιζαν μια επαρκής χρηματοδότηση, ιδανικά μέσω μέτρων συμβατικής άσκησης της ποσοτικής χαλάρωσης σε πρώτη φάση.
Όπως αναφέρει η Moody's, η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία υπενθύμισε πόσο γρήγορα μπορεί να επιδεινωθεί το πλαίσιο των οικονομιών ως αποτέλεσμα των γεωπολιτικών γεγονότων. Σε ένα σενάριο διευρυνόμενης σύγκρουσης που περιλαμβάνει τη Ρωσία και τις χώρες του ΝΑΤΟ, ο οίκος θα ανέμενε από τα διεθνή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα να στηρίξουν σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης τα ισοζύγια πληρωμών όπου χρειάζεται, ενδεχομένως με νέους πόρους που δημιουργήθηκαν, όπως τα νέα Ειδικά Τραβηκτικά Δικαιώματα (SDR, διεθνές αποθεματικό περιουσιακό στοιχείο από το ΔΝΤ) με παρόμοιο τρόπο όπως κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Ωστόσο, τα capital controls πιθανότατα θα χρειαστούν ώστε να μην προκληθεί μια ευρύτερη αστάθεια.
Photo: Getty Images/Ideal Image
