Τα προγράμματα εξοικονόμησης ενέργειας αποτελούν το ισχυρό χαρτί της κυβέρνησης για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης και την αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης. Ήδη αυτή τη στιγμή βρίσκονται σε εξέλιξη ή έχουν δρομολογηθεί εννέα προγράμματα τύπου «Εξοικονομώ», τα οποία στο σύνολό τους θα έχουν ενεργοποιηθεί το αργότερο μέχρι την άνοιξη του 2023, με στόχο την επιδότηση παρεμβάσεων για την ενεργειακή απόδοση σε κατοικίες, επιχειρήσεις και δημόσια κτίρια. Πρόκειται για προγράμματα συνολικού προϋπολογισμού άνω των 4 δισ. ευρώ τα οποία αναμένεται ότι θα αναθερμάνουν τον ευρύτερο κλάδο της κατασκευής και του real estate και έρχονται να προστεθούν σε μια συλλογική προσπάθεια ανάλογων δράσεων που ξεκίνησαν στο παρελθόν με στόχο κυρίως την ενίσχυση της ενεργειακής αναβάθμισης των νοικοκυριών.
Αυτή τη στιγμή βρίσκεται σε εξέλιξη το «Εξοικονομώ 2021», προϋπολογισμού 1,2 δισ. ευρώ και δικαιούχους 87.578 νοικοκυριά (με σχετική απόφαση τον Αύγουστο εντάχθηκαν και οι 47.433 επιλαχόντες και τους κινητοποιούμενους πόρους να αναμένεται ότι θα φθάσουν ή και θα ξεπεράσουν τα 2 δισ. ευρώ και όπως είναι αναμενόμενο ο κλάδος της κατασκευής και της ενέργειας αναμένει ζεστό χρήμα το οποίο θα τονώσει τις επιχειρήσεις. Ωστόσο, όπως αναφέρουν πηγές της αγοράς, υπάρχει διάχυτη ανησυχία για το πόσο γρήγορα θα προχωρήσουν όλα αυτά τα προγράμματα προκειμένου όντως να εκπληρωθούν οι στόχοι της ενεργειακής αναβάθμισης. Γιατί, όπως υποστηρίζουν πηγές μιλώντας στο Insider.gr, «γίνονται πολλές εξαγγελίες αλλά στην πράξη τα έργα δεν προχωρούν». Συγκεκριμένα, φέρνουν ως παράδειγμα το «Εξοικονομώ-Αυτονομώ», το οποίο πριν από ένα μήνα έλαβε παράταση της προθεσμίας ολοκλήρωσης των έργων έως και τις 28/2/2022 ενώ κανονικά έληγε στις 31/10/2022. Όπως επισημαίνουν, «οι επιχειρήσεις δεν μπορούν να εξυπηρετήσουν τα προγράμματα. Οι εταιρείες και τα συνεργεία αναγκάζονται να χρηματοδοτήσουν με ιδία κεφάλαια τα έργα καθώς δεν γίνονται εκταμιεύσεις». Παράλληλα, επαναλαμβάνουν τις ενστάσεις που έχει μέρος της αγοράς για το ύψος της επιδότησης σημειώνοντας ότι «όταν η επιδότηση είναι κάτω του 50%, οι επιχειρήσεις δουλεύουν με όρους που δεν είναι αποδεκτοί από την αγορά και παράλληλα, το κράτος ζημιώνεται».
Που οφείλονται οι καθυστερήσεις στις πληρωμές του «Εξοικονομώ-Αυτονομώ»
Όπως φαίνεται, οι καθυστερήσεις στις πληρωμές οφείλονται σε πρακτικά ζητήματα και όχι σε κάποιο άλλο κόλλημα καθώς, όπως έχουν τονίσει κυβερνητικά στελέχη, τα χρήματα του προγράμματος είναι δεσμευμένα στην Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα (HDB) και αφού οι υπαγωγές διεκπεραιωθούν από το ΥΠΕΝ, στη συνέχεια οι αιτήσεις ελέγχονται για την ορθότητα των στοιχείων και εφόσον εγκριθούν, τότε γίνεται και η εκταμίευση. Σύμφωνα με επικαιροποιημένα στοιχεία της HDB, για το πρόγραμμα «Εξοικονομώ-Αυτονομώ» έχει εκταμιευθεί το 68%-70% των αιτήσεων και το ποσοστό των ωφελούμενων που έχουν ολοκληρώσει τις παρεμβάσεις φθάνει το 55%.
Όπως αναφέρουν πηγές της HDB, η βασική αιτία των καθυστερήσεων στις εκταμιεύσεις είναι η μη ορθή συμπλήρωση των αιτήσεων από την πλευρά των ενδιαφερομένων με αποτέλεσμα να πρέπει να πραγματοποιηθούν δύο και τρεις αξιολογήσεις προκειμένου να γίνουν οι απαραίτητες διορθώσεις. Από τις αιτήσεις που υποβάλλονται μόνο το 2% θεωρούνται ορθές βάσει του κανονισμού. Πολλοί φάκελοι θεωρούνται ελλιπείς καθώς δεν συμπεριλαμβάνονται όλα τα απαραίτητα δικαιολογητικά ενώ πολύ συχνά υπάρχουν λάθη και ασυμφωνίες μεταξύ των στοιχείων που παρατίθενται. Στα πιο συχνά λάθη συγκαταλέγεται το γεγονός ότι δεν γίνεται ταυτοποίηση του ακινήτου (κυρίως των τετραγωνικών μέτρων), βάσει των δηλωθέντων στοιχείων στο πληροφοριακό σύστημα και της αναρτημένης οικοδομικής άδειας. Ακόμη, ένα μεγάλο ποσοστό των ενδιαφερομένων δεν συμπληρώνουν σωστά το Έντυπο Καταγραφής Παρεμβάσεων Ολοκλήρωσης (Παράρτημα 5) ενώ άλλο ένα λάθος που παρατηρείται είναι ότι τα στοιχεία των προμηθευτών δεν συμφωνούν με αυτά που έχουν δηλωθεί στο πληροφοριακό σύστημα.
Ένα άλλο ζήτημα που προκύπτει είναι ότι κάποιες φορές οι σύμβουλοι έργων ζητούν τα χρήματα «μπροστά» ή απαιτούν πληρωμές για μη επιλέξιμες παρεμβάσεις. Σε ένα σημαντικό ποσοστό των αιτήσεων, παρατηρούνται αποκλίσεις μεταξύ των στοιχείων που έχουν δηλωθεί στο Πληροφοριακό Σύστημα και των ψηφιοποιημένων τιμολογίων ενώ πρόβλημα στην εκταμίευση δημιουργεί και η μη αναγραφή της ένδειξης «επί πιστώσει» στον τρόπο πληρωμής των τιμολογίων των παρεμβάσεων καθώς και στις αποδείξεις παροχής υπηρεσιών Συμβούλου και Μελετητή, σύμφωνα με όσα προβλέπει ο Οδηγός Εφαρμογής.
