Μπορεί η ψηφιοποίηση, που εντάθηκε απότομα με την πανδημία του κορονοϊού, να έχει περιορίσει την χρήση των μετρητών στην Ευρωζώνη – μάλιστα η Ελλάδα ήταν από τις χώρες με τη μεγαλύτερη μείωση -, αλλά το ρευστό δεν έχει χάσει ακόμη τον «θρόνο» του.
Αυτό προκύπτει από έρευνα (Δεκέμβριος 2022) της ΕΚΤ για τις συνήθειες πληρωμών των κατοίκων της Ευρωζώνης στην οποία διαπιστώνεται ότι οι άνθρωποι συνεχίζουν να εκτιμούν τα κύρια πλεονεκτήματα της χρήσης μετρητών και συγκεκριμένα, την δυνατότητα καλύτερου ελέγχου των εξόδων τους, καθώς και την ανωνυμία και το απόρρητο των συναλλαγών τους.
Οι Έλληνες είναι από τους Ευρωπαίους που έχουν σε μεγάλη υπόληψη τα μετρητά, καθώς το 35% των ερωτηθέντων θεωρούν πολύ σημαντικό, και επιπλέον 34% αρκετά σημαντικό, να έχουν τη δυνατότητα να πληρώσουν με μετρητά.
Τα μετρητά που λαμβάνονται ως μέρος του εισοδήματος θα μπορούσαν να επηρεάσουν τη χρήση μετρητών στις συναλλαγές, όπως αναφέρει η έρευνα της ΕΚΤ. Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι οι περισσότεροι πολίτες της ζώνης του ευρώ (85%) δεν λάμβαναν τακτικό εισόδημα σε μετρητά. Το ποσοστό αυτό ήταν οριακά υψηλότερο το 2019, στο 87%. Η Ελλάδα κινείται στα άκρα, καθώς το 11% των πολιτών ελάμβαναν έως και το ένα τέταρτο του εισοδήματός τους σε μετρητά (περίπου διπλάσιο από τον μέσο όρο της ζώνης του ευρώ 5%). Το 8% έλαβε το μισό και το 9% έλαβε περισσότερα από τα τρία τέταρτα. Αυτό, όπως σημειώνει η έκθεση της ΕΚΤ, υποδηλώνει ισχυρότερη εξάρτηση από μετρητά στην Ελλάδα σε σχέση με άλλα κράτη μέλη, τουλάχιστον όσον αφορά την προθυμία αποδοχής μετρητών σε αντίθεση με άλλες επιλογές όπως η άμεση κατάθεση.
Τα μετρητά χρησιμοποιούνται επίσης ως αποθήκευση αξίας στη ζώνη του ευρώ. Η έκθεση της ΕΚΤ επισημαίνει ότι οι άνθρωποι τώρα διατηρούν περισσότερα αποθέματα μετρητών από πριν, χρησιμοποιώντας τα μετρητά ως εξασφάλιση σε αβέβαιους καιρούς. Εκτιμήσεις από το 2019 υποδηλώνουν ότι περίπου το 28% - 50% της αξίας των τραπεζογραμματίων ευρώ σε κυκλοφορία χρησιμοποιείται για την αποθήκευση αξίας στη ζώνη του ευρώ. Τα νέα στοιχεία της έρευνας από το 2022 δείχνουν ότι οι άνθρωποι διατηρούν περισσότερα αποθέματα μετρητών τώρα από πριν (37% των καταναλωτών της ζώνης του ευρώ το 2022, έναντι 34% το 2019). Μπορεί να οφείλεται στην πανδημία και στην αβεβαιότητα στην οικονομία, καθώς και σε μια αντιληπτή ανάγκη να διατηρούνται μετρητά στο σπίτι επειδή είναι φορητά, ανταλλάξιμα και άμεσα χρήσιμα εκτός σύνδεσης.
Στη ζώνη του ευρώ, η Σλοβακία (58%) και η Εσθονία (49%) κατατάσσονται μεταξύ των υψηλότερων στο μερίδιο του πληθυσμού που ανέφερε ότι διατηρούν επιπλέον μετρητά στο χέρι ως αποθήκη αξίας. Η Γαλλία (30%) και η Κύπρος (25%) κατέλαβαν τη χαμηλότερη κατάταξη. Η Κύπρος είδε επίσης το υψηλότερο ποσοστό του πληθυσμού που αρνείται να απαντήσει εάν διατηρεί επιπλέον μετρητά – σχεδόν 10%. Αυτό δείχνει ότι η διαχείριση μετρητών μπορεί να είναι ένα βαθιά προσωπικό ζήτημα για πολλούς ανθρώπους και είναι σύμφωνο με το 40% των ατόμων που τους αρέσει η ανωνυμία που τους παρέχουν τα μετρητά.
Σε σύγκριση με το 2019 (και την προηγούμενη έρευνα της ΕΚΤ), η χρήση μετρητών, πάντως, έχει μειωθεί. Αυτό παρατηρήθηκε στις περισσότερες χώρες της ζώνης του ευρώ, αν και τόσο στη Σλοβενία όσο και στην Εσθονία το μερίδιο των πληρωμών σε μετρητά είναι σχεδόν αμετάβλητο. Η χρήση μετρητών μειώθηκε περισσότερο στις χώρες της Νότιας Ευρώπης: Ελλάδα, Ισπανία, Κύπρο και Πορτογαλία.
Περισσότεροι από τους μισούς καταναλωτές (54%) δεν άλλαξαν συμπεριφορά στον τρόπο πληρωμών τους όσον αφορά τη χρήση μετρητών σε φυσικές τοποθεσίες λόγω της πανδημίας. Το 31% απάντησε στην έρευνα της ΕΚΤ ότι χρησιμοποιούσε μετρητά λιγότερο συχνά από ό,τι πριν από την πανδημία και το 14% είπε ότι τα χρησιμοποιούσε πιο συχνά. Το 37% των καταναλωτών αγόραζε αγαθά στο Διαδίκτυο πιο συχνά από ό,τι πριν από την πανδημία.
Η πανδημία επιτάχυνε τη χρήση ανέπαφων πληρωμών. Οι ανέπαφες πληρωμές με κάρτα στο POS αυξήθηκαν από το 41% του συνόλου των πληρωμών με κάρτα το 2019 σε 62% το 2022. Η αλλαγή στις συνήθειες ποικίλλει σημαντικά μεταξύ των διαφόρων χωρών της ζώνης του ευρώ. Η Λιθουανία ήταν η μόνη χώρα όπου οι ανέπαφες πληρωμές ως ποσοστό του συνολικού αριθμού συναλλαγών με κάρτες μειώθηκαν, από 54% σε 53%. Η Κύπρος ήταν η χώρα όπου οι ανέπαφες πληρωμές είχαν το υψηλότερο μερίδιο των συνολικών πληρωμών με κάρτα το 2022 (88%), ακολουθούμενη από τη Σλοβακία (84%) και την Ελλάδα (84%). Το Βέλγιο ήταν η χώρα με το χαμηλότερο μερίδιο ανέπαφων πληρωμών με κάρτα το 2022 (39%), όπως και το 2019.
Όσον αφορά την αξία των συναλλαγών που πραγματοποιήθηκαν με ανέπαφες πληρωμές σε σύγκριση με τη συνολική αξία των συναλλαγών που πραγματοποιήθηκαν με κάρτες, το μερίδιο των ανέπαφων πληρωμών αυξήθηκε από 27% σε 50%. Η Ελλάδα και η Φινλανδία ήταν οι μόνες χώρες που είδαν το μερίδιο στην αξία των ανέπαφων συναλλαγών να μειώνεται, υποχωρώντας από 75% σε 69% και από 36% σε 35%, αντίστοιχα. Οι τρεις χώρες με το υψηλότερο ποσοστό ανέπαφων πληρωμών με κάρτα ανά αξία το 2022 ήταν η Κύπρος (81%), η Σλοβακία (75%) και η Σλοβενία (74%). Το Βέλγιο είχε το χαμηλότερο ποσοστό (28%).
Τα μετρητά ήταν το κυρίαρχο μέσο πληρωμής στις συναλλαγές πρόσωπο με πρόσωπο (P2P), αν και το μερίδιό τους στον συνολικό αριθμό πληρωμών στη ζώνη του ευρώ μειώθηκε από 86% το 2019 σε 73% το 2022. Σε όρους αξίας, το μερίδιο των μετρητών μειώθηκε από 65% σε 59%. Οι πληρωμές P2P με εφαρμογές για κινητά τηλέφωνα γίνονται πιο συχνές. Το 2022 το 10% των πληρωμών P2P πραγματοποιήθηκαν με χρήση κινητών τηλεφώνων, σε σύγκριση με 3% το 2019. Εξετάζοντας τις πληρωμές P2P ανά χώρα, το μερίδιο των μετρητών ως προς τον αριθμό των πληρωμών ήταν πάνω από 80% στη Γερμανία, την Κύπρο, Σλοβενία, Ελλάδα, Ιταλία και Αυστρία, ενώ μετρητά χρησιμοποιήθηκαν για λιγότερες από τις μισές συναλλαγές P2P στην Εσθονία, τη Φινλανδία και την Ολλανδία.
Το μερίδιο του αριθμού των διαδικτυακών πληρωμών στις μη επαναλαμβανόμενες πληρωμές αυξήθηκε σημαντικά μεταξύ 2019 και 2022. Το 2022 οι καταναλωτές πραγματοποίησαν τρεις φορές περισσότερες διαδικτυακές πληρωμές από ό,τι το 2019. Περισσότερες από τις μισές διαδικτυακές πληρωμές έγιναν με κάρτες. Το μερίδιο των πληρωμών με κάρτα μειώθηκε ελαφρά μεταξύ 2019 και 2022, από 54% σε 51%. Η χρήση του PayPal και παρόμοιων λύσεων πληρωμών μέσω διαδικτύου ή μέσω κινητού τηλεφώνου έχει μειωθεί ελαφρώς. Η χρήση λύσεων ηλεκτρονικών πληρωμών όπως το iDeal, το PayPal και το Klarna είναι μακράν ο πιο συχνός τρόπος πληρωμής για ηλεκτρονικές αγορές στην Ολλανδία (83%). Οι λύσεις ηλεκτρονικών πληρωμών αντιπροσωπεύουν μεγάλο μερίδιο όλων των μεθόδων ηλεκτρονικής πληρωμής και στη Γερμανία (48%). Η Ελλάδα είναι προτελευταία μεταξύ 20 χωρών, με την χρήση λύσεων πληρωμών στο 12%.
Συνολικά, οι καταναλωτές χρησιμοποιούσαν μετρητά λιγότερο συχνά στο POS το 2022 από ό,τι το 2019. Υπάρχουν σημαντικές διαφορές στον τρόπο με τον οποίο παρατηρήθηκε αυτή η αλλαγή συμπεριφοράς σε διάφορους τύπους τοποθεσιών. Το μερίδιο των συναλλαγών σε μετρητά μειώθηκε κατά περισσότερο από 10 ποσοστιαίες μονάδες σε εστιατόρια και ξενοδοχεία, χώρους πολιτισμού και αθλητισμού, σούπερ μάρκετ και άλλα καταστήματα που πωλούν είδη καθημερινής ανάγκης, ενώ με μετρητά γίνονται με μεγαλύτερη συχνότητα πληρωμές σε πρατήρια καυσίμων και μηχανήματα αυτόματης πώλησης.
