Οι εκτιμήσεις για τον όγκο της λεγόμενης «παραοικονομίας» στην Ελλάδα, ήτοι της οικονομικής δραστηριότητας που δεν πληρώνει φόρους, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, κυμαίνεται μεταξύ του 20% και του 30%.
Η πολύ μεγάλη διαφορά μεταξύ του ελάχιστου και του μέγιστου ποσού έχει να κάνει αφενός με τις διαφορετικές εκτιμήσεις θεσμικών και μη φορέων, και αφετέρου στο τι συμπεριλαμβάνει η κάθε εκτίμηση στην ποσοτικοποίηση της «παραοικονομίας».
Σε κάθε περίπτωση, είναι παράδοση στην Ελλάδα, αλλά και σε όλες τις χώρες του ευρωπαϊκού νότου, όταν μία οικονομία πρόκειται να εισέλθει σε μία περισσότερο δύσκολη κατάσταση, είτε λόγω κυβερνητικής επιλογής - είτε λόγω εξελίξεων στην οικονομία, η πάταξη της φοροδιαφυγής έρχεται πάντα στο προσκήνιο.
- ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Για ποιoν χτυπάνε οι καμπάνες;
Όπως και τώρα, με αφορμή τις πρώτες αναφορές για οριζόντια φορολογία στους ελεύθερους επαγγελματίες στην βάση τεκμηρίων διαβίωσης, η «πάταξη» της φοροδιαφυγής ξαναμπαίνει στο τραπέζι καθώς οι οικονομίες της Ευρωζώνης μαζί και η ελληνική αντιμετωπίζουν ένα νέο μείγμα οικονομικών συνθηκών από την 1/1/2024.
Η νέα κατάσταση περιλαμβάνει για πρώτη φορά μετά την μνημονιακή περίοδο ένα συνδυασμό παραγόντων, πολιτικά και οικονομικά αρκετά… δύσκολο.
Από 1/1/2024 επανέρχεται το Σύμφωνο Σταθερότητας (αναθεωρημένο ή όχι), συνεχίζεται η νομισματική πολιτική αυξημένων επιτοκίων και περιορισμού της ρευστότητας από την ΕΚΤ και όλα αυτά σε ένα περιβάλλον όπου παρά την μείωση του πληθωρισμού, αυτός παραμένει σε υψηλά επίπεδα με ενεργό παράλληλα το πεδίο νέων πιέσεων στις ενεργειακές τιμές.
Το 2023 διέφερε από το 2024 σε δύο βασικά «μέτωπα»:
- Η δημοσιονομική πολιτική των χωρών μελών ήταν απαλλαγμένη από τις ασφυκτικές πιέσεις – ιδιαίτερα στις υπερχρεωμένες οικονομίες όπως η Ελλάδα – του Συμφώνου Σταθερότητας και
- Εξακολουθούσαν να παραμένουν, λιγότερο ή περισσότερο, ενεργές οι επιδοματικές πολιτικές ενίσχυσης των μικρομεσαίων εισοδημάτων με τα προγράμματα που είχαν ενεργοποιηθεί σε περιβάλλον πανδημίας αρχικά και της ενεργειακής κρίσης στην συνέχεια.
Στο νέο περιβάλλον από 1/1/2024, τα επιδοματικά προγράμματα αφήνουν τα τελευταία υπολείμματά τους τον Δεκέμβριο (π.χ. επιδοτήσεις στα τιμολόγια ρεύματος, κ.λ.π.) και από 1/1/2024 ενεργοποιούνται οι έλεγχοι του Συμφώνου Σταθερότητας που προϋποθέτουν από τους Προϋπολογισμούς επίτευξη πλεονασμάτων με παρεμβάσεις στις δαπάνες (περιορισμός) και στα έσοδα (αύξηση φορολογικών εσόδων).
Και έτσι, κάπου εκεί, αναδύεται από τα αζήτητα και ξεχασμένα, η «πάταξη της φοροδιαφυγής» ενώ παράλληλα αποσύρονται τα κάθε είδους προγράμματα στήριξης από τον καιρό της πανδημίας και της ενεργειακής κρίσης. Βέβαια, σε μία ομαλή περίοδο κάποιες τέτοιες φιλόδοξες κινήσεις θα μπορούσαν να είναι και αποτελεσματικές.
- ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Το οικονομικό «αδιέξοδο» είναι εδώ και έχει χρώμα... ευρωπαϊκό
Όμως, η παρούσα κατάσταση έχει και ένα επιπλέον άσχημο χαρακτηριστικό. Οι τιμές προϊόντων και υπηρεσιών έχουν αυξηθεί τους τελευταίους 18 μήνες σε ύψη που πλέον καθιστούν ασύμβατη την συνήθη καταναλωτική δαπάνη επιχειρήσεων και νοικοκυριών με τα παραγόμενα εισοδήματα. Και κάπου εκεί, αναδύεται εξ ανάγκης – ειδικά στον χώρο των μικρομεσαίων και ελεύθερων επαγγελματιών – η μοναδική διέξοδος για τον τετραγωνισμό του κύκλου της επιβίωσης σε συνθήκες ακραία αυξημένων τιμών: η γνωστή σε όλους μας «φοροδιαφυγή» ή όπως κάποιοι την αποκαλούν φορο-αποφυγή.
Με άλλα λόγια, η «πάταξη» της φοροδιαφυγής έρχεται να κινητοποιηθεί σαν μέθοδος αύξησης των κρατικών εσόδων, σε μία κατάσταση η οποία «γεννάει» την φοροαποφυγή σαν μοναδική διέξοδο «επιβίωσης».
Αυτή είναι μία αντίφαση που δεν λύνεται εύκολα σε συνθήκες:
- συνεχιζόμενης αύξησης των τιμών, έστω και με χαμηλότερους ρυθμούς * διατήρησης των υψηλών επιτοκίων,
- χαμηλής και οπωσδήποτε μη συγκρίσιμης με τον πληθωρισμό αύξησης των εισοδημάτων
- κατάργησης των πολιτικών στήριξης που είχαν ενεργοποιηθεί με την πανδημία και την ενεργειακή κρίση.
Άλλωστε, είναι σε όλους γνωστό και εμπεδωμένο, ειδικά στους κατά καιρούς Υπουργούς Οικονομικών, ότι χωρίς αυτό το «μαξιλάρι» του 20% - 30%, η πολιτική και οικονομική σταθερότητα στην Ελλάδα συναντά δυσκολίες …σοβαρές. Παρ’ όλα αυτά η κυβέρνηση από 1/1/2024 είναι υποχρεωμένη κατά πως δείχνουν οι συζητήσεις στο Eurogroup να το επιχειρήσει.
