Έντονες ενστάσεις από πλευράς Βερολίνου καταγράφει ο γερμανικός τύπος σε σχέση με το μοντέλο με το οποίο αντιμετωπίζουν οι Βρυξέλλες το ζήτημα του δημοσίου χρέους των κρατών – μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Kαι αυτό, γιατί σύμφωνα με τη Welt, η Κομισιόν συνάπτει δάνεια μεγάλης κλίμακας για λογαριασμό ολόκληρης της ΕΕ, δηλαδή μεταβιβάζει ένα μεγάλο μέρος των κονδυλίων που έχει δανειστεί στα κράτη - μέλη ως μη επιστρεπτέες επιχορηγήσεις και τα χρέη αυτά δεν αναγνωρίζονται ως υποχρεώσεις από τα εθνικά κράτη.
Υπενθυμίζεται πως το Συνταγματικό Δικαστήριο υποχρεώνει την ομοσπονδιακή κυβέρνηση να διατηρήσει τη χρηστή δημοσιονομική διαχείριση στο εσωτερικό της χώρας. Ωστόσο, η Ευρωπαϊκή Ένωση συνάπτει δάνεια που δεν εμφανίζονται σε καμία στατιστική του γερμανικού κράτους και αργά ή γρήγορα θα επιβαρύνουν τους Γερμανούς - με επιπλέον 100 δισεκατομμύρια ευρώ.
Η τρικομματική κυβέρνηση στη Γερμανία πρέπει να λειτουργήσει πιο υγιώς -από δημοσιονομικής πλευράς- στο μέλλον. Ο λόγος είναι η αυστηρή δημοσιονομική απόφαση του Ομοσπονδιακού Συνταγματικού Δικαστηρίου της Καλσρούης τον Νοέμβριο του 2023. Σε αυτό, η Καρλσρούη είχε καταγγείλει ως αντισυνταγματική την απάτη του τρικομματικού συνασπισμού για την παράκαμψη του «φρένου χρέους».
Αυτό σημαίνει ότι η μεγάλης κλίμακας απόκρυψη νέων χρεών από τον τρικομματικό συνασπισμό σε σκιώδεις προϋπολογισμούς, όπως το γερμανικό Ταμείο για το Κλίμα και τον Μετασχηματισμό, δεν είναι πλέον δυνατή. Επομένως, η μεγαλύτερη λιτότητα είναι αναπόφευκτη, σημειώνει η Welt. Όμως, αυτός ο σωτήριος εξαναγκασμός για διαφάνεια όσον αφορά την πραγματική κατάσταση του χρέους δεν ισχύει για την Ευρώπη.
«Τα χρέη αυτά εγγράφονται στη νιρβάνα», τονίζει ο οικονομικός επιστήμονας Φρίντριχ Χάινεμαν από το Κέντρο Ευρωπαϊκών Οικονομικών Ερευνών (ZEW): «Παρόλο που τα κράτη μέλη πρέπει να πληρώσουν τα χρέη της ΕΕ με τα φορολογικά τους έσοδα, αυτά δεν εμφανίζονται σε καμία (σ.σ. επίσημη) στατιστική» πρόσθεσε. Το ZEW διεξάγει επί του παρόντος μια μελέτη για τη δημοσιονομική διαφάνεια, η οποία ανατέθηκε από το Ίδρυμα Grube και έχει ως στόχο να ρίξει φως στο θέμα.
«Στην περίπτωση της Γερμανίας, θα πρέπει να προσθέσουμε περίπου 100 δισεκατομμύρια ευρώ σιωπηρό χρέος στο επίσημα αναγνωρισμένο εθνικό χρέος» επεσήμανε. Αυτό αντιστοιχεί στο μέγεθος του ειδικού ταμείου της Bundeswehr που ενέκρινε η Bundestag μετά τη ρωσική επίθεση στην Ουκρανία. Ο ευρωπαϊκός δανεισμός δημιούργησε έτσι ένα ακόμη βουνό χρέους στη Γερμανία. Και ήδη γίνονται προσπάθειες στην ΕΕ να επεκταθεί αυτός ο τρόπος συγκέντρωσης και διανομής χρημάτων.
Το κοινοτικό χρέος δεν προβλεπόταν ποτέ στην πραγματικότητα στην ΕΕ. Ωστόσο, στον απόηχο της πανδημίας του κορονοϊού, τα 27 κράτη - μέλη της ΕΕ εγκατέλειψαν την αρχή αυτή. Τον Ιούλιο του 2020, οι αρχηγοί των κυβερνήσεων αποφάσισαν να συστήσουν ένα Ταμείο Ανάκαμψης. Η Επιτροπή εξουσιοδοτήθηκε να εκδώσει ομόλογα της ΕΕ ύψους 750 δισεκατομμυρίων ευρώ στην κεφαλαιαγορά, προκειμένου να χρησιμοποιήσει τα χρήματα για να στηρίξει τα κράτη μέλη στην αντιμετώπιση της κρίσης.
Με 390 δισεκατομμύρια ευρώ, η πλειονότητα αυτών των κονδυλίων θα καταβληθεί ως επιχορήγηση στα κράτη, ενώ τα υπόλοιπα 360 δισεκατομμύρια ευρώ θα καταβληθούν ως δάνεια. Μόνο τα τελευταία υπολογίζονται στο εθνικό χρέος των χωρών που τα χρησιμοποιούν και πρέπει επίσης να αποπληρωθούν από τα εν λόγω κράτη - μέλη. Το μεγαλύτερο μέρος, ωστόσο, δεν χρειάζεται να επιστραφεί από τις δικαιούχους χώρες. Αυτά είναι τα χρέη που πρέπει να εξοφληθούν αναλογικά από όλα τα κράτη της ΕΕ.
Με το ταμείο ανασυγκρότησης, η ΕΕ εισήγαγε ένα σύστημα μεταβιβάσεων μεταξύ των κρατών μελών που χρηματοδοτείται από χρέος. Η πρόεδρος της Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν βάφτισε το νέο χρηματοδοτικό μέσο «Επόμενη γενιά της ΕΕ». Μια εύστοχη ονομασία, όπως σημείωσε ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου, Τόνι Μέρφυ, το περασμένο φθινόπωρο, επειδή είναι πράγματι «η επόμενη γενιά που θα πρέπει να πληρώσει για αυτό το χρέος». Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η απόσβεση προβλέπεται να αρχίσει το 2028 και να διαρκέσει τριάντα έτη.
Τα κράτη - μέλη ευθύνονται από κοινού για το βουνό των χρεών που συσσωρεύονται στο ταμείο ανασυγκρότησης. Η Γερμανία αντιπροσωπεύει περίπου το 1/4 αυτού, ανάλογα με το μέγεθος της οικονομίας της. Ωστόσο, σε περίπτωση που ένα ή περισσότερα κράτη μέλη δεν είναι πλέον σε θέση να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις πληρωμών τους κάποια στιγμή, οι υπόλοιπες χώρες πρέπει να αναλάβουν την ευθύνη γι' αυτό κατ' αναλογία.
Οι αντίστοιχες συμβατικές συμφωνίες το προβλέπουν σαφώς και είναι δεσμευτικές βάσει του διεθνούς δικαίου. «Εκ των πραγμάτων, η Γερμανία είναι αλληλέγγυα και εις ολόκληρον υπεύθυνη», υπογραμμίζει ο Χάινεμαν, πράγμα που σημαίνει ότι στο χειρότερο σενάριο, θα ήταν υπεύθυνη για το συνολικό ποσό των ομολόγων της ΕΕ που έχουν εκδοθεί.
Αν και αυτό το χειρότερο σενάριο είναι μη ρεαλιστικό, είναι σίγουρα πιθανό ότι μεμονωμένα κράτη μέλη δεν θα εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους κατά τη διάρκεια της τριακονταετούς φάσης αποπληρωμής έως το 2058, λέει ο οικονομολόγος. Άλλωστε, πολλές χώρες έχουν χρέος που υπερβαίνει σημαντικά το 100% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος τους (ΑΕΠ). Και αυτό δεν περιλαμβάνει καν το εθνικό μερίδιο του κοινού χρέους της ΕΕ: Το επίσημα αναφερόμενο επίπεδο χρέους της Ιταλίας που ξεπερνά το 140% είναι υπερδιπλάσιο από εκείνο της Γερμανίας (67%), ενώ της Ελλάδας είναι σχεδόν 170%.
Τέτοια υψηλά ποσοστά χρέους επρόκειτο να αποτραπούν με αυστηρούς δημοσιονομικούς κανόνες κατά την εισαγωγή του ενιαίου νομίσματος. Τα κριτήρια του Μάαστριχτ προβλέπουν μέγιστο επίπεδο χρέους 60% του ΑΕΠ και μέγιστο έλλειμμα 3%. Ωστόσο, αυτοί οι κανόνες σταθερότητας δεν τηρήθηκαν ποτέ στην πραγματικότητα από όλες τις χώρες. Έχουν επίσης ανασταλεί από την έναρξη της πανδημίας του κορονοϊού. Ένα νέο Σύμφωνο Σταθερότητας βρίσκεται επί του παρόντος υπό διαπραγμάτευση.
Ωστόσο, δεν υπάρχουν κανόνες για το χρέος της ίδιας της ΕΕ. Όσο στενεύουν τα οικονομικά περιθώρια ελιγμών των κρατών - μελών, τόσο πιο δελεαστικό μπορεί να είναι για τις εθνικές κυβερνήσεις να μετατρέψουν το Ταμείο Ανάκαμψης σε ένα μόνιμο σύστημα μεταβιβάσεων. Η Ιταλία και άλλες χώρες του Νότου ειδικότερα ασκούν ήδη πιέσεις προς αυτή την κατεύθυνση. Στη Γερμανία, οι Πράσινοι και το SPD ζητούν επίσης «περισσότερη αλληλεγγύη» στην Ευρώπη, η οποία στοχεύει προς την ίδια κατεύθυνση.
Η προηγούμενη εμπειρία έχει δείξει ότι τα μέσα που εισάγονται στην ΕΕ κατά τη διάρκεια μιας κρίσης συνήθως σταθεροποιούνται αργότερα, δήλωσε ο Ντεμίρ. Αυτό συνέβη και με τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ΕSM), ο οποίος δημιουργήθηκε κατά τη διάρκεια της κρίσης χρέους το 2012 και στηρίζει τα κράτη μέλη με δάνεια σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης. Με το Ταμείο Ανάκαμψης, η ΕΕ προχώρησε ένα βήμα παραπέρα.
Για πρώτη φορά, οι μη επιστρεπτέες επιχορηγήσεις είναι πλέον διαθέσιμες σε μεγάλη κλίμακα. Όλα τα κράτη μέλη -συμπεριλαμβανομένης της Γερμανίας- λαμβάνουν κάτι από το ταμείο. Ωστόσο, για τα πιο σταθερά (σ.σ. από οικονομική άποψη) κράτη, οι υποχρεώσεις πληρωμής υπερβαίνουν κατά πολύ τις εκταμιεύσεις. Για τους καθαρά αποδέκτες, κυρίως την Ιταλία και την Ισπανία, συμβαίνει το αντίθετο.
«Οι επιχορηγήσεις από το ταμείο ανάκαμψης αποτελούν μεταφορά που χρηματοδοτείται από το χρέος και παρακάμπτει τα φρένα του εθνικού χρέους», επέκρινε ο εμπειρογνώμονας της Ομοσπονδιακής Ελεγκτικής Υπηρεσίας για την Ευρώπη. Το γεγονός αυτό συνοδεύεται από σημαντικά αντικίνητρα. Ο δανεισμός έγινε επίσης πολύ πιο ακριβός για την ΕΕ απ' ό,τι αναμενόταν όταν θεσπίστηκε το ταμείο ανασυγκρότησης.
Η εξυπηρέτηση του χρέους έχει ήδη σημαντικές επιπτώσεις, καθώς τα επιτόκια έχουν αυξηθεί απότομα λόγω του υψηλού πληθωρισμού. Σύμφωνα με το Γερμανικό Ομοσπονδιακό Ελεγκτικό Συνέδριο, η εξυπηρέτηση του χρέους θα καταναλώνει ήδη το 16,2% του προϋπολογισμού της ΕΕ από το 2028, με εκτιμώμενο ποσό 30 δισ. ευρώ ετησίως. Δεν είναι λοιπόν περίεργο που η Επιτροπή πιέζει για αύξηση του προϋπολογισμού της, σημειώνει η Welt.
