Με... οργανωμένο σχέδιο κινείται το υπουργείο Υγείας, προκειμένου να επιτύχει μείωση των ληξιπρόθεσμων οφειλών των νοσοκομείων, οι οποίες τα τελευταία χρόνια καταρρίπτουν το ένα ρεκόρ μετά το άλλο, προκαλώντας δυσλειτουργίες στην αγορά.
Το ζήτημα έχει ιδιαίτερη βαρύτητα για την κυβέρνηση, με δεδομένες και τις δεσμεύσεις προς τους θεσμούς, στο πλαίσιο της μεταπρογραμματικής εποπτείας, για μείωση των ληξιπρόθεσμων οφειλών του Δημοσίου (το 55% προέρχεται από τα νοσοκομεία) αλλά και τις δύο παραπομπές της Ελλάδας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για τις καθυστερήσεις στην τακτοποίηση των υποχρεώσεων των νοσηλευτικών μονάδων προς τους προμηθευτές τους.
Στο πλαίσιο αυτό, η μείωση των ληξιπρόθεσμων οφειλών των νοσοκομείων αλλά και ο εξορθολογισμός των δαπανών τους βρίσκονται ψηλά στην ατζέντα του υπουργείου Υγείας το οποίο, αρχής γενομένης από το 2024, έχει θέσει σε στενή επίβλεψη τα οικονομικά τους. Μάλιστα, όπως μεταφέρουν πηγές εκ των έσω στο Insider, στα γραφεία του Υφυπουργού Υγείας, Μάριου Θεμιστοκλέους και της Γενικής Γραμματέως Υπηρεσιών Υγείας, Λίλιαν Βιλδιρίδη, έχουν... σηκώσει τα μανίκια και εργάζονται μεθοδικά, με στόχο να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά τα δύο φλέγοντα ζητήματα και να τεθούν τα θεμέλια για τη μετάβαση σε ένα βιώσιμο και σύγχρονο δημόσιο σύστημα υγείας. Στην κατεύθυνση αυτή, και τα δύο γραφεία έχουν καθημερινή επικοινωνία με τους οικονομικούς διευθυντές των 7 Υγειονομικών Περιφερειών (Υ.Πε.) της χώρας αλλά και με τα μέλη της ειδικής Ομάδας Εργασίας, ενώ σε καθένα από αυτά απασχολείται από ένα άτομο με αποκλειστικό αντικείμενο τα οικονομικά των νοσοκομείων του ΕΣΥ.
Μείωση ληξιπρόθεσμων: Οι δύο άξονες του σχεδίου
Η στρατηγική του υπουργείου Υγείας για τη μείωση των ληξιπρόθεσμων οφειλών, με απώτερο στόχο το μηδενισμό τους, κινείται σε δύο άξονες: την αποπληρωμή των παλαιότερων ληξιπρόθεσμων υποχρεώσεων και τη μη παραγωγή νέων. Σύμφωνα με τον σχεδιασμό, η επίτευξη των παραπάνω επιδιώκεται μέσω των εξής «οδών»:
Στοχοθεσία πληρωμής ανεξόφλητων οφειλών
Ο αρχικός προϋπολογισμός για τα νοσοκομεία και τις Υγειονομικές Περιφέρειες προβλέπει αυξημένα έσοδα από τον κρατικό προϋπολογισμό, κυρίως μέσω της τακτικής επιχορήγησης.
Το υπουργείο Υγείας, με βάση αυτά τα έσοδα των νοσοκομείων και τα ποσά που έχουν προϋπολογιστεί για δαπάνες, που είναι σε χαμηλότερο ύψος από τα έσοδα, έχει ορίσει στοχοθεσία πληρωμής των ανεξόφλητων δαπανών των νοσοκομείων. Συγκεκριμένα, έχει οριστεί ότι κάθε μήνα θα καταβάλουν ποσό πληρωμής, αυξημένο κατά 26% σε σχέση με το ύψος των δαπανών που πραγματοποιούν. Για παράδειγμα, εάν ένα νοσοκομείο πραγματοποιήσει για τον μήνα Ιούλιο δαπάνες συνολικού ύψους 100.000 ευρώ, θα πρέπει να αποπληρώσει μέσα στον ίδιο μήνα ανεξόφλητες δαπάνες, ληξιπρόθεσμες και μη, ύψους τουλάχιστον 126.000 ευρώ. Για τον λόγο αυτόν υπάρχει τακτικός και αυστηρός έλεγχος από το υπουργείο, προκειμένου να εξασφαλιστεί ότι η στοχοθεσία τηρείται από όλα τα νοσοκομεία.
Πλήρης εμπλοκή της ΕΚΑΠΥ στην αγορά των νοσοκομειακών φαρμάκων
Πλέον με τον ν. 5102/2024, η Εθνική Κεντρική Αρχή Προμηθειών Υγείας (ΕΚΑΠΥ) θα αγοράζει το σύνολο των φαρμακευτικών σκευασμάτων, με εξαίρεση τους ορούς, τα εμβόλια και ορισμένες άλλες ειδικές κατηγορίες φαρμάκων. Πηγές από ο υπουργείο Υγείας επισημαίνουν ότι η ΕΚΑΠΥ αποζημιώνει τα φάρμακα στην πραγματική τους τιμή, χωρίς να απαιτείται να ακολουθηθεί η διαδικασία του πιστωτικού τιμολογίου, η οποία είναι χρονοβόρα και έχει ως συνέπεια να παρατηρούνται σημαντικές καθυστερήσεις στις πληρωμές των σχετικών οφειλών.
Επιτάχυνση υπολογισμού clawback
Επιπλέον, η ΕΚΑΠΥ αναλαμβάνει να υπολογίζει το clawback, δηλαδή τις υποχρεωτικές επιστροφές της υπέρβασης του προϋπολογισμού για φάρμακα από τη φαρμακοβιομηχανία στο κράτος. Σκοπός του υπουργείου Υγείας είναι το clawback να υπολογίζεται πολύ πιο γρήγορα σε σχέση με το παρελθόν, ώστε να επιταχυνθεί και ο συμψηφισμός του με ανεξόφλητες αγορές φαρμάκου. Μάλιστα, ο σχετικός σχεδιασμός προβλέπει μέχρι το τέλος του έτους να έχει υπολογιστεί και το clawback του α’ εξαμήνου 2024, όταν μέχρι στιγμής δεν έχει ολοκληρωθεί ο υπολογισμός για το α΄ εξάμηνο 2023. Ειδικότερα ο σχεδιασμός για τον υπολογισμό του clawback είναι ο εξής:
• clawback α΄ εξαμήνου 2023: Αύγουστος 2024
• clawback β΄ εξαμήνου 2023: Οκτώβριος 2024
• clawback α΄ εξαμήνου 2024: Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2024
Σημειώνεται ότι, σύμφωνα με πηγές από το υπουργείο Υγείας, μέχρι το τέλος του 2023, τα μισά ληξιπρόθεσμα των νοσοκομείων αφορούσαν σε αγορές φαρμάκου. Συγκεκριμένα, στις 31-12-2023 το ύψος των ληξιπρόθεσμων χρεών των νοσοκομείων του ΕΣΥ ανήλθε στα 1,280 δισ. ευρώ, εκ των οποίων τα 650 εκατ. αφορούσαν σε δαπάνες για φάρμακα.
Οι ίδιες πηγές αναφέρουν ότι μέχρι την αρχική εμπλοκή της ΕΚΑΠΥ στις προμήθειες φαρμάκων (μόνο γενόσημα και φάρμακα που περνούν από την Επιτροπή Διαπραγμάτευσης Τιμών) κάθε μήνα καθίσταντο ληξιπρόθεσμες οφειλές ύψους περίπου 200 εκατ. ευρώ. Εντούτοις, από τη στιγμή που η ΕΚΑΠΥ μπήκε στο «παιχνίδι», το ποσό έχει ήδη μειωθεί στα 150 εκατ. ευρώ. Το γεγονός αυτό δημιουργεί μεγάλες προσδοκίες για την περαιτέρω μείωση, από τη στιγμή που η ΕΚΑΠΥ θα εμπλέκεται πλέον στην προμήθεια, τις πληρωμές και τον υπολογισμό clawback για σχεδόν όλα τα νοσοκομειακά φάρμακα.
Τα μέχρι τώρα αποτελέσματα
Οι πληροφορίες από την Αριστοτέλους, «δείχνουν» μείωση στις ληξιπρόθεσμες οφειλές των νοσοκομείων του ΕΣΥ, μετά από μια «παροδική» αύξηση που παρουσίασαν τον Μάρτιο. Ειδικότερα, όπως επισημαίνεται, στις 30-6-2024 το ύψος των ληξιπρόθεσμων οφειλών διαμορφώθηκε στα 1,145 δισ. ευρώ. Εάν οι πληροφορίες επιβεβαιωθούν θα πρόκειται για την τρίτη συνεχόμενη μείωση μετά το ρεκόρ Μαρτίου, με διαφορά σχεδόν 135 εκατ. ευρώ σε σχέση με τις 31-12-2023. Σύμφωνα με τις σχετικές εκτιμήσεις, τους επόμενους μήνες θα μειωθεί περαιτέρω το ύψος τους.
Σημειώνεται ότι τα παραπάνω στοιχεία αναφέρονται μόνο στα νοσοκομεία του ΕΣΥ και δεν συμπεριλαμβάνονται το νοσοκομείο «Παπαγεωργίου», το Ωνάσειο και τα νοσοκομεία που υπάγονται στο υπουργείο Παιδείας, όπως στο Μηνιαίο Δελτίο Στοιχείων Γενικής Κυβέρνησης.
Οι ενέργειες για τον εξορθολογισμό των δαπανών
Παράλληλα, το υπουργείο Υγείας έχει προβεί σε σειρά ενεργειών προκειμένου να μετριαστεί και να αντιμετωπιστεί το φαινόμενο των αυξανόμενων δαπανών των νοσοκομείων, οι οποίες, σύμφωνα με τα στοιχεία του συστήματος Bi-Health, το 2023 διαμορφώθηκαν σε επίπεδα ρεκόρ, υπερβαίνοντας τα 3,2 δισ. ευρώ. Το ποσό αυτό περιλαμβάνει τις δαπάνες για υλικά και υπηρεσίες αλλά και για συγκεκριμένες κατηγορίες μισθοδοσίας (όχι τη βασική). Οι παρεμβάσεις του υπουργείου περιλαμβάνουν:
Έγκριση των αρχικών προϋπολογισμών όλων των νοσοκομείων στις αρχές του έτους
Το 2024 και για πρώτη φορά, μετά από πολλά χρόνια, όλα τα νοσοκομεία είχαν προϋπολογισμό από τις αρχές του έτους, μετά από προτροπή της πολιτικής ηγεσίας. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τα νοσοκομεία να είναι σε θέση να κάνουν οικονομικό προγραμματισμό για όλο το έτος. Υπενθυμίζεται ότι μέχρι και το έτος 2023 τα νοσοκομεία μέχρι τέλος Μαρτίου δεν είχαν αρχικό προϋπολογισμό και κατά το χρονικό αυτό διάστημα μπορούσαν να αξιοποιήσουν το 40% του προϋπολογισμού του προηγούμενου έτους. Το γεγονός αυτό είχε ως συνέπεια να μην μπορούν να προβούν εγκαίρως σε μεγάλους διαγωνισμούς και αναγκάζονταν να προχωρούν συχνά σε απευθείας αναθέσεις, προκειμένου να καλύψουν τις ανάγκες τους, χάνοντας έτσι τη δυνατότητα να εξασφαλίσουν καλύτερη τιμή.
Παρακολούθηση εκτέλεσης προϋπολογισμού
Οι πιστώσεις που κατανεμήθηκαν στα νοσοκομεία, προορίζονται να καλύψουν όλο το φετινό έτος. Προκειμένου να μην εξαντληθούν από νωρίς και παρουσιαστούν φαινόμενα αδυναμίας αγοράς υλικών στους τελευταίους μήνες του έτους, το υπουργείο Υγείας παρακολουθεί μηνιαίως την εκτέλεση του προϋπολογισμού των νοσοκομείων σε δύο άξονες. Αρχικά πρέπει κάθε μήνα να υπάρχει εκτέλεση του 1/12 του προϋπολογισμού, δηλαδή να δαπανάται, κατά μέσο όρο, το ένα δωδέκατο των συνολικών πιστώσεων. Οι περιπτώσεις στις οποίες διαπιστώνεται υπερεκτέλεση αξιολογούνται προσεκτικά, ώστε να υπάρχει έλεγχος των δαπανών, αλλά και να μην βρεθεί ένα νοσοκομείο σε αδυναμία να αγοράσει τα απαραίτητα υλικά για την λειτουργία του. Έπειτα εξετάζεται η μεταβολή της φετινής δαπάνης σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά. Ένα ποσοστό αύξησης της δαπάνης θεωρείται λογικό, καθώς αυτό αποδίδεται στην αύξηση μισθών και στον πληθωρισμό, ενώ τα υψηλά ποσοστά μεταβολής αξιολογούνται σε συνδυασμό με τη μεταβολή του παραγόμενου έργου των νοσοκομείων, προκειμένου να διαπιστωθεί η αιτία μεταβολής. Ωστόσο, οι μεταβολές εξετάζονται σε συγκεκριμένους δείκτες, ενώ σαφέστερη εικόνα θα υπάρχει από το 2025, οπότε και αναμένεται η κατάρτιση των προϋπολογισμών με βάση το παραγόμενο έργο, μέσω των DRGs, και όχι βάσει ιστορικών στοιχείων όπως συμβαίνει μέχρι τώρα.
Αυξημένη συμμετοχή και υποστήριξη της ΕΚΑΠΥ στις προμήθειες των νοσοκομείων
Ήδη από τον Δεκέμβριο του 2023 η ΕΚΑΠΥ υποστηρίζει τις διοικήσεις των νοσοκομείων με σκοπό τον προγραμματισμό και την υλοποίηση διαγωνισμών για την εξυπηρέτηση των αναγκών τους. Επιπλέον, η ΕΚΑΠΥ προετοιμάζει τη διενέργεια κεντρικών διαγωνισμών που περιλαμβάνουν πληθώρα υλικών για τα νοσοκομεία, όπως βηματοδότες και απινιδωτές, ορθοπεδικά υλικά, γάντια, χειρουργικά ράμματα, ουρολογικοί καθετήρες, ιματισμός, κ.α.
Παράλληλα, στο πλαίσιο του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, η ΕΚΑΠΥ προετοιμάζει διαγωνισμούς για τον εξοπλισμό των νοσοκομείων. Τέλος, η ΕΚΑΠΥ αναπτύσσει τα συστήματα ηλεκτρονικών αγορών και ηλεκτρονικών προμηθειών και δημοπρασιών, που αποτελούν μια μεγάλη μεταρρύθμιση στις προμήθειες των νοσοκομείων, καθώς επιλύονται μια σειρά από προβλήματα που καθιστούσαν δυσχερή την ενιαία λειτουργία διαδικασιών προμηθειών για το σύνολο των μονάδων υγείας. Με αυτήν τη μεταρρύθμιση η ΕΚΑΠΥ θα μπορεί να κάνει κεντρικό σχεδιασμό, στηριζόμενη σε πραγματικά δεδομένα και στοιχεία, να παρακολουθεί τις αναλώσεις και να κάνει προβλέψεις, να υλοποιεί κεντρικές προμήθειες για κάθε ανάγκη των φορέων και να εφαρμόζει κεντρική παραγγελιοληψία.
