Κάποτε, όχι και πολλά χρόνια πίσω, μόλις προ ολίγων ετών, η ολοκλήρωση του Μετρό Θεσσαλονίκης αποτελούσε κάτι σαν… «ανέκδοτο» για την πόλη και τους πολίτες, που επί δεκαετίες άκουγαν για την υλοποίηση αυτής της βασικής υποδομής στον τομέα μεταφορών – συγκοινωνιών αλλά «δεν έβλεπαν φως».
Τα χρονοδιαγράμματα και τα κόστη «ξεχείλωναν», οι εταιρείες που είχαν αναλάβει το έργο αντιμετώπιζαν προβλήματα, ο χρόνος κυλούσε δίχως μεγάλη πρόοδο, φορείς και κάτοικοι ταλαιπωρούνταν και διαμαρτύρονταν, ενώ η πόλη έμοιαζε σε κάποια σημεία ως μόνιμο εργοτάξιο.
Τελικά, από την κυβέρνηση, την ηγεσία του υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών, την Ελληνικό Μετρό και τον ανάδοχο ΑΚΤΩΡ -WEBUILD-HITACHI δόθηκαν τα «φρέσκα» χρονοδιαγράμματα του Νοέμβρη του 2024, ως του μήνα που θα ξεκινήσει η εμπορική λειτουργία της πρώτης γραμμής Νέος Σιδηροδρομικός Σταθμός-Νέα Ελβετία-Αμαξοστάσιο Πυλαίας.
Για να έρθει χτες ο ίδιος ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, να επιβεβαιώσει τη σημαντική μέρα. Μιλώντας από το Μέγαρο Μουσικής της Θεσσαλονίκης και την εκδήλωση με θέμα «Εθνική Στρατηγική για την Περιφερειακή Ανάπτυξη – Παρουσίαση της ψηφιακής πλατφόρμας για τα περιφερειακά σχέδια ανάπτυξης erga.gov.gr» ανέφερε ότι Μετρό της Θεσσαλονίκης θα παραδοθεί στο κοινό σε περίπου 3 μήνες από τώρα, στις 30 Νοεμβρίου. Πλέον, το έργο «φιλοδοξεί» να αλλάξει τον συγκοινωνιακό χάρτη της πόλης.
«Μετά από πολλά εγκαίνια, τα οποία δεν ήταν στην πραγματικότητα εγκαίνια, μετά από μουσαμάδες, παρουσιάσεις, αμφισβητήσεις είμαι στην ευχάριστη θέση να σας ανακοινώσω ότι το Μετρό της Θεσσαλονίκης θα παραδοθεί- δεν θα εγκαινιαστεί, θα παραδοθεί- στους πολίτες την 30η Νοεμβρίου του 2024. Σε 95 μέρες από τώρα», είπε χαρακτηριστικά ο πρωθυπουργός, σημειώνοντας ότι η Θεσσαλονίκη αλλάζει.
«Αυτά τα οποία λέμε μπορούμε να τα υλοποιήσουμε και τα έργα το αποδεικνύουν», πρόσθεσε, τονίζοντας ότι για τον οδικό άξονα FlyOver τόνισε ότι ο στόχος είναι να παραδοθεί την άνοιξη του 2027, πριν τις βουλευτικές εκλογές. Πρόκειται για ένα έργο «το οποίο προχωράει με μεγάλη ταχύτητα», ανέφερε.
Επιτάχυνση μέσω… Intrakat
Σε σχέση, πάντως, με τα χρονοδιαγράμματα και τα τεχνικά θέματα του project, για να καταστεί η ολοκλήρωση του έργου πραγματικότητα εγκαίρως, κάτι που αποτελούσε βασικό στόχο της κυβέρνησης, έπρεπε να προηγηθεί εκτεταμένη και ταχεία κινητοποίηση υλικών και ανθρώπινων πόρων σε συνέχεια της εξαγοράς της Άκτωρ από τον Όμιλο Intrakat, υπό τον Αλέξανδρο Εξάρχου, τον περασμένο Νοέμβριο, προκειμένου να επιταχυνθεί ο βηματισμός των εργασιών και να τηρηθούν τα χρονοδιαγράμματά του.
Μάλιστα, όπως προ μηνών είχε δηλώσει δήλωσε ο επικεφαλής της Άκτωρ, η μόνη πρόνοια του τότε αναδόχου ήταν να εισπράξει την προκαταβολή για να καλύψει άλλες – και ξένες προς το έργο - οικονομικές υποχρεώσεις. Το αποτέλεσμα ήταν να μην ξεκινήσει το έργο, η πόλη να ταλαιπωρείται και, όταν εκείνος έφτασε στην οικονομική κατάρρευση, οι τράπεζες να μην τον αφήνουν να πτωχεύσει. Κατά αυτόν τον τρόπο, έλεγε ο κ. Εξάρχου, χάθηκε ανεκτίμητος χρόνος και πάρα πολλά χρήματα, τα οποία, όπως συμπλήρωσε, ήταν στην πραγματικότητα η διαφορά μεταξύ της αρχικής προσφοράς του τότε αναδόχου και του πραγματικού κόστους του έργου.
«Αυτά είναι παθογένειες του παρελθόντος που πρέπει να μας διδάσκουν. Εάν εμείς ως νέα διοίκηση της Άκτωρ δεν είχαμε τη οικονομική δυνατότητα να χρηματοδοτήσουμε άμεσα το έργο με 40 εκατ., αυτό δεν θα τελείωνε ούτε τον Νοέμβριο του 2026» ξεκαθάριζε ο κ. Εξάρχου.
Το εμβληματικό έργο
Το έργο του Μετρό Θεσσαλονίκης είναι ένα εμβληματικό έργο, το οποίο, όταν τεθεί σε λειτουργία, όχι μόνο θα αναβαθμίσει τη Θεσσαλονίκη, αλλά και θα αποτελεί ένα από τα πιο σύγχρονα έργα μετρό στην Ευρώπη, με αρκετές καινοτόμες προδιαγραφές, όπως η χρήση συρμών χωρίς μηχανοδηγούς (driverless).
Η υλοποίηση του έργου σηματοδοτεί μία σημαντική στιγμή στην τεχνική ιστορία της Ελλάδας, καθώς Έλληνες μηχανικοί εργάζονται πυρετωδώς για την αποπεράτωση ενός διόλου αυτονόητου και ίσως του πλέον δύσκολου υπογείου έργου της ελληνικής ιστορίας.
Παράλληλα, το έργο της επέκτασης της γραμμής προς την Καλαμαριά αναμένεται να παραδοθεί στο Ελληνικό Κράτος το καλοκαίρι του 2025 ώστε να λειτουργήσει και να διασυνδεθεί λειτουργικά με την κύρια γραμμή. Επίσης, βρίσκεται σε εξέλιξη η σταδιακή κατασκευή των συρμών της επέκτασης της Καλαμαριάς, η παράδοση των οποίων θα έχει ολοκληρωθεί πριν από την παράδοση του έργου.
Το Μετρό Θεσσαλονίκης θα αναβαθμίσει την καθημερινότητα της πόλης, καθώς θα προσφέρει ταχύτητα και άνεση στην μετακίνηση. Το μετρό Θεσσαλονίκης θα εξυπηρετεί περίπου 315.000 πολίτες ημερησίως και με τη λειτουργία του υπολογίζεται ότι θα περιορίσει την κυκλοφορία των ΙΧ κατά 60.000 και θα οδηγήσει σε μείωση των ρύπων CO2 κατά 212 τόνους, αντίστοιχα ημερησίως, αλλά και σε σημαντικά οφέλη στο ισοζύγιο πληρωμών της χώρας, λόγω της μείωσης της κατανάλωσης υγρών καυσίμων.
Το Μετρό Θεσσαλονίκης (βασική γραμμή) έχει μήκος γραμμής 9,6 χλμ., 13 σύγχρονους σταθμούς και ένα Αμαξοστάσιο, συνολικής έκτασης 55 στρεμμάτων, στην περιοχή της Πυλαίας. Το έργο της Επέκτασης προς Καλαμαριά θα περιλαμβάνει 5 νέους Σταθμούς («Νομαρχία», «Καλαμαριά», «Αρετσού», «Νέα Κρήνη» και «Μίκρα») με μήκος υπόγειας γραμμής 4,78 χλμ.
Το συνολικό κόστος του έργου έχει διαμορφωθεί σε 2,082 δισ. ευρώ, 1,496 δισ. για τη βασική γραμμή και 586 εκατ. για την επέκταση προς Καλαμαριά (περιλαμβάνει και το τροχαίο υλικό).
Σύμφωνα με παλιότερο προγραμματισμό, κατά την έναρξη της λειτουργίας της βασικής γραμμής με τους 13 σταθμούς, οι συρμοί στις ώρες αιχμής θα περνούν κάθε 2,5 λεπτά. Με την έναρξη της λειτουργίας της επέκτασης προς Καλαμαριά, που αναμένεται το δεύτερο εξάμηνο του 2025, αυτός ο χρόνος θα πέσει στο 1,5 λεπτό, εφόσον ολοκληρωθεί και η προμήθεια των υπολοίπων 15 συρμών.
Σύμφωνα, δε, με όσα είχαν αποκαλυφθεί κατά την πρόσφατη παρουσίαση της Μελέτης Ανάπτυξης Μετρό Θεσσαλονίκης (ΜΑΜΘ), το εισιτήριο θα είναι χαμηλότερο από αυτό της Αθήνας, η τιμή του οποίου σήμερα είναι 1,20 ευρώ για 90 λεπτά.
Σύμφωνα με τον κ. Σταϊκούρα, η επέκταση του Μετρό Θεσσαλονίκης στη Καλαμαριά θα ολοκληρωθεί το δεύτερο εξάμηνο του 2025, ενώ το ποσοστό ολοκλήρωσης του έργου βρίσκεται στο 89,4%.
Η ΣΔΙΤ συντήρησης / λειτουργίας
Υπενθυμίζεται επίσης ότι η εταιρεία ειδικού σκοπού THEMA Α.Ε. (Thessaloniki Metro Automatic), έχει αναλάβει τη λειτουργία του μέσου για λογαριασμό της σύμπραξης του ιταλικού ATM Group και του γαλλικού EGIS Group, μέσω ΣΔΙΤ. πρόκειται για την πρώτη φορά στη χώρα μας που ανατίθεται μέσω σύμπραξης (ΣΔΙΤ) σε ιδιώτη η λειτουργία συστήματος Μετρό.
Με το τίμημα να διαμορφώνεται, σε όρους καθαρής παρούσας αξίας, σε 249,930 εκατ. ευρώ, για διάρκεια 11 ετών. Η ιταλική εταιρεία ATM (51% στην κοινοπραξία THEMA) είναι ο φορέας δημόσιας συγκοινωνίας της Μητροπολιτικής Περιοχής του Μιλάνου (με τον οποίο εξυπηρετούνται 96 δήμοι – 3,2 εκατομμύρια κάτοικοι) και από το 2008 φορέας δημόσιας συγκοινωνίας στην Κοπεγχάγη. Διαχειρίζεται αυτόματα συστήματα μετρό για περίπου 10 χρόνια, καθώς και παραδοσιακά μετρό, λεωφορεία, τραμ και τρόλεϊ.
Η Egis (με 49% στην κοινοπραξία) είναι γαλλική εταιρεία με διεθνή παρουσία και αντικείμενο τους τομείς της παροχής συμβουλών, της μηχανικής κατασκευών και των υπηρεσιών κινητικότητας. Δραστηριοποιείται σε 120 χώρες. Σήμερα, μεταξύ άλλων, ασχολείται με το σχεδιασμό και την κατασκευή διαφόρων Automatic Metro Projects, όπως οι γραμμές 15, 16 και 17 του νέου Μετρό του Παρισιού και η αναβάθμιση συστημάτων του μετρό, όπως η Γραμμή Β στη Λυών.
Ιστορικό του έργου
Όπως αναφέρεται στην ιστοσελίδα της «Ελληνικό Μετρό Α.Ε.», η ιστορία πάει πίσω σχεδόν μια 20ετία. Tο Σεπτέμβριο του 2003 αποφασίστηκε να κατασκευαστεί το Μετρό ως δημόσιο έργο, με χρηματοδότηση του Ελληνικού Δημοσίου και της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Με βάση τη διακήρυξη του νέου Διαγωνισμού, τον Ιούνιο του 2004 υπέβαλαν εκδήλωση ενδιαφέροντος πέντε κοινοπραξίες με σημαντικές ελληνικές και ξένες εταιρείες του κλάδου. Το πρώτο στάδιο του διαγωνισμού ολοκληρώθηκε τον Νοέμβριο του 2004. Τέσσερις (4) από τις πέντε (5) κοινοπραξίες συνέχισαν στο δεύτερο στάδιο και τον Ιανουάριο 2005 έλαβαν τα τεύχη της δημοπράτησης και τη νέα προμελέτη του έργου.
Στις 12 Μαΐου 2005 οι προεπιλεγείσες κοινοπραξίες υπέβαλαν την τεχνική και οικονομική προσφορά τους και στις 19 Αυγούστου ολοκληρώθηκε η αξιολόγηση των τεχνικών και οικονομικών προσφορών των τριών κοινοπραξιών που έμειναν στο τελικό στάδιο του διαγωνισμού.
Η σύμβαση με την ανάδοχο κοινοπραξία ΑΕΓΕΚ - Impregilo - Ansald T.S.F.- Seli -Ansaldobreda υπογράφηκε στις 7 Απριλίου 2006 και στα τέλη Ιουνίου του ίδιου έτους ξεκίνησε η κατασκευή του έργου.
Τον Ιούνιο του 2013 υπεγράφη η σύμβαση κατασκευής της επέκτασης του Μετρό Θεσσαλονίκης προς την Καλαμαριά με την αναδόχου εταιρεία ΑΚΤΩΡ Α.Τ.Ε., έργο που έχει ενταχθεί στο Ε.Σ.Π.Α.- Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Μακεδονία – Θράκη» και το Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα “Υποδομές Μεταφορών, Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη” και δανειοδοτείται από την ΕΤΕπ, με συνολικό προϋπολογισμό 518 εκ. €. (400 εκ. € αφορούν στην υπογραφείσα σύμβαση), 4,78 χλμ., 5 σταθμοί.
Ως γνωστόν, το σχήμα της ΑΕΓΕΚ και των Ιταλών αντιμετώπισε προβλήματα, η ΑΕΓΕΚ πτώχευσε, ανέλαβε ως «σωτήρας» του έργου ο όμιλος ΑΚΤΩΡ που επίσης στη συνέχεια αντιμετώπισε θέματα, τα προβλήματα και οι καθυστερήσεις ήταν συνεχή, με αποτέλεσμα να «ξεχειλώνουν» τα χρονοδιαγράμματα και ο προϋπολογισμός και να κινδυνεύει η πορεία των εργασιών. Ενδιάμεσα, ζητήματα με χωροθετήσεις, επιλογές θέσεων για σταθμούς, αρχαία κ.α. έφεραν πολλές φορές το έργο στο χείλος του γκρεμού.
Σε κάθε περίπτωση, ήταν ένα από τα πιο ταλαιπωρημένα έργα στην ιστορία των κατασκευών της χώρας που ξεκίνησε το 2006 με μεγάλες προσδοκίες, έγινε πεδίο τοπικής και πολιτικής αντιπαράθεσης και χρειάστηκαν συνολικά 18 χρόνια για να το δούμε να αποδίδεται στους πολίτες της πόλης.
